Kastra Martis

Kastra Martis (lat. Castra Martis) je bilo rimsko utvrđenje (kastrum) koje se nalazilo na mestu današnje Kule u Bugarskoj.

Ostaci tvrđave se nalaze na strmoj padini doline Vojniške reke u centru Kule koja je udaljena 32 kilometara jugozapadno od Vidina, a 13 kilometara od granice sa Srbijom. Grad duguje svoje ime antičkoj kuli koja se nalazi u njegovom centru.

Plošlost[uredi | uredi izvor]

Nakon osvajanja teritorija između Stare planine i Dunava tokom 1. veka i njihovog priključivanja provinciji Meziji, Rimljani počinju sa gradnjom Dunavskog limesa. Glavni centar u oblasti bio je grad Raciarija udaljen 2 kilometara od današnjeg sela Arčar. U to vreme u Bononiji odnosno današnjem Vidinu, nalazila se mala vojna divizija.

Pretpostavlja se da je tvrđavu Kastra Martis sagradio imperator Dioklecijan krajem 3. i početkom 4. veka, a njena namena bila je zaštita puta od Bononije do Singidunuma. Tokom 377. pored tvrđave su prošli odredi imperatora Gracijana na putu za Trakiju, a tokom 408. tvrđavu je na kratko osvojio hunski poglavica Uldin. Tokom 5. veka utvrđenje je obnovio imperator Justinijan I, ali dvadesetak godina kasnije ponovo je uništena u avarskoj invaziji. Vekovima kasnije, tvrđavu su koristili Bugari u odbrani Vidinskog carstva.

Arheološka proučavanja navode da je tvrđava izgrađena iz dva dela, kaštela i kvadriburgijuma (kvadratno utvrđenje razmera 40×40 metara i četiri kule prečnika 12,5 m). Južno od kvadriburgijuma nalazio se vojnički kamp. Verovatno za vreme Konstantina Velikog i njegovih naslednika on je bio ograđen debelim stenama od 4 metra. Zidovi kvadriburgijuma su sačuvani u visini oko 2 metra, a jugoistočna kula sačuvana je u impozantnoj visini od 16,30 m. U utvrđenje je moglo da se siđe samo sa južne strane, gde se nalazi kapija. Centralna zgrada utvrđenja izgrađena je prema severnom zidu. U sredini se nalazi unutrašnje dvorište sa bunarom. Oko dvorišta nalaze se dvospratne prostorije, koje su verovatno pripadale komandantu tvrđave. Prostrana prostorija severno od dvorišta imala je posebne funkcije. Pretpostavlja se da su se tamo čuvale vojne zastave i da se tamo okupljao komandni sastav.

Kaštel ima oblik nepravilnog četvorougaonika, koji je zaštićen sa 7 mnogougaonih kula i zauzima 155 ara. Izgradnja kastela bila je usklađena sa karakteristikom terena i već postojećim kvadriburgijumom. Severozapadno od tvrđave otkriveni su temelji rimskog kupatila.

Tokom 70-tih godina 19. veka, etnograf i arheolog Feliks Kanic po prvi put spominje mesto nalaženja tvrđave Kastra Martis. Nakon mnogo godina savremena nauka potvrđuje njegovu hipotezu. ^[1]