Козорог

Kozorog
	vrsta - Alpski kozorog
Status ugroženosti
	; Najmanje ugrožen (IUCN 3.1)
Naučna klasifikacija
Carstvo:	Životinje (Animalia)
Tip:	Hordati (Chordata)
Klasa:	Sisari (Mammalia)
Red:	Papkari (Artiodactyla)
Porodica:	Šupljorošci (Bovidae)
Rod:	Koze (Capra)
vrste
	Alpski kozorog (Capra ibex); Nubijski kozorog (Capra nubiana); Iberijski kozorog (Capra pyrenaica); Sibirski kozorog (Capra sibirica); Valijev kozorog (Capra walie); Kavkaski kozorog (Capra caucasica);
	Aproksimalna svetska distribucija kozoroga

Kozorog je naziv za nekoliko vrsta iz roda koza (Capra). Ime su dobili po izrazito velikim rogovima, savijenim unazad, što je glavna odlika ovih životinja. Naseljavaju tri kontinenta — Evropu, Aziju i Afriku.

Vrste

Vrste kozoroga je veoma komplikovano razdvojiti i sistematizovati, kao i odrediti veze sa drugim vrstama divljih koza. Neke vrste, kao što su alpski, nubijski i sibirski kozorog izgledaju veoma slično tako da je smatrano da su veoma tesno povezane. Poslednje genetičke studije ukazuju na to da ove navedene vrste kozoroga, nemaju prirodnog srodstva. Ove studije pokazuju da postoji snažna veza između sibirskog kozoroga i sirijskog kozoroga, a da je Sibirski kozorog dobar predstavnik roda Capra. Veliki broj sličnosti alpskog kozoroga sa sirijskim ukazuje na blizak odnos. Alpski kozorog mu je sličan u genetičkom pogledu, dok je sasvim drugačiji od iberijskog kozoroga, koji je geografski najbliži. Zapadno-kavkaski kozorog se čini blisko povezan sa divljim kozama, a manje sa istočno-kavkaskim kozorogom. Opet, pak Markhor, koji se spolja veoma razlikuje od svih ostalih tipova koze, mnogo manje se genetički razlikuje od ostalih vrsta nego što je prvobitno očekivano, tj. ne bi trebalo da potpadne pod posebnu grupu^[1].

Alpski kozorog

Alpski kozorog (lat. Capra ibex) - zastupljen je u oblasti planinskog venca Alpa, u Francuskoj, Austriji, Švajcarskoj, Italiji, Nemačkoj i Sloveniji. Iako je divlja životinja, uzgajaju se i na rančevima u Sjedinjenim Američkim Državama, Kanadi i Argentini. Ova vrsta naraste u visinu oko 90 cm, a dostiže i dužinu do 150 cm, a stariji mužjaci dostižu težinu i do 100 kilograma. Boja dlake mu je zimi zatvoreno siva, a leti crvenkasto siva. U zimskom razdoblju ima bradu, dugu oko 4 cm. Mužjak nosi stalne šuplje rogove koji imaju sabljast oblik, odnosno savijene u blagom luku prema nazad. Rogovi imaju četvrtast oblik, na prednjoj strani su im simetrično poređane izbočine, koje im daju naročito lep izgled. Rogovi mogu da budu teški do 15 kg, a mogu narasti do 1 metra. Kozorogova ženka je nešto manja od mužjaka i ima stalne rogove, koji su pravi i izrastu svega do 20 cm. Ova vrsta kozoroga se nalazi u kamenitim i nepristupačnim predeli Alpa. Najviše ga ima u Švajcarskoj oko Mont Blana i Mont Roze. Kod nas ga nema. Takođe, živi i u Sloveniji, gde je zbog svoje retkosti stavljen pod zaštitu države.

Nubijski kozorog

Nubijski kozorog (lat. Capra nubiana) - Ova vrsta kozoroga je zastupljena na Bliskom istoku, u brdima Sudana iznad Crvenog mora, kao i u visoravnima Egipta.

Iberijski kozorog

Iberijski kozorog (lat. Capra pyrenaica) - ili drugačije španski kozorog je veta kozoroga danas zastupljena u ograničenoj oblasti Pirineja i drugih manjih planinskih enklava u Španiji i Francuskoj. Postoji oko 50.000 primeraka španskog kozoroga na Pirinejskom poluostrvu. Jedinka jedne od njenih izumrlih podvrsta, klonirana je 2009. godine.^[2]
Ova vrsta ima nekoliko podvrsta:

Capra pyrenaica hispanica

Capra pyrenaica lusitanica †

Capra pyrenaica pyrenaica †

Capra pyrenaica victoriae

Sibirski kozorog

Sibirski kozorog (lat. Capra sibirica) - ili azijski kozorog je vrsta divlje koze koja naseljava planinske sisteme i pustinje centralne Azije. Životinja ima visinu 80-100 cm u ramenima, a teška je u proseku oko 60 kg. Odrasli mužjaci imaju duge brade i duge krive rogove sa izraženim grebenima (grbama) na frontalnim površinama. Dlaka je tamnobraon sa sivkastom leđnom prugom koja ide od vrata do repa. Odrasli mužjaci imaju sivo-sede fleke na leđima. Kod ove vrste je izražen seksualni dimorfizam, odnosno ženke su dosta manje sa malim rogovima koji su ravni i široko razdvojeni iz korena. Azijski kozorog je široko rasprostranjen od oblasti Hindukuš planina u Avganistanu do Sajanskih Planina u Mongoliji. Životinje se nalaze najčešće na delovima planina u rasponu od 3000 do 5.300 m nadmorske visine, ali se takođe znaju javiti i u oblastima od 1.000 m na Altajskim planinama. Uglavnom na neravnom terenu, radi bolje zaštite od grabljivica.^[3]
Ova vrsta ima nekoliko podvrsta:

Capra sibirica alaiana

Capra sibirica hagenbecki

Capra sibirica hemalayanus

Capra sibirica sakeen

Capra sibirica sibirica

Valijev kozorog

Valijev kozorog (lat. Capra walie) - Valijev ili drugačije etiopski kozorog, rasprostranjen je u oblasti Semienskih planina i Etiopske visoravni, gde je odnedavno promenio status iz ugroženih u kritično ugrožene vrste. Ponekad se smatra za podvrstu alpskog kozoroga. Ovaj Kozorog se takođe nalazi na nacionalnom grbu drevne imperije Aksum.

Kavkaski kozorog ili Kavkaski tur

Postoje dve posebne vrste kavkaskih kozoroga:

Zapadnokavkaski kozorog (lat. Capra caucasica) ili Kubanski tur danas se smatra vrstom divlje koze sa zapadnog kavkaza. Zapadnokavkaski kozorog i istočnokavkaski kozorog se smatraju različitim vrstama, što je i potvrđeno genetičkim studijama. Pokazalo se da je zapadnokavkaski bliži vrsti Divljih koza (Capra aegagrus), nego istočnokavkaskom kozorogu. Sličnosti ove dve vrste potiču od njihovog međusobnog ukrštanja, te je ova hipoteza podržana činjenicom da mitohondrijski genom pojedinih zapadnokavkaskih kozoroga u potpunosti odgovara istočnokavkaskim kozorozima.

Istočnokavkaski kozorog (lat. Capra cylindricornis) ili dagestanski tur je vrsta koja je zastupljena na istočnom delu planine Kavkaz. Kao i ostali kozorozi pripada rodu Koza. Po izgledu dosta je sličan zapadnokavkaskom kozorogu, istog su rasta i težine, razlikuje se od zapadnog pre svega po kraćoj bradi i dužim rogovima, koji nisu kao kod drugih vrsta u obliku kružnog luka, već su spiralno uvrnuti.

Galerija

Alpski kozorog (mužjak)
Alpski kozorog (mužjak)
Alpski kozorog
Azijski (sibirski) kozorog
Sibirski kozorozi
Nubijski kozorog (mužjak)
Nubijski kozorog
Španski kozorog

Kozorog u istoriji

Podaci o kozorogu su široko prisutni u arheološkim zapisima, posebno na Bliskom istoku i regionu mediterana. Motivi sa Kozorogom su veoma česti na pečatima, grnčariji i reljefnim slikama. Arheološka nalazišta iz Minojskog perioda, Knosos na Kritu, su doneli uzorke iz oko 1800. godine p. n. e, uključujući i jedan pečat na kojem je prikazan kozorog koji se brani od lovačkog psa.^[4]. Iz istog perioda pronađen je na lokalitetu Akrotiri, Santorini na području Grčke, zlatni nakit sa slikom kozoroga.^[5]. Na nekim nalazištima u Avganistanu, pronađeni su pak motivi lova i pripitomljavanja kozoroga.

Vidi još

Reference

^ Filogenetička rekonstrukcija roda Kapra, na osnovu mitohondrijalne DNK analize. . Ruski časopis Genetika, 2007, vol 43, br. 2, str. 181-189.online Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. april 2020), Pristupljeno 9. 4. 2013.
^ Richard Gray and Roger Dobson, Kloniranje izumrele vrste kozoroga Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. april 2009), Telegraph.co.uk, 31.1. 2009. godine
^ Namgail, T. (2006). Zimska staništa i razlike između sibirskog kozoroga i „Plave ovce“ u oblasti Ladak na severu Indije. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. novembar 2009)Journal of Mountain Ecology, 8: 7-13.
^ C. Michael Hogan, Nalazišta na Knonsosu, Moderni antikviteti (2007), Pristupljeno 9. 4. 2013.
^ M. Uda, G. Demortier, I. Nakai, Primena X - zraka u arheologiji, 2005, Springer, 308. strana. ISBN 978-1-4020-3580-7.

Spoljašnje veze

[1] Filogenetička rekonstrukcija roda Kapra, na osnovu mitohondrijalne DNK analize. . Ruski časopis Genetika, 2007, vol 43, br. 2, str. 181-189.online Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. april 2020), Pristupljeno 9. 4. 2013.

[2] Richard Gray and Roger Dobson, Kloniranje izumrele vrste kozoroga Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. april 2009), Telegraph.co.uk, 31.1. 2009. godine

[3] Namgail, T. (2006). Zimska staništa i razlike između sibirskog kozoroga i „Plave ovce“ u oblasti Ladak na severu Indije. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. novembar 2009)Journal of Mountain Ecology, 8: 7-13.

[4] C. Michael Hogan, Nalazišta na Knonsosu, Moderni antikviteti (2007), Pristupljeno 9. 4. 2013.

[5] M. Uda, G. Demortier, I. Nakai, Primena X - zraka u arheologiji, 2005, Springer, 308. strana. ISBN 978-1-4020-3580-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]