Pređi na sadržaj

Koprulu biblioteka

Koordinate: 41° 00′ 29″ S; 28° 58′ 21″ I / 41.00813° S; 28.97252° I / 41.00813; 28.97252
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

41° 00′ 29″ S; 28° 58′ 21″ I / 41.00813° S; 28.97252° I / 41.00813; 28.97252

Koprulu biblioteka
Köprülü Kütüphanesi
Osnivanje1678.
LokacijaIstanbul
Turska
Koordinate41° 00′ 29″ S; 28° 58′ 21″ I / 41.00813° S; 28.97252° I / 41.00813; 28.97252
Obim1.000 knjiga, oko 3.000 rukopisa i oko 1.500 štampanih dela

Koprulu biblioteka (tur. Köprülü Kütüphanesi) je biblioteka rukopisa i štampanih radova u Istanbulu (tur. İstanbul), Turska (tur. Türkiye Cumhuriyeti).[1] Biblioteka se nalazi u ulici Divanjolu (tur. Divanyolu) u nekadašnjem okrugu Eminon (tur. Eminönü),[I] preko puta grobnice sultana Mahmuda II (tur. II. Mahmud). Osnovao je osmanski veliki vezir Mehmed-paša Ćuprilić (tur. Köprülü Mehmed Paşa) a dovršio i sagradio njegov sin Fazil Ahmed-paša Ćuprilić (tur. Köprülü Fazıl Ahmet Paşa), 1678. godine. Bila je to prva javna biblioteka na Bliskom istoku[3] i prva u Osmanskom carstvu koja je imala svoju zasebnu zgradu.[4] Zbirka sadrži više od 1.000 knjiga i oko 3.000 rukopisa na turskom, arapskom i engleskom jeziku, kao i oko 1.500 štampanih dela.[5]

Ime

[uredi | uredi izvor]

Ime Koprulu biblioteke (tur. Köprülü Kütüphanesi, turski izgovor: Koprulu kutupanesi), potiče od prezimena osnivača biblioteke velikih vezira (tur. Köprülü,[6] turski izgovor: Koprulu). Transkripcija na srpski jezik za ovo prezime je Ćuprilići a dospelo je u naš jezik preko korena prezimena, turcizma za most, ćuprija,[7][8] što je značenja turske reči köprü (poreklom od grčke reči za most, grč. γέφυρα).[9]

Istorija

[uredi | uredi izvor]

Izgradnja Koprulu biblioteka je delo velikih vezira Mehmed-paše Ćuprilića i njegovog sina Fazil Ahmed-paše Ćuprilića, za vreme vladavine sultana Mehmeda IV (tur. IV. Mehmet). Izgradnju je vodio glavni arhitekta Kasim aga (tur. Koca Kasım Ağa)[II] i trajala je od 1659. do 1667. godine. Prerana smrt Mehmed-paše Ćuprilića, pre završetka planiranog kompleksa, koji je obuhvatao i biblioteku, mogao bi biti jedan od razlog zašto je Koprulu biblioteka smeštena u zasebnoj zgradi. Kada je Mehmed-paša Ćuprilić umro 1661. godine, bila je završena: medresa, hamam i Mehmed-pašina grobnica. Radeći po očevoj volji, Mehmedov sin Fazil Ahmed-paša potrudio se da završi ceo kompleks. Kao veliki entuzijasta za knjige, prikupio je svoje i knjige koje je njegov otac ostavio pa ovu bogatu zbirku smestio u biblioteku koju je sagradio pored očeve grobnice. Međutim, usled smrti Fazil Ahmed-paše u veoma mladoj dobi (3. novembra 1676.), otvaranje biblioteke je odloženo. Koprulu biblioteka mogla je zvanično biti otvorena kao zadužbina osnovana po propisima šerijatskog prava tek sastavljanjem zadužbinske povelje, vakufa (tur. vakıf), koju je pripremio Fazil Mustafa-paša Ćuprilić (tur. Köprülü Fazıl Mustafa Paşa) 1678. godine. U tom aktu se vidi da je određeno da biblioteka ima sopstvenu zgradu kao i posebno osoblje za radu u njoj. Tako je nastala prva javna biblioteka na Bliskom istoku i prva biblioteka u Osmanskom carstvu koja je imala svoju zgradu. Za prilike krajem 17. veka, osoblje biblioteke, koje su činili: tri bibliotekara, jedan knjigovezac i jedan vratar, imalo je veoma zadovoljavajuće plate.[10] Za organizaciju bibliotekara spremljen je poseban dokument kojim je određeno da biblioteka radi tri dana a radno vreme je: „od izlaska sunca do kasnog popodneva“.[10] Knjige su prikupljane i donirane iz privatnih kuća u Istanbulu, kao i iz mnogobrojnih provincija carstva. Darivanje knjiga od strane članova porodice Ćuprilić nastavljeno je i u godinama nakon osnivanja biblioteke. Tako u svojoj povelji pripremljenoj 1737. godine, veliki vezir Hafiz Ahmed-paša (tur. Müezzinzade Hafız Ahmed) (1564-1632), poklanja ovoj biblioteci oko 500 knjiga.[10] Mehmed Asim-beg (tur. Mehmed Âsım Bey), takođe iz porodice Ćuprilići, koji je bio jedan od poverenika biblioteke, poklonio je 350 knjiga i novac 1805. godine.[10] U Koprulu biblioteci se čuvaju izuzetno vredna i retka dela. Pored retkih dela na arapskom, turskom i persijskom jeziku, u ovoj biblioteci nalaze se i kaligrafski radovi mnogih poznatih naučnika. Postoje dva kataloga za Koprulu biblioteku: prvi je pripremljen za vreme vladavine sultana Abdul Hamida II (tur. İkinci Abdülhamit) i drugi koji je pripremio turski profesor istorije, stručnjak za istoriju Ajubida, Ramazan Šešen (tur. Ramazan Şeşen), sa kolegama.[10]

Arhitektura

[uredi | uredi izvor]
Zadnja fasada biblioteke

Zgrada biblioteke, smeštena u maloj bašti okružena sa tri strane ulicama, izgrađena je naizmeničnim rasporedom kamena i cigle. Kupolasti krov sa pendantivima, postavljen je na osmougaoni oslonac na vrhu zgrade koja je kvadratne osnove. Do odeljka sa tremom dolazi se preko četiri stepenika iz pravcu zapada.[11] Portik sa šiljatim lukovima i šest mermernih stubova sa kapitelima dijamantskih oblika, prekriven je sa četiri kupole.[11] U biblioteku se ulazi kroz niska lučna vrata na centralnoj osi trema. Unutrašnjost je osvetljena sa jednim prozorom na dnu, dva na vrhu i prozorima postavljenim naspram ulaza. Prozori su spolja oivičeni kamenom, dok samo donji prozori imaju mermerne okvire i iznutra. Unutrašnjost kupole, pendantivi i vrata su ukrašeni graviranim ukrasima braon, crne i crvene boje.[11] Na pendantivima je ispod cvetnih motiva, na crvenoj podlozi, ispisan datum (1667–1668). Pored toga ispisane su na unutrašnjim vratima, godine 1872. i 1911. na osnovu čega se zaključuje da je biblioteka popravljana tih godina.[11]

Galerija

[uredi | uredi izvor]
  • Pogled na ulicu u kojoj se nalazi zgrada biblioteke
    Pogled na ulicu u kojoj se nalazi zgrada biblioteke
  • Ulaz sa portikom
    Ulaz sa portikom
  • Bočna fasada
    Bočna fasada
  • Pečat Mehmed-paše Ćuprilića iz 1661. godine
    Pečat Mehmed-paše Ćuprilića iz 1661. godine

Napomene

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Eminon je trenutno deo istanbulskog okruga Fatih.[2]
  2. ^ Arhitekta Kasim aga (1570–1659), rođen je u selu Gremš (alb. Gremsh) u današnjoj južnoj Albaniji, oblast Skrapar (alb. Rrethi i Skraparit). Bio je majstor osmanske klasične arhitekture. Školovanje arhitekturu završio je u Istanbulu i bio je među najbližim saradnicima čuvenog arhitekte osmanskog carstva tog vremena, Mimara Sinana.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ „KÖPRÜLÜ KÜTÜPHANESİ”. TDV İslâm Ansiklopedisi (na jeziku: turski). Pristupljeno 2024-11-20. 
  2. ^ „Fatih”. We Love Istanbul (na jeziku: engleski). 2014-03-16. Pristupljeno 2024-11-07. 
  3. ^ Oswald, Godfrey (2017-09-12). Library World Records, 3d ed. (na jeziku: engleski). McFarland. ISBN 978-1-4766-6777-5. 
  4. ^ eserler, Köprülü LibraryKöprülü Yazma Eserler KütüphanesiÜlkeKuruluş1678KonumİstanbulKoordinatlar41°00′29″N 28°58′21″E / 41 00813°K 28 97252°D / 41 00813; 28 97252KoleksiyonToplanan öğelerel yazmaları ve matbu (2019-11-17). „Kültür Envanteri - Köprülü Kütüphanesi”. kulturenvanteri.com (na jeziku: turski). Pristupljeno 2024-11-20. 
  5. ^ „Köprülü Library”. www.visitingistanbul.com. Pristupljeno 2024-11-21. 
  6. ^ „Tureng - köprülü - Turkish English Dictionary”. tureng.com. Pristupljeno 2024-11-29. 
  7. ^ „Secure Verification”. dais.sanu.ac.rs. Pristupljeno 2024-11-29. 
  8. ^ Škaljić, Abdulah (1966). Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku (na jeziku: hrvatski). Svjetlost. 
  9. ^ „Ćuprija značenje, definicija i primjeri ::: Jezikoslovac.com rječnik”. jezikoslovac.com. Pristupljeno 2024-11-29. 
  10. ^ a b v g d İsmail E. Erünsal, İsmail E. (2019). „ISTANBUL LIBRARIES IN THE OTTOMAN PERIOD, VOL. 8”. istanbultarihi.ist. Pristupljeno 2024-11-22. 
  11. ^ a b v g „İstanbul Köprülü Yazma Eserler Kütüphanesi”. fatih.gov.tr. Pristupljeno 2024-11-23. 

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Копрулу_библиотека&oldid=28889734”