Korisnik:Domatrios/Arapsko pismo
Klasični pisani arapski jeste varijetet kojim niko ne govori (osim što se pasusi pisani njime recituju prilikom verskih obreda, kao što sam napisao u tekstu O arapskom jeziku), dok mnogim arapskim govornim dijalektima niko ne piše. Pa ipak, za razliku od aramejskog, hebrejsko i arapsko pismo ostali su u kontinuiranoj upotrebi do danas, i to u suštinski neizmenjenom obliku.
Upotreba naziva kao što su semitska pisma, hebrejsko, arapsko ili grčko pismo je stvar naučne konvencije. Približna datiranja nekih od ovih pisama koja će da uslede ne znače da su narodi koji se u njihovim nazivima pominju pre toga bili nepismeni, nego, najčešće, da su se oni - ili njihovi delovi - ranije služili drugim pismima. Tako su Jevreji pretežno pisali aramejskim pismom; Grci na Kritu i Kipru prealfabetskim silabarijima; a među nekim Arapima preislamsko ’’’južnoarabijsko’’’ pismo, čiji je moderni izdanak etiopsko pismo, bilo je u upotrebi dobar milenijum pre pojave pisma koje nazivamo arapskim. Za semitska pisma (kao hebrejsko i arapsko) karakterističan je smer pisanja zdesna nalevo.
Znatno mlađe arapsko pismo derivirano je iz aramejskog preko nabatejskog i sinajskog pisma, a dokumentovano je od 4. veka nove ere. Grafički se veoma razlikuje od hebrejskog, budući izrazito kurzivnog karaktera: nasuprot kvadratima odlikuje se oblinama, a često i povezanošću znakova koji teku u nizu (tzv. ligatura; istim terminom označavaju se, kod potpunih alfabeta, spojena slova kao ae, oe). Tipološki je, međutim, sasvim blisko hebrejskom; alfabetski uređeni sistem sadrži 28 konsonantskih znakova, jedan poluglasni znak i dijakritike za beleženje vokala. (Dijakritičkim znacima nazivaju se razne crte, kukice, tačke i druge oznake preko ili oko pojedinih slova različitih alfabeta u cilju finijeg razlikovanja vrednosti nekih opštijih simbola)
Ali hebrejsko i arapsko pismo uporedljivi su i po visokom prestižu koji uživaju u svojim kulturama, jer su oba smatrana svetinjom, božjim darom. Arapi su verovali da je Alah proroku Muhamedu Kuran kazivao u pero. Vizuelni odraz ovakvog statusa jeste izuzetna kaligrafska ornamentika ovih pisama; tako neupućeni posmatrač može da se nađe u dilemi da li impresivne šare na nekom spomeniku predstavljaju nejezički ukras ili pak dekorativno ispisan arapski tekst (kao kuranski tekst na Tadž Mahalu). (Slične nedoumice izazivali su i egipatski hijeroglifi, kao takođe vrhunski spoj umetnosti i pisanja.)
Vezano za religiju koja zabranjuje slikanje, svetih, a nekad i profanih sadržaja, arapsko pismo je u potpunosti preuzelo na sebe dekorativnost koja dolikuje svetilištima, a jedno od njegovih glavnih obeležja je mnoštvo grafičkih varijanti i stilova u kojima se javlja.
Kad je reč o brojevima oni su večinom logogrami izvedeni iz oblika običnih slova, čiji je poredak u nizu mogao imati i numeričku vrednost (kao u grčkom alfabetu), ili pak specijalno konstruisani (kao rimski i arapski brojevi; ovi drugi, koji poznaju i bitan pojam nule, zapravo potiču iz Indije, odakle su ih Arapi preuzeli u VII veku i preneli u Evropu).
Najstariji poznati protoalfabet, severnosemitski, sastojao se od 22 konsonantska znaka, a potiče iz perioda oko 1700. godine pne. Od njega vode koren mnoga pisma ovog tipa, uključujući feničansko, aramejsko, hebrejsko i arapsko. Kako se iz izloženog može zaključiti, konsonantski alfabeti su u stvari prelazni oblici između silabarija i potpunih alfabeta, pa ih stoga neki stručnjaci i ne svrstavaju u alfabetski nego u silabički tip pisanja.
Dodajmo tome da su neki narodi bivšeg Sovjetskog Saveza sticajem političkih okolnosti čak dva puta u ovom veku menjali pismo (od arapskog u latinicu pa onda u ćirilicu). Bliže nama, Rumuni su 1863. godine prešli sa ćirilice na latinicu, dok su Turci pod evropski i modernizatorski orijentisanim Ataturkom 1928. godine arapsko pismo zamenili latinicom.
U davna vremena hetitski je, na primer, pisan najpre klinastim pismom pa potom hijeroglifima. Persijski je takođe krenuo od klinastog pisma, da bi preko pisama pahlavi i avestijskog stigao do arapskog (da su novije političke prilike bile drukčije, lako je mogao da završi sa latinicom).
Na srpskohrvatskom jezičkom području danas su u širokoj upotrebi samo ćirilica i latinica, ali su u prošlosti, uz njih i glagoljicu, tu bila zastupljena i druga pisma. U srednjovekovnoj Bosni pisalo se i bosančicom - zapadnom, pretežno katoličkom i hrvatskom varijantom brzopisne ćirilice, čiji je poznat spomenik povelja Kulina bana iz 1189. godine. Jugoslovenski Jevreji služili su se i hebrejskim pismom, a sa dolaskom Turaka na ove prostore stiglo je i arapsko pismo. Nedugo potom muslimani su sačinili arabicu, oblik ovog pisma prilagoden za pisanje srpskohrvatskog jezika. Arabica je korišćena i za štampanje knjiga, pa je u Bosni i Hercegovini od XVI veka do II svetskog rata nastao značajan korpus alhamijado literature (ovaj arapski termin, sa značenjem 'nearapski', označava dela pisana španskim, a potom i drugim jezicima, ali arapskim pismom). Tokom arapske vladavine u Španiji Jevreji su govorili arapski ali su pisali hebrejski, dok su Arapi koji su po povratku španske vlasti prihvatili španski kao svoj govorni jezik svoja dela na tom jeziku pisali arapskim pismom, tako stvaraju i izvornu alhamijado pismenost.
Zona arapskog pisma obuhvata severnu Afriku i preko Bliskog istoka proteže se delom centralne Azije do Indonezije. Ovo je arapsko pismo dovelo na treće mesto po svetskoj rasprostranjenosti, posle latinice i ćirilice.