Korisnik:Ema Zečević/pesak 4
Helenopolis (grčki: Ἑλενόπολις), poznat još kao Drepana (grčki:Δρέπανα) ili Drepanon (grčki:Δρέπανον) je antički grčko-rimski grad na prostoru nekadašnje Vizantije. Danas se prostire na teritoriji grada Bitinija (Mala Azija, južna obala Astakovog zaliva,danas poznat kao Izmitski zaliv[1]). Neretko se poistovećuje sa savremenim selom Hersek, u okrugu grada Altinove (Izmitski zaliv), provincije Jalova. Značaj Helenopolisa počiva u tome što se smatra rodnim mestom Svete Jelene.
Osim gorepomenutog Helenopolisa, postoje još dva grada sa ovakvim imenom. Jedan se nalazi na prostoru Palestine,[2] a treći grad pod ovakvim imenom je na prostoru antičkog grada Lidije.[3]
Sveta Jelena[uredi | uredi izvor]
Sveta Jelena[4], poznata još kao carica Jelena ili Flavija Jelena, bila je majka vizantijskog cara Konstantina Velikog. Rođena je sredinom trećeg veka, u mestu Drepanum, u okviru današnjeg Izmitskog zaliva. Tačan datum njenog rođenja se ne zna, ali se predpostavlja da je u pitanju 258. godina n.e., dok se za godinu smrti smatra 330. godina n.e. Smatra se da je bila skromnom porekla, ali udajom za Konstancija Hlora, tadašnjeg tetrarha Rimskog carstva, ona postaje carica.
Prvi i jedini sin rođen je u Naisusu, u Gornjoj Meziji, 274. godine n.e. Godine 292.n.e. Konstancije Hlor je ostavlja ne bi li se oženio ćerkom svog savladara, Maksimijana Herkulija, zbog političkih razloga. Njen sin joj svakako ostaje veran, te će nakon smrti svoga oca 308. godine n.e. on, nakon što postane avgust, pozvaće svoju majku na dvor, odaće joj sve počasti koju ima majka jednog cara. Novac koji se u to vreme kovao imao je avers sa utisnutim njenim likom na podlozi.
Nakon 312. godine n.e. kada njen sin savlada savladara Maksencija u bitki na Milvijskom mostu, ona će primiti hrišćanstvo i od tog momenta biće ključna za razvoj hrišćanske dogme 4. veka n.e. Razlog njenog pristupanja hrišćanskom kultu je u snu koji je usnio njen sin veče uoči ključne bitke za dalji razvoj hrišćanstva. Nakon što mu se ukaže Isus Hristos u snu, Konstantin Veliki na štitove svoje vojske staviće Hristov monogram kao simbol pobede koja je kasnije i usledila. Nakon tog događaja sledi još jedan, daleko poznatiji, a to je edikt cara Konstantina Velikog, poznatiji kao "Milanski edikt" kojim je hrišćanstvo ustanovljeno kao neproganjana i prihvaćena religija.
Godine 324. n.e. nakon pobede Konstantina Velikog nad Licinijem, svojim drugim savladarom, kod Hadrijanopolja, on će se proglasiti za jedinom rimskog cara i ponovo će uspostaviti kult jednog vladara. Godine 325. sazvan je Prvi vaseljenski sabor u Nikeji, na kojem je predsedavao Konstantin Veliki. Na ovom saboru hrišćanstvo je prihvaćeno i ustanovljeno kao državna religija. Jelena, iako u godinama, u ovo vreme je već uveliko na svom hodočasničkom putu ka Svetoj Zemlji, ne bi li prinela svome Bogu počast i danak svoje odanosti. Dala je da se podignu dve crkve na prostoru najznačajnijih gradova vezanih za hrišćanstvo, a to su Vitlejem i Jerusalim. U Jerusalimu podigla je crkvu Svetog groba za koju se smatra da počiva iznad mesta gde je Isus Hristos razapet, a uz to uključuje i Golgotu, tj. mesto Hristovg stradanja. U Vitlejemu podiže crkvu Rođenja Hristovog, navodno iznad pećine gde je Sin Božiji rođen.
Delatnost i smrt carice Jelene[uredi | uredi izvor]
Iz Svete Zemlje ona donosi česticu Časnog krsta, tj. onog krsta na kojem je Hristos bio razapet prilikom svog stradanja i tim činom, tom relikvijom ona jača hrišćansku dogmu, kao i kult Isusa Hrista, ali i hristijanizacije novoosnovane prestonice, tadašnjeg Konstantinopolja. Ova relikvija počivala je unutar trijumfalnog stuba od porfira, koji je se nalazio na sred foruma u Konstantinopolju. Stub je bio trijumfalni Konstantinov stub.
Konstantinopolj, nazvan po njenom sinu koji je bio osnivač prestonice, poznat je u istoriji i kao Carigrad (prestonica careva), nastao je na prostoru antičkog grada Vizantiona, po kojem celokupno Istočno rimsko carstvo u kasnijim istraživanjima dobija naziv Vizantija. Danas je to prostor na kojem se nalazi turski Istanbul.
Siromašni i isposnici bili su posebni uživaoci njenog milosrđa. Svuda je sa pobožnom revnošću obilazila crkve i davala im bogate priloge. Tako je, ispunjavajući Spasiteljevu zapovest, donela obilan plod rečima, ali i delima. Ako se Jelena tako ponašala u Svetoj zemlji, o čemu zaista svedoči Jevsevije, episkop Cezareje u Palestini, ne treba sumnjati da je istu pobožnost i dobročinstvo ispoljila i u onim drugim gradovima carstva u kojima je boravila.
Godine 326. n.e. kada njen sin naredi pogubljenje svog sina, a njenog unuka, plemića Krispa, ona će u ime svoga sina ići na pokajničko hodočašće, ne bi li tako okajala grehe svoga sina.
U Rimu ostaje upamćena kao ktitorka crkve Svetog Krsta u Jerusalimu, pozicioniranoj van zidina rimskog grada. Terme i palata nosili su naziv po njoj i smatraju se za njenu rezidenciju gde je odsedala i dočekala starost. Ipak, bez obzira na to, ona je preminula 328. godine n.e. u Konstantinopolju. Planirano je da se prvobitno pohrani u Rimu, i to u kripti crkve Svetog Petra i Marcelina u sarkofagu koji je Konstantin namenio za sebe. Ipak, deo njenih mošti odnet je u Carigrad i pohranjeno je u crkvi Svetih Apostola, gde je kasnije sahranjen i njen sin. U Rimu ostaje njen porfirni sarkofag,[5] dugo tumačen kao Konstantinov, koji je vrsno reljefno dekorian. Upravo je dekoracija sarkofaga dovela istraživanje u nedoumicu kome je isti pripadao i ko je na kraju bio pohranjen u njemu.
Istorija grada[uredi | uredi izvor]
Car Konstantin Veliki je 318. godine n.e. dao ime ovom mestu "Helenopolis", po svojoj majci i njoj u čast, i sagradio je crkvu posvećenu mučeniku Svetom Lukijanu. S obzirom da je veći deo života proveo baš na prostoru današnje Bitinije, on je ovde izgradi i akvadukte, terme i druge važne spomenike njegovog carskog ktitorstva. Grad nikad nije doživeo značajan prosperitet, te je često nazivan i "Eleinou Polis" tzv. "Jadni grad". Poistovećuje se sa selom Hersek[6].
U blizini, krajem 11. veka, Aleksije I Komnin je sagradio zamak pod nazivom "Kibatos" ili "Civetot" za anglosaksonske plaćenike koji su se odlučili da pobegnu iz Engleske nakon normanskog osvajanja i služe vizantijskom caru. Godine 2019., akademsko istraživanje identifikovalo je ostatke Kibatosa/Civetota 3,5 metara pod vodom u selu Hersek. Ostaci zamka prostiru se na oko 4.200 kvadratnih metara i identifikovani su na osnovu arhitektonskih sličnosti sa savremenim opisima. Pored otkrića zamka, za koji se veruje da je napušten zbog zemljotresa u neodređeno vreme, između ostalih građev
ina, pronađeni su i ostaci pristaništa i svetionika, koje je posetio Evlija Čelebija i poznato je da su korišćeni od vizantijskog perioda, pa sve do raspada Osmanskog carstva.
Crkvena istorija grada[uredi | uredi izvor]
Helenopolis je bio sufragan Nikomedijskoj mitropoliji. Mišel le Kvin[7] navodi 9 njenih biskupa. Makrin, prvi, navodno je bio na saboru u Nikeji (325), ali njegovo ime nije navedeno u autentičnim spiskovima članova sabora. Oko 400. godine crkvom u Helenopolisu je upravljao Paladije iz Galatije, prijatelj i branilac Jovana Zlatoustog, i autor "Istorije Lausijaca[8]". Poslednji poznati episkop koji je prisustvovao na petom vaseljenskom saboru, tzv. "Carigradskom saboru" (879-880). Helenopolis se pominje do dvanaestog i trinaestog veka. Helenopolis u Bitiniji je uvršten na listu prestonica Katoličke crkve.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Izmitski zaliv”. hmn.wiki (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-06-11.
- ^ „Helenopolis (Palaestina Secunda)”.
- ^ „Helenopolis (Lydia)”.
- ^ „Helena, mother of Constantine I”.
- ^ „Poznate, raskošne i simboli moći: 8 drevnih grobnica posvećenih ženama”. National Geographic Serbia (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-06-11.
- ^ https://avaz.ba/vijesti/bih/440135/selo-hersek-svjedok-zaduzbine-ahmed-pase-hercegovica. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - ^ Herberman, Charles. „Michel Le Quien”.
- ^ „Lausiac History”.