Pređi na sadržaj

Korisnik:Jovana A. Todorovic/pesak2

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Šablon:Use dmy dates

Britanski engleski
Engleski
Govori se uUjedinjeno Kraljevstvo
Raniji oblici
Standardni oblik
Standardni Hiberni-engleski
Latinica (Engleski alfabet)
Zvanični status
Službeni jezik u
Ujedinjeno Kraljevstvo (originalno Engleska)
Jezički kodovi
ISO 639-3–
Canadian spelling in comparison with American and British spelling.
Poređenje pisanog engleskog jezika u Kanadi, Americi i Britaniji.

Britanski engleski jezik predstavlja standardni dijalekt engleskog jezika kojim se piše i govori u Ujedinjenom Kraljevstvu.[1] Postoje varijacije u formalnom, pisanom engleskom jeziku u Ujedinjenom Kraljevstvu. Na primer, pridev wee se gotovo isključivo koristi u delovima Škotske, Severoistočne Engleske, Irske i ponekad u Jorkširu, dok se u drugim delovima zemlje veoma retko koristi. Sa druge srane ipak postoji značajan stepen uniformnosti u pisanom engleskom jeziku u okviru Ujedinjenog Kraljevstva i to se može opisati terminom Britanski engleski. Forme govornog engleskog jezika variraju znatno više nego u drugim delovima sveta u kojima se govori engleski jezik[2], stoga je u govoru mnogo teže primeniti uniformni koncept engleskog jezika. Prema rečima Toma Makartura u Oksfordskom vodiču za svetski engleski jezik, Britanski engleski deli ,,sve dvosmislenosti i napetosti u reči ,,Britanac“ i kao rezultat toga mogu se koristiti i tumačiti na dva načina, šire ili uže, u rasponu zamagljenosti i dvosmislenosti.“[3]

Kolokvijalne izmišljene reči koje kombinuju značenja dve druge reči (primer: brunch od reči  ‘breakfast’ i ‘lunch’) za Britanski engleski su: Bringlish (1967), Britglish (1973), Britlish (1976), Brenglish (1993) i Brilish (2011).[4]

Istorija

[uredi | uredi izvor]

Engleski jezik spada u zapadnogermansku grupu jezika koja potiče iz anglo-frizijskih dijalekata koji su doneti u Britaniju od strane starih germanskih naroda iz raznih delova sadašnje Nemačke i severne Holandije. Stanovništvo tada je govorilo insularnim dijalektom kontinentalnog keltskog jezika, na koji je uticala rimska okupacija. Jezici iz ove grupe  (velški, korniški, kumbrik) su koegzistovali zajedno sa engleskim jezikom sve do modernog perioda, ali zbog njihove udaljenosti od germanskih jezika uticaj na engleski jezik je bio znatno limitirajući. Međutim, i dalje postoji rasprava o stepenu tog uticaja, nedavno se govorilo o tome da je njihov gramatički uticaj zaslužan za značajne novine zabeležene između engleskog i drugih zapadno germanskih jezika[5].

U početku staroengleski jezik je predstavljao raznovrsnu grupu dijalekata, u kojoj se odražavalo raznoliko poreklo anglosaksonskih kraljevstva Engleske. Jedan od dijalekata, zapadni saksonski dijalekt, je postao najdominantniji. Tada su na izvorni staroengleski jezik uticala dva talasa invazije: prvi talas su bili govornici grane skandinavskog jezika germanske porodice, koji su se naselili u delovima Britanije u 8. i 9. veku; drugi su bili Normani u 11. veku koji su govorili staronormanski i koji su na kraju razvili engleski dijalekt koji se nazivao anglo-normanski. Ove dve invazije dovele su do toga da se engleski jezik u određenoj meri „pomešao“ (iako nikada nije bio zaista mešoviti jezik u najstrožem smislu te reči; mešoviti jezici nastaju iz kohabitacije govornika različitih jezika, koji razvijaju hibridni jezik za osnovnu komunikaciju).

Što je engleski jezik idiomatičniji, konkretniji i opisniji, to je više anglosaksonskog porekla. Što je engleski jezik intelektualniji i apstraktniji, to više sadrži latinske i francuske uticaje, na primer reč swine (poput nemačke reči schwein) označava životinju na polju koju su uzgajali okupirani Anglosaksonci, a reč pork (na francuskom porc) predstavlja životinju za stolom koju su jeli okupatorski Normani.[6]

Kohabitacija sa Skandinavskim narodom rezultirala je značajnim gramatičkim pojednostavljenjem i bogatijom leksikom anglo-frizijskih korena engleskog jezika; kasnija normanska okupacija dovela je do prihvatanja germanskog uticaja na jezik što je dovelo do pojave kompleksnijeg sloja reči iz romanske grane evropskih jezika. Normanski uticaj je uveden u engleski jezik uglavnom putem sudstva i vlade. Tako se engleski jezik  razvio u jezik čije su odlike velika fleksibilnost i ogroman rečnik.

Dijalekti

[uredi | uredi izvor]

Dijalekti i akcenti variraju među četiri države Ujedinjenog Kraljevstva, kao i unutar samih država.

Glavne podele su obično klasifikovane kao ,,Engleski" engleski (ili engleski koji se govori u Engleskoj, koji obuhvata južnoengleske dijalekte, dijalekte na zapadu zemlje, dijalekte istočnog i zapadnog Midlands engleskog jezika i dijalekte severno engleskog), engleski alsterski dijalekt u Severnoj Irskoj, velški engleski dijalekt (ne mešati ga sa velškim jezikom) i škotskim engleskim (nije isto što i škotski jezik ili škotski galski jezik). Različiti britanski dijalekti se takođe razlikuju u rečima koje su pozajmljene iz drugih jezika. Sredinom 15. veka dolazilo je do toga da unutar 5 glavnih dijalekata je postojalo gotovo 500 načina za pisanje reči though.[7]

Nakon poslednjeg velikog istraživanja engleskih dijalekata (1949–1950), Univerzitet u Lidsu je započeo rad na novom projektu. U maju 2007. godine Savet za istraživanje umetnosti i humanističkih nauka pružio je Lidsu novčanu pomoć za proučavanje britanskih regionalnih dijalekata[8].[9]

Tim pretražuje veliku kolekciju primera regionalnih sleng reči i fraza koje je pronašao projekat ,,Glasovi“ koji je vodio BBC, javnost je bila pozvana da pošalje primere engleskog jezika koji se još uvek govore širom zemlje. BBC-jev projekat ,,Glasovi“  takođe je prikupio stotine novinskih članaka o tome kako Britanci govore engleski jezik, od psovki do primera govora u školama jezika. Ovi podaci će takođe biti prikupljeni i analizirani od strane Džonsonovog tima kako zbog svog sadržaja tako i zbog mesta na kome su prikupljeni. Verovatno najznačajniji nalaz u studiji ,,Glasovi“ je da je engleski jezik kao i uvek raznovrstan, uprkos povećanoj pokretljivosti i stalnoj izloženosti drugim akcentima i dijalektima putem TV-a i radija.[8]

Regionalni dijalekti

[uredi | uredi izvor]

Većina ljudi u Britaniji govori s nekim regionalnim naglaskom ili dijalektom. Međutim, oko 2% Britanaca koriste akcenat koji se naziva Received Pronunciation (RP)[10] (takođe i ,,Kraljičin engleski“ , ,,Oksfordski engleski“ i ,,BBC engleski“ [11]) što ne pripada ni jednom specifičnom regionu.[12][13] Nastao je mešanjem dijalekata Midlands-a i južnog dijalekta koji su se govorili u Londonu u ranom modernom periodu. Često se koristi kao model za podučavanje engleskog jezika kod stranih učenika.[12]

U južnoistočnom delu postoje značajno drugačiji naglasci; Kokni akcenat koji govori određen broj istočnih Londonaca je veoma različit od RP akcenta. Koknijev rimovani sleng može biti (i smišljen je da bude[14]) težak za razumevanje, iako je obim njegove upotrebe često donekle preuveličan.

Estuarijski engleski jezik dobija na značaju poslednjih decenija: poseduje određene odlike RP -a i neke Kokni. U samom Londonu se širok lokalni akcenat i dalje menja, delimično pod uticajem karipskog govora. Imigranti koji su se doselili u Ujedinjeno Kraljevstvo poslednjih decenija doneli su u zemlju mnogo više jezika. Ankete koje je 1979. godine započela Uprava za obrazovanje u unutrašnjem Londonu otkrile su preko 100 jezika na kojima govore porodice đaka iz užeg dela grada. Kao rezultat, Londonci govore  mešavinom akcenata u zavisnosti od etničke pripadnosti, naselja u kom žive, društvenog sloja, starosti, vaspitanja i raznih drugih faktora.

Od masovnih unutrašnjih migracija ka Northemptonu 1940-tih godina, zbog svog položaja između nekoliko glavnih akcentskih regija, postao je izvor različitih akcentskih promena. U Northemptonu stariji akcenat je bio pod uticajem akcenta pridošlih Londonaca. Lokalni ketering akcenat koji predstavlja prelazni akcenat između Istočnog Midlandsa i područja Istočne Anglije, je jedan od poslednjih akcenata koji koristi široko ,,a“ u rečima ako što su bath/grass. U gradu Korbi može se čuti korbajt akcenat koji za razliku od ketering akcenta je pod značajnim uticajem zapadno škotskog akcenta.

Pored toga, mnogi Britanci mogu u određenoj meri privremeno promeniti naglasak ka neutralnijem obliku engleskog jezika kako bi smanjili nerazumljivost kad se u razgovoru susretnu sa vrlo različitim akcentima ili kada razgovaraju sa strancima.

Karakteristike

[uredi | uredi izvor]

Fonološke karakteristike specifične za britanski engleski jezik su izgovor slova R,  dentalnog ploziva T kao i nekih diftonga koji su karakteristični za ovaj dijalekt.

Glotalni ploziv

[uredi | uredi izvor]

U brojnim oblicima govornog britanskog engleskog jezika, uobičajeno je da se fonema /t/ realizuje kao glotalni ploziv [ʔ] kada je u intervokalnom položaju, u procesu koji se naziva T-glotalizacija. Kada je to postalo osobina kokni dijalekta, njegova upotreba je postala mnogo šira. I dalje je stigmatizovan kada se koristi u rečima kao later, ali postaje veoma korišćen na kraju reči kao što je not ( no[ʔ] interested ). Ostali konsonanti koji podležu ovoj upotrebi u kokni engleskom jeziku su p, kao u pa[ʔ]er i k kao u ba[ʔ]er.[15]

Gubljenje R

[uredi | uredi izvor]

U većini regija Britanije izvan Škotske, Severne Irske i Zapadne Engleske konsonant R se ne izgovara ukoliko nije praćen vokalom, produžavajući trajanje vokala iza njega. Ovaj fenomen je poznat kao nerotičnost. U istim oblastima postoji tendencija umetanja slova R između reči koja se završava samoglasnikom i sledeće reči koja počinje samoglasnikom. To se naziva nametljivim R. Reči koje su se jednom završavale na slovo R i reči koje nisu, više se ne tretiraju drugačije.

Diftongizacija

[uredi | uredi izvor]

Britanski dijalekti se razlikuju prema diftongizaciji dugih vokala, gde južni varijateti jezika obimno pretvaraju dugačke vokale u diftonge dok severni varijateti čuvaju većinu dugih vokala kakvi jesu. Kao poređenje, za severno američke varijatete se može reći da su negde između.

Gubljenje gramatičkog broja kod zbirnih imenica

[uredi | uredi izvor]

Težnja ka ukidanju morfološkog gramatičkog broja kod zbirnih imenica snažnija je u britanskom nego u severnoameričkom engleskom jeziku.[16] Kada su ove imenice gramatički u jednini, upotrebljavaju se kao množina, odnosno percipiran prirodni broj preovladava. Ovo se posebno odnosi na imenice koje označavaju institucije i grupe sastavljene od mnogo ljudi.

Imenica 'police', se tretira ovako:

  • Police are investigating the theft of work tools worth £500 from a van at the Sprucefield park and ride car park in Lisburn.[17]


'A football team' se tretira na isti način:

  • Arsenal have lost just one of 20 home Premier League matches against Manchester City.[18]


Ovakva tendencija se može videti i u tekstovima iz 19. veka, na primer u četvrtom poglavlju dela britanske autorke Džejn Ostin ,,Gordost i predrasuda“ iz 1813. godine:

  • All the world are good and agreeable in your eyes.[19]


Međutim u poglavlju 16 ona koristi gramatički broj:

  • The world is blinded by his fortune and consequence.

Dupla negacija

[uredi | uredi izvor]

Neki dijalekti britanskog engleskog jezika koriste duplu negaciju. Umesto da se promeni reč ili upotrebi pozitiv, reči kao nobody, not, nothing, i never se upotrebljavaju u istoj rečenici. Iako se to ne događa u standardnom engleskom, to se dešava u nestandardnim dijalektima. Dvostruka negacija sledi ideju dve različite morfeme, jedne koja uzrokuje dvostruku negaciju i one koja predstavlja poentu ili glagol.

Standardizacija

[uredi | uredi izvor]

Rečnici engleskog jezika (na primer, Oksfordov rečnik engleskog jezika, Longmanov rečnik savremenog engleskog jezika, Kolinsov rečnik) teže da zabeleže upotrebu reči umesto da pokušavaju da ,,nametnu“ određen vokabular. [20] Pored toga, vokabular i njegova upotreba se vremenom menjaju: reči se slobodno pozajmljuju iz drugih jezika i drugih vrsta engleskog jezika, a neologizmi su česti.

Iz istorijskih razloga koji datiraju od uspona Londona u 9. veku, oblik jezika kojim se govorilo u Londonu i Istočnom Midlandsu postao je standardni engleski jezik sudstva i na kraju je postao osnova za opšteprihvaćenu upotrebu u zakonima, vladi, literaturi i obrazovanju u Britaniji. Smatra se da se standardizacija britanskog engleskog jezika odnosi i na jednačenje dijalekata i na ideju o socijalnoj superiornosti. Govoreći standardnim dijalektom stvorile su se klasne razlike; oni koji nisu govorili standardnim engleskim jezikom smatrali bi se nižim klasnim ili socijalnim statusom. Još jedan doprinos standardizaciji britanskog engleskog jezika bio je dolazak štamparije u Englesku sredinom 15. veka. Time je Vilijam Kekston omogućio da se zajednički jezik i pravopis šire mnogo brže po celoj Engleskoj.[7]

Rečnik engleskog jezika Samjuela Džonsona (1755) bio je veliki korak u reformi pravopisa engleskog jezika, gde se ,,pročišćavanje“ jezika usredsredilo na standardizaciju govora i pravopisa. Do početka 20. veka, britanski autori napisali su brojne knjige namenjene da budu priručnik za gramatiku i upotrebu engleskog jezika, od kojih je nekoliko steklo dovoljno priznanja da ostanu u štampi duži period i da posle nekoliko decenija budu ponovo izdate. Tu spadaju, pre svega, Fovlerova ,,Savremena upotreba engleskoh jezika“ i delo Ernesta Artura Goversa ,,Obične reči“.[21]

Detaljne smernice o mnogim aspektima pisanja britanskog engleskog za različite publikacije uključene su u stilske vodiče koje su izdali različiti izdavači, uključujući  ,,The Times“, ,,Oxford University Press“ i ,,Cambridge University Press“.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ The Oxford English Dictionary applies the term to English as "spoken or written in the British Isles; esp[ecially] the forms of English usual in Great Britain", reserving "Hiberno-English" for the "English language as spoken and written in Ireland". Others, such as the Cambridge Academic Content Dictionary, define it as the "English language as it is spoken and written in England".
  2. ^ von Gabain, Alexander (2009-12). „Novel vaccines: Entrepreneurial contributions and scientific challenges”. Vaccine. 27: G1—G2. ISSN 0264-410X. doi:10.1016/j.vaccine.2009.10.030.  Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |date= (pomoć)
  3. ^ Kuzenko, S. M.; McArthur, I. N. (2002). Russian Physics Journal. 45 (7): 709—711. ISSN 1064-8887. doi:10.1023/a:1021257800091 http://dx.doi.org/10.1023/a:1021257800091.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
  4. ^ Lambert, James (2017). „A multitude of “lishes”: The nomenclature of hybridity”. English World-Wide (na jeziku: engleski). 38 (3). ISSN 0172-8865. doi:10.1075/eww.38.3.04lam. 
  5. ^ References, De Gruyter Mouton, 2020-12-07, str. 237—258, ISBN 978-1-61451-272-1, Pristupljeno 2020-12-31 
  6. ^ „SUBMISSION GUIDELINES”. Film History. 29 (2): 201. 2017. ISSN 0892-2160. doi:10.2979/filmhistory.29.2.0201. 
  7. ^ a b „The History of English - How the English language went from an obscure Germanic dialect to a global language”. www.thehistoryofenglish.com. Pristupljeno 2020-12-31. 
  8. ^ a b Mapping the English language—from cockney to Orkney, Leeds University website, 25 May 2007.
  9. ^ Professor Sally Johnson biography on the Leeds University website
  10. ^ Mugglestone, Lynda (2017-01-23), Chapter 8: Received Pronunciation, De Gruyter, ISBN 978-3-11-052504-5, Pristupljeno 2020-12-31 
  11. ^ Sugimoto, Junko; Uchida, Yoko (2016-03-25). „A Variety of English Accents Used in Teaching Materials Targeting Japanese Learners”. ISAPh 2016 International Symposium on Applied Phonetics. ISCA: ISCA. doi:10.21437/isaph.2016-9. 
  12. ^ a b Fowler, H.W. (1996). R.W. Birchfield (ed.). "Fowler's Modern English Usage". Oxford University Press.
  13. ^ Sweet, Henry (1908). The Sounds of English. Clarendon Press. p. 7.
  14. ^ Franklyn, Julian, 1899-1970. (1989). A dictionary of rhyming slang. London: Routledge. ISBN 0-415-04602-5. OCLC 28491820. 
  15. ^ Language in the British Isles. Trudgill, Peter. Cambridge: Cambridge University Press. 1984. ISBN 0-521-24057-3. OCLC 9643126. 
  16. ^ Knowles, Elizabeth (2017-06-22). „Dictionaries and Reference”. Oxford Scholarship Online. doi:10.1093/acprof:oso/9780199574797.003.0014. 
  17. ^ „BBC, 8 January 2017.”. 
  18. ^ „BBC, 2 April 2017.”. 
  19. ^ Austen, Jane (2020-01-08), Chapter IV., Routledge, str. 27—34, ISBN 978-0-429-35060-3, Pristupljeno 2020-12-31 
  20. ^ Adell, Rebecca. The English metrological standardisation debate, 1758-1824. (Teza). Carleton University. 
  21. ^ "New edition of The Complete Plain Words will delight fans of no-frills". 27 March 2014.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Корисник:Jovana_A._Todorovic/песак2&oldid=28302824”