Korisnik:Milankotronic/pesak
| Izvorno ime | Савез радио аматера Србије |
|---|---|
| Osnovan | 1924 |
| Sedište | Trg Republike 3/VI, Beograd |
| Predsednik | Slobodan Stanković |
| www.yu1srs.org.rs | |
Savez radio-amatera Srbije[1] je udruženje radio-amaterskih klubova i radio-amatera pojedinaca sa sedištem ili prebivalištem u Republici Srbiji. U pravnom smislu, postojanje Saveza radio-amatera Srbije se temelji na Zakonu o udruženjima ("Službeni glasnik RS", br. 51/2009)[2]. Na osnovu člana 2. ovog zakona, Savez radio-amatera Srbije jeste dobrovoljna i nevladina nedobitna organizacija zasnovana na slobodi udruživanja. Pravni je naslednik Saveza radio-amatera Jugoslavije. Osnivanjem Regulatorne agencije za elektronske komunikacije i poštanske usluge, Savez radio amatera Srbije 2005. godine potpada pod nadležnost ove agencije u smislu tehničkih prava i obaveza.
Prateći svetske trendove, u tadašnjoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, u pionirskim poduhvatima na polju razvoja i napredovanja radio-tehnike, s početka dvadesetog veka, počinju da se javljaju prvi oblici organizovanja u ovoj oblasti. Društvo „Radio” (Društvo prijatelja radio-telegrafije i radio-telefonije) je osnovano 15. jula 1924. godine u Beogradu, a Savez radio-amatera Srbije obeležava 1924. godinu kao početak organizovaog bavljenja radio-amaterizmom na našim prostorima.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Radio-amaterstvo je staro koliko i radio-tehnika. Pojam radio-amatera jeste pojam entuzijaste u ovoj grani tehnike, stalnog istraživača i eksperimentatora, bez obzira na njegovu profesionalnu orijentaciju. U početku su to bili retki pojedinci, ali uporedo sa razvitkom radio-tehnike njihov broj je naglo rastao. Pojava elektronskih cevi i otkriće kratkotalasnih radio-veza, odmah nakon Prvog svetskog rata, dalo je snažan impuls razvitku radio-amaterstva u svetu. Prve organizacije su se javljale u industrijski najrazvijenijim zemljama i brzo su se širile. U tome su prednjačile SAD, gde i danas ima daleko najveći broj radio-amatera.[3]
Prvi počeci radio-amaterstva u svetu 1909. - 1913. godine[4][uredi | uredi izvor]
Prema knjizi "Geschichte des Amateurfunks", DL1CU, 1963 god.
Prvi počeci datiraju od aprila 1909. godine, kada je američka vlada počela da izdaje takozvane privremene dozvole za rad i emitovanje i za amaterske radio-stanice. Tada još uvek nisu postojali posebni propisi o emisionoj snazi predajnika ili talasim područjima. U to vreme je već postojalo udruženie "Wireless Association of America" sa sedištem u Njujorku, koje je 1. maja 1909. godine izdalo knjigu "Wireless Blue Book". Ova knjiga sadrži, pored pozivnih znakova (signala) telegrafskih centrala Amerike i Kanade, trgovačkih, ratnih i carinskih brodova Amerike takođe i listu pozivnih znakova radio-amatera u Americi. Ukupno 89 navedenih stanica je koristilo pozivne znakove, koji su se sastojali od 1, 2 ili 3 slova. Često se radilo o inicijalima amatera.
Radilo se sa fiksnom talasnom dužinom u opsegu između 35 i 950 metara. Jedino je redovni član Newell A. Thompson, "KN", već aktivirao predajnik, koji se može podesiti od 400 do 700m. Interesantan je i podatak o snazi. Za emisionu snagu predajnika uzeta je dužina varnice u indukcionom kalemu u colovima. Neki redovni članovi su već bili u stanju da navedu snagu svojih predajnika u kilovatima. Navedene vrednosti su bile između 0.25 i 3 kW.
Ova plava knjiga ("Blue Book") predstavlja prvu knjigu pozivnih znakova radio-amatera. U drugom zvaničnom izdanju od 1. juna 1910. godine bilo je zabeleženo već 480 različitih stanica.
Dana 13. novembra 1912. godine je došlo dotle da se Vlada SAD odlučila za izdavanje regularnih dozvola za amaterske radio-stanice. Istovremeno je utvrđeno talasno područje za radio-amatere od 150 do 200 metara. 1. jula 1913. godine se pojavila prva knjiga pozivnih znakova Vlade SAD. Ista je sadržavala već 1.400 pozivnih znakova! U ovoj listi nisu zabeleženi nikakvi podaci o snagama ili frekventnim područjima. U međuvremenu je obnovljen i sistem pozivnih znakova. Pozivi su se sastojali sada od jednog broja i iza njega dva slova. Upotrebljeni brojevi od 1 do 9 su već određivali pojedine savezne države SAD.
Ako bi "Wireless Association of America"[5], čija se glavna delatnost nalazila u komercijalnom domenu telegrafskih centrala, trebalo da se označi kao prvo radio-amatersko udruženje, bilo bi to sigurno sporno. U svakom slučaju, ovo udruženje nije više imalo nikakvu ulogu u daljem razvoju radio-amaterskih stanica u SAD, jer je razvoj već uzeo svoj tok.
Prva lista radio-amaterskih stanica objavljena je u knjizi "Wireless Association of America"[5] dana 1. maja 1909. godine. Imena, koja su tamo navedena, predstavljaju praoce današnjih radio-amatera. Ovim pionirima treba da zahvalimo za hobi, kojim se danas širom sveta bave milioni - "amaterske radio-stanice".
Radio-amaterstvo u Jugoslaviji do 1941.[4][uredi | uredi izvor]
Pravila društva prijatelja radio-telegrafije i radio-telefonije („Društvo Radio”)[uredi | uredi izvor]
Član 1.
U Beogradu je osnovano Društvo Prijatelja Radio-telegrafije i radio-telefonije za Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, sa neograničenim trajanjem. Društvo počinje prvo da postoji kad ova Pravila prime najmanje deset osnivača.
Pečat i žig društveni nose natpis: „Društvo Radio - osnovano 1924. - u Beogradu”.
U ostalim članovima ovog Pravila se opisuje organizaciona struktura i detaljan način funkcionisanja društva „Radio”.
Radio-amateri i „Radio Beograd”[uredi | uredi izvor]
Radio-amateri i "Radio Beograd" su vršnjaci. Zajedno su se rodili 1924. godine. Ideja o radiju i radio-amaterima začela se u istim glavama, osnivača "Radio Beograda" i organizacije radio-amatera. To je bila grupa krupnih privrednika na čelu sa Milanom Ž. Đordevićem, načelnikom u Ministarstvu pošta i vlasnikom časopisa "Radio-telegraf i Telefon" i nosiocem Francuske Legije časti dobijene za zasluge na širenju radija.
Studio "Radio Beograda" je smešten u Knez Mihajlovoj ulici br. 42 u zgradi Hrvatske Štedionice. Predajnik je u Rakovici sa posebnom zgradom i tri antenska stuba. Instalaciju je izvršila francuska firma "TSF" i inženjerska firma "Bogdanović i Anđus" iz Beograda.
Godine 1929. radio se uselio u zgradu Akademije nauka gde postoji spomen ploča.
Predsednik Društva prijatelja Radio-telegrafije i Radio-telefonije za Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca je ministar Pošta, gospodin Velja Vukićević. Za njim slede Đorde Vajfert industrijalac, Ignjat Bajloni predsednik Industrijske komore, Milan Vapa industrijalac, Ljuba Jovanović Predsednik Narodne Skupštine i drugi.
Inače, rođenje društva „Radio” i „Radio Beograda”-a željno je dočekala država i Ministarstvo pošta i telegrafa. Još pre njihovog rođenja, a 1923. godine je donela Pravilnik o privatnim radio-telegrafskim i telefonskim aparatima, kojim je uvedena radio-pretplata.
Osnivanje saveza radio-klubova[uredi | uredi izvor]
U nizu svojih akcija radio-klub „Beograd” uputio je poziv svim klubovima u zemlji, a oni postoje u Ljubljani, Šibeniku, Sarajevu, Cetinju, Nišu, Kragujevcu i Novom Sadu, da se obzirom na sve brži razvoj radiofonije, osnuje „Savez Jugoslovenskih radio-klubova”, koji bi kao vrhovni forum imao da se stara o interesima naših radiofonista.
Umoljavaju se svi radio-klubovi u zemlji da hitno dostave svoju adresu radio-klubu Beograd. Radio-klubovi u Ljubljani, Splitu, Novom Sadu i na Cetinju umoljavaju se da hitno dostave odgovor na pismoradio-kluba Beograd, br. 1601 od 24. juna 1935. godine, a koje se tiče osnivanja „Saveza Jugoslovenskih radio-klubova”.
Izvod iz teksta u časopisu „Radio Beograd” br. 33, strana 7, od 11.07.1935. godine. Naslednik radio-kluba Beograd u novoj Jugoslaviji je radio-klub Nikola Tesla, prvi osnovani klub u posleratnoj Jugoslaviji.
Osnivačka skupština Saveza radio-amatera Jugoslavije[4][uredi | uredi izvor]
Prema časopisu „Radio-amater” na osnivačkoj skupštini Saveza radio-amatera Jugoslavije, održanoj 20. juna 1948. godine u Beogradu, jednoglasno je izabran Savezni odbor u sastavu od sedamdeset članova.
Osnivačka skupština Saveza radio-amatera Srbije[4][uredi | uredi izvor]
Dana 21. novembra 1947. godine održana je Osnivačka skupština Saveza radio-amatera Srbije. Time je prestao da postoji „Zemaljski odbor Saveza radio-amatera za Srbiju”. Iz izveštaja u „Radio-amateru” broj 1/1949 vidi se da je bilo 18 inicijativnih odbora za osnivanje društva radio-amatera i da ih je ostalo sedam. Odobreno je formiranje društava u Beogradu, Titovom Užicu, Novom Sadu, Zrenjaninu, Kragujevcu, Pančevu i Požarevcu, kao i Somboru i Subotici. Skupštinom je predsedavao major Miša Danon, a referat o radu je podneo Mirko Vožnjak.
Najvažnija 1950. godina[4][uredi | uredi izvor]
Posle 25 godina rada bez zvaničnih dozvola, 1950. godine jugoslovenski amateri dobili su dozvole za rad na amaterskim stanicama. Inače u 1949. godini "Savez radio-amatera Jugoslavije" ispunio je plan sa 140%. Društvo radio-amatera u Novom Sadu sagradilo je 14 prijemnika za ozvučenje zadružnih domova u Vojvodini, što u znatnoj meri doprinosi socijalističkom preobraćaju našeg sela. Godišnja skupština Saveza radio-amatera Srbije održana 19.02.1950. godine. Predsedavao Inž. Miša Danon. Najbolje su ispunili plan: Zrenjanin sa 162%, Pančevo sa 146% i Beograd sa 137.9%, dok su najslabije rezultate pokazali društva u Subotici 36.1%, Titovom Užicu 42.4% i Novom Sadu sa 70.5%. Savez radio-amatera Srbije proširio se u ovoj godini za 6 društva, 7 grupa i dva inicijativna odbora. Savez je našoj Armiji i privredi dao 1.023 radio-amatera „A”, „B” i „C” tečaja. Društvo Beograd ozvučilo je selo Surčin u Sremu, a Pančevo, Debeljaču i Kovačicu. Kružok radio-amatera „Kluba Tehnike” u fabrici „Sutjeska” u Beogradu elektrificirao je i ozvučio selo Sremske Mihaljevce.
Prvi put se čuje za QSL biro box 48.
Međunarodna članstva[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Zvanični sajt Saveza radio amatera Srbije”.
- ^ Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Republike Srbije (na jeziku: srpski), 2019-08-18, Pristupljeno 2021-04-10
- ^ Priručnik za radio-amatere operatore.
- ^ a b v g d Savez radio-amatera Jugoslavije, Grupa autora (2000). Spomenica 1924 - 1999. Beograd: Saveza radio-amatera Jugoslavije.
- ^ a b „“The Wireless Association of America” in “The Perversity of Things: Hugo Gernsback on Media, Tinkering, and Scientifiction” on Manifold @uminnpress”. Manifold @uminnpress (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-04-10.
- ^ International Amateur Radio Union (na jeziku: engleski), 2021-03-19, Pristupljeno 2021-04-10
- ^ International Telecommunication Union (na jeziku: engleski), 2021-03-29, Pristupljeno 2021-04-10
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Savez radio-amatera Jugoslavije - grupa autora: „Spomenica 1924 - 1999 - 75 godina Radio-amatera Jugoslavije”. Izdavač Savez radio-amatera Jugoslavije, Beograd 2000. godine.
- F. Suman, Ž. Resanović, M. Bogosavljev: „Priručnik za radio-amatere operatore” 3. izdanje. Novinsko-izdavačko preduzeće Tehnička knjiga, Beograd 1972. godine.
- Dr Božo Metzger: „Radio priručnik za amatere i tehničare”. Tehnička knjiga, Beograd 1972.