Korisnik:Novi prevod/Izbori za predsjednika Crne Gore 2023.

Antonio Manuel de Oliveira Guteres (port. António Manuel de Oliveira Guterres; Lisabon 30. april 1949) portugalski je političar i diplomata, trenutno je Generalni sekretar Ujedinjenih nacija. Bio je predsednik vlade Portugalije, kao i vođa Socijalističke internacionale. Kofi Anan ga je imenovao za visokog komesara UN za izbeglice i na tom položaju je bio od 2005. godine do 2015. godine u dva mandata. Dana 5. oktobra 2016. godine Savet bezbednosti UN je podržao Antonija Guteresa za Generalnog sekretara Ujedinjenih nacija.

Guteres je bio generalni sekretar Socijalističke partije od 1992. do 2002. Za premijera je izabran 1995. i podneo je ostavku 2002. godine, nakon što je njegova stranka poražena na Portugalskim lokalnim izborima 2001. godine. Posle šest godina vladavine bez apsolutne većine i sa lošom ekonomijom, Socijalistička partija je prošla gore nego što se očekivalo zbog gubitaka u Lisabonu i Portu, gde su ankete pokazale da imaju solidno vođstvo. Eduardo Fero Rodrigez preuzeo je vođstvo Socijalističke partije, ali su na opštim izborima izgubili od Socijaldemokratske partije, koju je predvodio Žoze Manuel Barozo. Uprkos ovom porazu, ankete portugalske javnosti i 2012. i 2014. rangirale su Guteresa kao najboljeg premijera u prethodnih 30 godina.

Bio je predsednik Socijalističke internacionale od 1999. do 2005. godine, a od 2005. do 2015. bio je Visoki komesar Ujedinjenih nacija za izbeglice. Guteres je izabran za generalnog sekretara u oktobru 2016, nasledivši Ban Ki-muna početkom sledeće godine i postavši prvi Evropljanin koji je obavljao ovu funkciju od Kurta Valdhajma 1981. godine.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Antonio Guteres je rođen i odrastao u glavnom gradu Portugalije, u Lisabonu. Školovao se na prestižnoj Camões Lyceum srednjoj školi (danas Camões Secondary School), gde je diplomirao 1965. godine i na kojoj je osvojio nacionalnu nagradu (Prémio Nacional dos Liceus) kao najbolji učenik u zemlji. Studirao je fiziku i elektroinženjering na Instituto Superior Tecnico u Lisabonu. Diplomirao je 1971. godine i započeo akademsku karijeru kao docent. Pre odlaska iz akademskog života i započinjanja političke karijere, na fakultetu je predavao sisteme teorije i telekomunikacione signale. Po struci je inženjer. Pored portugalskog jezika tečno govori i engleski, francuski i španski. Oženjen je i ima dvoje dece.

Politička karijera[uredi | uredi izvor]

Političku karijeru je započeo 1974. godine kada se pridružuje Socijalističkoj partiji. Antonio Guteres je 1976. godine izabran za poslanika u portugalskom parlamentu u kojem je bio član 17 godina. Za to vreme predsedavao je Odborom za ekonomiju, finansije i planiranja, a kasnije je bio u Odboru za teritorijalnu i lokalnu samoupravu. Bio je i šef poslaničke grupe svoje stranke.

Od 1981. do 1983. godine bio je član Parlamentarne skupštine Saveta Evrope kada je bio i predsedavajući Komiteta za demografiju, migraciju i izbeglice. Jedan je od osnivača Portugalskog saveta za izbeglice 1991. godine koji je činio deo Državnog saveta Portugalije od 1991. do 2002. godine. 1992. je postao generalni sekretar Socijalističke partije u Portugaliji. Antonio Guteres je bio aktivan i u Socijalističkoj internacionali obavljajući dužnost potpredsednika ove organizacije od 1992. do 1999. godine kada je postao njen predsednik i obavljao tu dužnost do juna 2005. Antonio Guteres, oktobra 2016 U dva mandata od 1995. do 2002. godine bio je Premijer Portugalije. Tada je predvodio predstavnike međunarodne zajednice u mirovnom procesu na Istočnom Timoru. Početkom 2000-ih bio je predsednik Evropskog saveta, kada je usvojena Lisabonska agenda, a predsedavao je i prvim samitom Evropske unije i Afričkih zemalja.

Antonio Guteres je bio visoki komesar UN za izbeglice od juna 2005. do decembra 2015. godine predvodeći humanitarnu organizaciju sa oko 10.000 zaposlenih u 125 zemalja. Tokom svog mandata nadgledao je suštinsku strukturnu reformu UNHCR-a smanjivši osoblje u sedištu u Ženevi za više od 20% i podigavši efikasnost agencije i kapacitet za brzo reagovanje. Aktivnosti humanitarne organizacije su se utrostručile kako zbog uvođenja drugačijeg planiranja budžeta tako i zbog povećanja raseljenih lica širom sveta zbog sukoba. Njegov mandat su obeležile neke od najvećih kriza, kao što su sukobi u Siriji, Iraku, Južnom Sudanu, Centralnoafričkoj Republici i Jemenu.

Generalni sekretar UN[uredi | uredi izvor]

Antonio Guteres je postao deveti Generalni sekretar Ujedinjenih nacija 1. januara 2017. godine nakon njegovog formalnog izbora od strane Generalne skupštine UN 13. oktobra 2016. godine. Na tom položaju je zamenio južnokorejskog diplomatu Ban Ki-Muna.

Izabran je posle šest krugova glasanja u Savetu bezbednosti, gde su mu najveći rivali bili bivši ministar spoljnih poslova Srbije Vuk Jeremić i šef slovačke diplomatije Miroslav Lajčak. Na poslednjem, neformalnom glasanju Antonio Guteres je dobio podršku 13 država, dok su dve bile uzdržane, uključujući i jedanu stalnu članicu. Vuk Jeremić je dobio podršku sedam država, šest je bilo protiv, a dve su bile uzdržane. Isti rezultat zabeležio je i Miroslav Lajčak.

Zakletvu je položio 12. decembra 2016. godine na ceremoniji u Generalnoj skupštini UN kao novi Generalni sekretar UN.

Diplomatska karijera[uredi | uredi izvor]

Godine 2005, na predlog Guteresa, Jorgos Papandreu je izabran za potpredsednika Socijalističke internacionale. Godine 2006. Papandreu ga je nasledio na mestu predsednika Socijalističke internacionale.

U maju 2005, Guteres je izabran za Visokog komesara za izbeglice na petogodišnji mandat od strane Generalne skupštine UN, zamenivši Ruda Lubersa.

Visoki komesar za izbeglice[uredi | uredi izvor]

Kao visoki komesar, Guteres je bio na čelu jedne od najvećih svetskih humanitarnih organizacija, koja je na kraju njegovog mandata imala više od 10.000 zaposlenih u 126 zemalja i pružala je zaštitu i pomoć za preko 60 miliona izbeglica, povratnika, interno raseljenih lica i lica bez državljanstva. Njegovo vreme na funkciji obeležila je fundamentalna organizaciona reforma, smanjenje broja osoblja i administrativnih troškova u glavnoj kancelariji UNHCR-a u Ženevi i proširenje kapaciteta UNHCR-a za reagovanje u vanrednim situacijama tokom najgore krize raseljenja od Drugog svetskog rata.

Guteres je tokom 19-23. marta 2006. posetio Peking, Kina, i izrazio prigovor na repatrijaciju severnokorejskih izbeglica od strane kineske vlade.

U intervjuu za NPR iz februara 2007. godine, posvećenom uglavnom problemim iračkih izbeglica, Guteres je rekao da je ovo jedna od najvećih izbegličkih kriza na Bliskom istoku od 1948. Među slabo publikovanim izbegličkim krizama, naveo je one u Centralnoafričkoj Republici i Demokratskoj Republici Kongo. Tokom svojih poslednjih godina kao Visoki komesar, on je uglavnom radio na obezbeđivanju međunarodne pomoći za izbeglice iz građanskog rata u Siriji, nazivajući izbegličku krizu „egzistencijalnom“ za zemlje domaćine (kao što su Liban i Jordan), a dodatnu pomoć nazivajući „pitanje opstanka“ za izbeglice. On je bio otvoreni zagovornik bolje koordinisanog i humanijeg pristupa evropskih zemalja mediteranskoj izbegličkoj krizi. U junu 2013. pokrenuo je pomoć od 5 milijardi dolara, najveća do sada, da bi pomogao do 10,25 miliona Sirijaca te godine.

Druga runda

Dugogodišnji aktuelni predsednik Đukanović je drugi krug predsedničkih izbora prikazao kao „izbor između nezavisne Crne Gore i zemlje koju kontrolišu susedna Srbija i Rusija “, nazivajući to „odlučujućom bitkom za opstanak Crne Gore“, rekavši da „ne planira da izgubi izbore“, te da se može očekivati da će on predvoditi svoju stranku na predstojećim vanrednim parlamentarnim izborima. Đukanović je insistirao da birači biraju i da li će Crna Gora "napredovati ka EU integracijama ili će nastaviti da posrće, kao što je bio slučaj u protekle dvije godine", pošto je njegov DPS srušen nakon 30 godina vlasti. Milatović, koji je bio u Kabinetu Krivokapića, prvoj post-DPS vladi, kaže da su Đukanović i njegova stranka "devastirali Crnu Goru tokom svoje vladavine, dozvoljavajući kriminalu i korupciji da progutaju društvo". Đukanović je svog protivnika Milatovića optužio za „brutalni populizam”. Milatović je proglasio Đukanovićevu eru završenom, zalažući se za potrebu promjena i obećavajući bolju budućnost. Posmatrači kažu da je Milatović, politički novajlija koji je služio u vladi izabranoj nakon parlamentarnih izbora 2020, ali se kasnije odvojio od vladajuće koalicije, stekao popularnost zbog svog nezavisnog porekla i fokusiranosti na svakodnevne probleme. Milatović je nakon glasanja rekao da Đukanović simbolizuje "politike podjela iz prošlosti", te da je glasanje ključno za buduću Crnu Goru koja će biti "bogatija, pravednija, ljepša i ravnopravnija".

Oba kandidata zalažu se za nastavak pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji . Đukanović, koji je dominirao crnogorskom politikom 33 godine, suočio se sa izazovom nakon što su se dve vlade srušile u roku od godinu dana, i rivalom u drugom krugu Milatovićem, prozapadno orijentisanim bivšim ministrom ekonomije koji je obećao novi početak nakon godinu dana političkog zastoja, zalažući se za bliže veze sa obema evropskim unije i susedne Srbije. Iako je predsjedništvo u Crnoj Gori uglavnom ceremonijalna funkcija, ono ima ključna ovlašćenja za imenovanje premijera, raspuštanje parlamenta i raspisivanje izbora, a analitičari su vidjeli značaj drugog kruga glasova jer bi to moglo signalizirati političku rekonstrukciju uoči prijevremenih parlamentarnih izbora u junu. Koji god kandidat da pobedi, očekuje se da će značajno povećati šanse njegove stranke na izborima u junu. Nakon objavljivanja prvih preliminarnih rezultata prvog kruga, Đukanović je izjavio da "ne planira da izgubi izbore", očekujući "masovnu podršku birača dijaspore" u drugom krugu, nazivajući ih "svojim rezervoarom glasova". Milatović je kritikovao te izjave, nazivajući takve narative manipulacijom i nepoštovanjem crnogorskih birača koji žive u inostranstvu, uglavnom sačinjenih od ekonomskih imigranta sa Zapada, okrivljujući i odgovornost Đukanovićevog bivšeg režima za ekonomsku emigraciju iz Crne Gore. Đukanović je kritikovao Evropsku uniju što je navodno dozvolila Rusiji da širi svoj uticaj na Zapadnom Balkanu, rekavši da je nestabilni region postao platforma za antizapadnu politiku zbog nemara EU. Đukanović je naveo da je vladajuća koalicija koja je došla na vlast nakon promjene režima 2020. godine "ekonomski i finansijski devastirala Crnu Goru", zbog "njihove anti-EU politike". Koaliciona vlada se obavezala da će Crna Gora ostati na svom putu Evropske unije. Milatović je, uz podršku vladajućih partija u drugom krugu, izrazio snažnu podršku zemlji koja teži članstvu u EU. Đukanović je rekao da "politika vladajuće većine pokazuje drugačije". Đukanović je relativizovao i brojne slučajeve korupcionaških afera, koje je tokom njegovog rukovođenja Crnom Gorom doživljavalo kao ključni problem, rekavši da korupcija "postoji u svim zemljama svijeta".

Đukanović je tokom kampanje izneo oštre optužbe na račun svog protivnika, navodeći da Milatović „uništava živote ljudi“, čak i da je „odgovoran za smrt“ tokom pandemije COVID-19 . Đukanović je u više navrata optuživao Milatovića da je, nekako tajno, „radio za velikosrpski projekat“ i za to primao novac, ne obrazlažući te navode, dok su aktivisti i funkcioneri Đukanovićeve stranke svakodnevno širili tvrdnje da je kandidat Evrope sada! pokreta koji zapravo „radi za interese Srbije i Rusije“, nazivajući Milatovića „anticrnogorskim i antievropskim kandidatom“, kao i optužujući ga da navodno „ugrožava nacionalne interese, suverenitet i nezavisnost Crne Gore“. Analitičari navode da je za skoro sve izborne cikluse u Crnoj Gori od uvođenja višepartijskog sistema 1990. godine bila karakteristična negativna kampanja, navodeći je kao jedan od razloga što Crna Gora još nije izgrađena u punu liberalnu demokratiju ., a da su najčešći uzroci „strah od konkurencije i slabost kandidata vladajućih“ tokom decenija bivšeg režima na čelu sa Đukanovićem. Milatović je u odgovoru rekao da "Đukanović plaši građane prepoznatljivim metodama negativne kampanje", nazivajući ga "lažnim zaštitnikom nacije" i "diktatorom prošlosti". On je dodao: „Sasvim je jasno da je došlo vrijeme kada snage okupljene oko ideje bolje Crne Gore pobjeđuju na svim nivoima, na ideji koja počiva na slobodi, pravdi, životnom standardu i ekonomskom napretku“. Ministarstvo unutrašnjih poslova je 23. marta potvrdilo da je predsedničkom kandidatu Milatoviću dodeljena policijska zaštita, koju je njegova organizacija zatražila zbog strahovanja da je bio fizički ugrožen.

Nevladine organizacije koje su posmatrale izborni proces zabilježile su medijsku negativnu kampanju, spinovanje i dezinformacije, koje su uglavnom gurali srpski i crnogorski nacionalistički mediji povezani sa Đukanovićevom DPS-om i DF-om Andrije Mandića . Posmatrači nevladinih organizacija pozvali su i Nacionalnu agenciju za prevenciju korupcije (ASK) da istraži slučaj onlajn plaćene negativne kampanje protiv Milatovića. [[Категорија:Председнички избори у Црној Гори]] [[Категорија:Webarchive template wayback links]]