Korisnik:R136-16/pesak
Rudnici Novog Brda u XIV veku[uredi | uredi izvor]
Novo Brdo[uredi | uredi izvor]
Novo Brdo je naseljeno mesto u Srbiji u opštini Novo Brdo. Administrativno pripada Kosovu i Metohiji, odnosno Kosovskopomoravskom upravnom okrugu. Naselje je nakon 1999. godine poznato i kao Artana. Prema popisu iz 2011. godine bilo je 183 stanovnika. Novo Brdo nije sedište istoimene opštine, već je to naselje Bostane. Razvilo se iz podgrađa istoimenog utvrđenja čiji se ostaci i danas uzdižu nad njim.
Istorijat rudnika Novog Brda[uredi | uredi izvor]
Rudnici Novog Brda i Janjeva na Kosovu pripadaju Novobrdskom rudarskom basenu. U srednjem veku ovo područje je pripadalo oblastima Topolnica, Morava i Podgor.
Između 1304-1319. godine, u vreme kralja Milutina rudnici Novog Brda su počeli sa radom. Od tada se proizvodnja povećala, a rudnik se razvijao velikom brzinom.. Do sredine XIV veka Novo Brdo je izraslo u najznačajnij irudarski i trgovački centar Srbije, a kasnije, u prvoj polovini XV veka, i Balkanskog poluostrva. Sasi su ovde, kao i u ostalim rudarskim mestima, imali značajnu ulogu — otpočeli su rudarske radove, osnovali naselje, razvili i unapredili proizvodnju, a gradu dali uređenje po uzoru na svoje gradove. Trgovci iz Primorja, posebno Dubrovčani doprineli su privrednom usponu grada. Novo Brdo je imalo kovnicu novca, koja je radila sve do potpadanja grada pod tursku vlast. Novobrdski groševi pominju se 1349. godine. U vreme kneza Lazara kovan je novac kojem je u natpisu navedeno ime grada — Novo Brdo. Radi zaštite stanovništva izgrađena je tvrđava, a njeni ostaci svedoče da je to bio jedan od najbolje utvrđenih gradova srednjovekovne Srbije. Dve manje tvrđave — Prilepac i Prizrenac — štitile su okolinu Novog Brda i rudnike koji su bili u neposrednoj blizini.
Olovo, a pogotovo srebro pomešano sa zlatom, nazvano glama ili glamsko srebro dobijali su se u brojnim rudarskim oknima . Ostaci starih rudarskih radova rasuti su po široj okolini Novog Brda. Samo na jugozapadnim padinama Male Planine snimljeno je preko 636 starih rudarskih radova, svrtnjeva i zakopina. U neposrednoj i daljoj gradskoj okolini nalaze se mnoga troskišta, a glavna su bila u Trničevcu, Krnjevskoj reci i pod Leštarem. I danas postoji dosta toponima koji su nastali u vezi sa rudarstvom. Glama je naziv za jedno brdo kod sela Straže, gde ima tragova od dvadeset „ceova“; isti naziv nosi i jedna mahala sela Brasaljce; Nišino kolo je ime mahale u selu Marevce; Rajko kolo zove se njiva i šuma pomenutog sela itd.
Janjevo je najstariji rudnik u Novobrdskom rudarskom bazenu. Uz ostale katoličke parohije u Srbiji pominje se 1303. godine i parohija u Gračanici. Naime, Gračanica je navedena umesto Janjeva, jer su naselje i rudnici prvobitno bili blizu sela Gračanice. Tačnije, nalazili su se oko ušća Kižnice u Gračanku, a kasnije su nešto pomereni. Pojava katoličkog stanovništva i obrazovanje parohije u Janjevu može se dovesti u vezu sa početkom rada rudnika. Sredinom XIV veka (1346) Janjevo je izričito zabeleženo kao mesto u kojem se nalazila katolička parohija, a rudnik je intenzivno radio i u prvoj polovini XV veka.
Rudnici u Janjevu bili su bogati srebrom, glamskim srebrom i olovom. Tragovi starog rudarstva nalaze se na velikom prostoru — od oko 12 km2.
Do sada je evidentirano preko 650 svrtnjeva. Isto tako, velike površine prekrivene su troskom, što svedoči o dugoj i živoj topioničarskoj delatnosti. Staro rudarstvo ostavilo je traga i u toponomastici Janjeva i okoline: jedna mahala zove se Glama, druga Plakanička, potok Kižnica, brdo Ceove, selo Saškovce i dr.[1]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Ćuk, Ruža (2002). Starosrpsko rudarstvo. Beograd: Vukova zadužbina "Prometej".