Korisnik:Zverula99/pesak
Kosovski božur (lat. Paeonia peregrina Mill.) jeste zeljasta dugogodišnja biljka sa krtolastim bočnim korenovima, krupnog, golog i jednocvetnog stabla. Listovi su dvojno - troperni, odozgo goli ili maljavi, a cvetovi krupni, crvene boje[1]. Tučak je izgrađen od 2-3 slobodna oplodna listića, a semena su mrko purpurna, sjajna. Cvet je krupan, pojedinačan, polusimetričan, crveno- roze boje. Plod je u obliku meška sa većim brojem krupnih semenki. Danas se u narodnoj medicini upotrebljavaju cvet, krtola i seme kao narodni lek[2] za lečenje kašlja, nervnog sistema, hemoroida... Biljka je otrovna i nestručno korišćenje može imati posledice. Koren božura sadrži tanin, etarsko ulje, mast, šećer, alkaloide... Cvet sadrži tanin i peonidin[3], koji se nekada upotrebljavao protiv epilepsije i astme, dok u semenu ima tanina, boje, smole, ulja i šećera. Upotreba bilo koje vrste božura kao leka nije preporučljiva.
Etimologija vrste[uredi | uredi izvor]
Zahvaljujući svom velikom rasprostranjenju u kosovskoj kotlini, i verovanju naroda da postoji samo tamo, proistekao je naziv Kosovski božur. Ovaj naziv biljka je dobila jer je kosovska kotlina najslavnije mesto u istoriji Srba i Srbije, a poznata je i legenda o prolivenoj srpskoj krvi pretočenoj u cvet, što je simbol njegove važnosti, autohtonog staništa, istorijskog i duhovnog nasleđa. Za ovu vrstu božura poznata su i narodna imena kao što su bažur i brozgva.
Rasprostranjenje vrste[uredi | uredi izvor]
Kosovski božur nastanjuje svetle termofilne hrastove šume, reliktne šume, šibljake, livade i svetle obronke nižih bregova. Na balkanskom poluostrvu ga ima u oblasti Vlaške, Dobrudže, Rumelije, a van njega na Kritu i u Maloj Aziji. U Srbiji se najčešće može naći na Kosovu ali ga ima i u istočnim i severoistočnim delovima. Dakle, u Srbiji ga ima na više lokaliteta: Grmija, Gazimestan, Gračanica, Klina, Kičica kod K. Mitrovice, Lipljan, Miruša, Paštrik, okolina Beograda, Leskovik, Šljivovički vis, okolina Aleksinca, Cerje kod Svrljiga, Metovnica kod Zlota, Krivi Vir, Belava, Suva planina, Petlovo bojište, Stara planina (Visočka Ržana), okolina Negotina, Niš (Donji Komren, Hum, Vinik), okolina Svrljiga, Skrobnica, potez Bogovina-Boljevac, Beli breg kod Zaječara. Od svih navedenih mesta, jedino zaštićeno područje Kosovskog božura u Srbiji je Strogi prirodni rezervat Kosovski božur - Gazimestan[4], koji se nalazi u blizini Prištine na mestu na kome se odigrao Kosovski boj[5], i koji je, prema poslednjim istraživanjima kritično ugrožen nelegalnom izgradnjom objekata i rizičnim ponašanjem pojedinaca. Ovaj rezervat na teritoriji opštine Obilić prostire se na 12ha i proglašen je 1950. godine[6].
Napomene[uredi | uredi izvor]
Područje Kosova i Metohije nije detaljno ispitivano već duže vreme zbog neodobravanja tamošnjih privremenih institucija.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Paeonia peregrina Miller”.
- ^ „Božur kao narodni lek”.
- ^ „Božur”.
- ^ Lazarevic, Predrag (2012-01-01). „DIVLjI BOŽURI (PAEONIA L.) U SRBIJI – RASPROSTRANjENjE, STANjE POPULACIJA, UGROŽENOST I ZAŠTITA”.
- ^ „Kosovski boj”.
- ^ „Strogi prirodni rezervat Kosovski božur - Gazimestan”.