Košulja
Košulja je odevni predmet koji služi za pokrivanje gornjeg dela tela. Ime potiče od latinske reči casula što znači grubo sukno. Ona ima sa prednje strane pun vertikalni otvor koji se zakopčava dugmićima. Često se pod okovratnik košulje stavlja kravata ili mašna.
Istorija
[uredi | uredi izvor]Najstarija poznata košulja otkrivena je u egipatskoj grobnici u Tarkanu. Potiče od oko 3000 godina p. n. e., i radi se o prefinjenoj lanenoj košulji[1]. Sve do 12. veka košulje su bile sastavni deo nošenja ali ispod neke druge odeće[2]. U srednjem veku košulja postaje vidljiv deo odeće i najčešće su je nosili ljudi skromnijih staleža: pastiri, zatvorenici, pokajnici i dr[3]. U 17. i 18. veku se smatralo da je nošenje košulje bez nekog drugog odevnog predmeta nepristojno gotovo kao da danas idete u donjem vešu[4]. Čak i kasnije, 1879. godine, nošenje košulje bez ičega preko se smatrala neadekvatnim[2].
U osamnaestom veku, umesto donjeg veša, muškarci su se „oslonili na duge repove košulja... da služe funkciji gaća.[5] Istoričar kostima iz osamnaestog veka Džozef Strat verovao je da su muškarci koji ne nose košulje u krevet nepristojni.[6] Čak i do 1879. godine, vidljiva košulja bez ičega preko nje se smatrala neprikladnom.[2]
Košulja je ponekad imala nabore na vratu ili manžetnama. U šesnaestom veku, muške košulje su često imale vez, a ponekad su nabori ili čipke bile na vratu i manžetnama. Tokom osamnaestog veka dugi nabori, ili žaboti, bili su moderni.[7][8] Košulje u boji počele su da se pojavljuju početkom devetnaestog veka, što se može videti na slikama Džordža Kaleba Bingama. Sve do dvadesetog veka one su smatrane ležernom odećom, i samo za radnike niže klase. Za jednog džentlmena, „nositi nebeskoplavu košulju bilo je nezamislivo 1860. godine, ali je postalo standard do 1920. i 1980. predstavljalo je najobičniji događaj.”[9]
Evropljanke i Amerikanke počele su da nose košulje oko 1860. godine, kada je carica Eugenija od Francuske popularizovala Garibaldijevu košulju, crvenu košulju kakvu su nosili borci za slobodu pod Đuzepom Garibaldijem.[10][11] Krajem devetnaestog veka, Vekovni rečnik je opisao običnu košulju kao „od pamuka, sa platnenim grudima i manžetnama pripremljenim za učvršćivanje skrobom, pri čemu su kragna i manžetne obično odvojeni i podesivi“.
Prvo dokumentovano pojavljivanje izraza „Dati košulju sa leđa“ dogodilo se 1771. godine kao idiom koji ukazuje na krajnji očaj ili velikodušnost i još uvek je u upotrebi. Godine 1827, Hana Montegju, domaćica u severnom delu Njujorka, izumela je odvojivu kragnu. Umorna od stalnog pranja cele košulje svog muža kada je samo kragni to bilo potrebno, odrezala mu je kragne i smislila način da ih zakači za ovratnik nakon pranja. Tek 30-ih godina 20. veka držači za kragne su postali popularni, iako su ovi rani dodaci više podsećali na kopče za kravate nego na male učvršćivače okovratnika koji su danas dostupni. Oni su povezali krajeve kragne sa kravatom, držeći ih u mestu.[12]
Košulja je bila neizostavni detalj u narodnim nošnjama većine naroda nanašim prostorima[13]. Košulja se smatrala za garderobu nižeg sloja sve do 20. veka. Ali se to krajem 19. i početkom 20. veka potpuno promenilo. Kao što je za džentlmena 1860-ih bilo nezamislivo da nosi plavu košulju, tako je u 1920-im i 1980-im to postao standard[14].
Tipovi
[uredi | uredi izvor]
- Logorska košulja – široka, ravno rezana košulja ili bluza kratkih rukava sa jednostavnim prednjim otvorom i „kamp kragnom“.[15][16]
- Formalna košulja – košulja sa formalnom (donekle krutom) kragnom, otvorom po celoj dužini napred od kragne do poruba (obično zakopčana), i rukavima sa manžetnama.[17][18]
- Bela košulja – obično košulja bele boje
- Večernja košulja – košulja posebno napravljena da se nosi uz mušku večernju odeću, npr. crna kravata ili bela kravata.
- Gvajabera – vezena košulja sa četiri džepa.[19][20]
- Pesnička košulja – široka košulja ili bluza sa punim biskupskim rukavima, obično sa velikim naborima na prednjoj strani i na manžetnama.[21][22]
- Majica – takođe „majica“, ležerna košulja bez kragne i dugmadi, napravljena od rastezljive, fino pletene tkanine, najčešće pamuka, i najčešće kratkih rukava. Prvobitno nošena ispod drugih košulja, sada je uobičajena košulja za svakodnevno nošenje u nekim zemljama.[23][24]
- Majica dugih rukava – majica sa dugim rukavima koji se protežu i pokrivaju ruke.[25]
Konstrukcija
[uredi | uredi izvor]Košulja se kao i većina ostale odeće sastoji od standardnih delova:
- Rukavi
- Okovratnik ili kragna
- Deo uz telo
- Manžetna
- Dodatni detalji
Svi ovi delovi se različito dizajniraju u skaldu sa potrebama i lokalnim običajima i tradicijama. Klasični materijali od koji se košulja može šivati su: pamuk, vuna, lan i razni sintetički materijali.
Rukavi mogu biti dugi ili kratki u zavisnosti od doba godine kada se nose. Takođe i sam kroj rukava zavisi od primene
Okovratnici mogu biti različito dizajnirani. Najpoznatiji okovratnik je sa preklapanjem na koji se mogu kačiti kravate ili mašne. Takođe poznat je tip Ruska kragna[26] na kojoj nije moguće dodati kravatu.
Telo košulje najčešće biti široko, klasično i usko. Često se za uske košulje kaže strukirane i one se koriste za svečane prilike. Široke košulje se više koriste kada se nešto radi. Po sredini sa prednje strane postoji otvor koji se zakopčava po oblačenju košulje.
Manžetna je deo košulje neposredno uz šaku. Na njoj se najčešće nalazi dugme koje se zakopčava nakon oblačenja. Posttoje duge i plitke manžetne sa jednim ili više dugmića.
Dodatni detalji se postavljaju na košulje sa posebnim zahtevima. Najčešći detalj je džep, ali se mogu naći i razne trake, natpisi i sl.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Barber, Elizabeth Wayland (1994). Women's Work. The first 20,000 Years. New York: Norton & Company. str. 135. ISBN 978-0-393-31348-2.
- ^ a b v William L. Brown III, "Some Thoughts on Men's Shirts in America, 1750-1900", Thomas Publications, Gettysburg, PA. 1999. ISBN 978-1-57747-048-9. str. 7.
- ^ C. Willett; Cunnington, Phillis (1992). The History of Underclothes. New York: Dover Publications Inc. str. 23–25. ISBN 978-0-486-27124-8.
- ^ C. Willett; Cunnington, Phillis (1992). The History of Underclothes. New York: Dover Publications Inc. str. 54. ISBN 978-0-486-27124-8.
- ^ Linda Baumgarten, "What Clothes Reveal: The Language of Clothing in Colonial and Federal America", The Colonial Williamsburg Foundation, Williamsburg, Virginia, in association with the Yale University Press, New Haven, Connecticut. 2002. ISBN 0-300-09580-5. str. 27.
- ^ Linda Baumgarten, "What Clothes Reveal: The Language of Clothing in Colonial and Federal America", The Colonial Williamsburg Foundation, Williamsburg, Virginia, in association with the Yale University Press, New Haven, Connecticut. 2002. ISBN 0-300-09580-5. str. 20-22.
- ^ C. Willet and Phillis Cunnington, "The History of Underclothes", Dover Publications Inc., New York. 1992. ISBN 0-486-27124-2. str. 36–39.
- ^ C. Willet and Phillis Cunnington, "The History of Underclothes", Dover Publications Inc., New York. 1992. ISBN 0-486-27124-2. str. 73.
- ^ Pastoureau 2001, str. 65
- ^ Anne Buck, "Victorian Costume", Ruth Bean Publishers, Carlton, Bedford, England. 1984. ISBN 0-903585-17-0.
- ^ Young, Julia Ditto, "The Rise of the Shirt Waist", Good Housekeeping, May 1902, pp. 354–357
- ^ „History of the Shirt :: Shirt Guide”. Gant US. Pristupljeno 2016-09-29.
- ^ „Etnografski muzej u Beogradu / nošnja /[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 01. 05. 2015. g. Pristupljeno 15. 09. 2013. Sukob URL—vikiveza (pomoć)
- ^ Pastoureau, Michel (2001). The Devil's Cloth: A History of Stripes. Prevod: Jody Gladding. New York: Columbia University Press. str. 65. ISBN 978-0-7434-5326-4.
- ^ „The Raincoats (1)”.
- ^ „Rockatee T-shirts archives”. Rockatee (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-04-19.
- ^ „Definition of BUTTON-DOWN”. www.merriam-webster.com. Pristupljeno 1. 4. 2018.
- ^ Brough, Dean (april 2013). „The classic white formal shirt: a powerful emblem of social change.”. 15th Annual IFFTI Conference: The Business & Marketing of Icons: 1—14.
- ^ Tartakoff, Joseph (13. 9. 2006). „The guayabera: Traditional tropical shirt finds new customers online”. Mas Magazine. Arhivirano iz originala 10. 9. 2008. g.
- ^ „Guayaberas: Fashion Statement for Men”. PuertoRico.com. Arhivirano iz originala 06. 05. 2021. g. Pristupljeno 04. 05. 2023.
- ^ Givhan, R. D. (30. 9. 1993), „Renewed white shirt fashion's new palette”, Herald-Journal
- ^ Gavenas, Mary Lisa (2008). The Fairchild Encyclopedia of Menswear. Bloomsbury Academic. str. 47. ISBN 978-1-56367-465-5.
- ^ „KYKU”. kykuclothing.com (na jeziku: engleski).
- ^ „A Breakdown of the Environmental Impact of a Cotton T-Shirt – Treefy” (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 17. 08. 2022. g. Pristupljeno 2021-02-27.
- ^ „Sleeve supports ca. 1828”. www.metmuseum.org. Pristupljeno 2021-06-08.
- ^ „Ruska kragna | KošuljeKošulje[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 31. 08. 2013. g. Pristupljeno 14. 09. 2013. Sukob URL—vikiveza (pomoć)
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Barber, Elizabeth Wayland (1994). Women's Work. The first 20,000 Years. New York: Norton & Company. str. 135. ISBN 978-0-393-31348-2.
- C. Willett; Cunnington, Phillis (1992). The History of Underclothes. New York: Dover Publications Inc. str. 23–25. ISBN 978-0-486-27124-8.
- Thursfield, Sarah (2001). Medieval Tailor's Assistant: Making Common Garments 1200-1500.
- Picken, Mary Brooks: The Fashion Dictionary, Funk and Wagnalls, 1957.
- Antongiavanni, Nicholas (2006). The Suit: A Machiavellian Approach to Men's Style. HarperCollins. ISBN 978-0-06-089186-2.
- Keers, Paul (oktobar 1987). A Gentleman's Wardrobe: Classic Clothes and the Modern Man. Weidenfeld & Nicolson. ISBN 978-0-297-79191-1.
- Flusser, Alan (1985). Clothes and the Man: The Principles of Fine Men's Dress. Villard. ISBN 0-394-54623-7. Pristupljeno 2008-09-20.
- Flusser, Alan (2002). Dressing the Man: Mastering the Art of Permanent Fashion. HarperCollins. ISBN 0-06-019144-9.
- Lynch, Annette; Strauss, Mitchell D. (30. 10. 2014). Ethnic Dress in the United States: A Cultural Encyclopedia (na jeziku: engleski). Rowman & Littlefield. ISBN 9780759121508.
- Martinez, David C. (2004). A country of our own: partitioning the Philippines (na jeziku: engleski). Bisayâ Books. str. 244—245. ISBN 9780976061304.
- Rendón, Manuel Jesús Pinkus (2005). De la herencia a la enajenación: danzas y bailes "tradicionales" de Yucatán. UNAM. str. 55. ISBN 9789703223183.
- Coo, Stéphanie Marie R. (2014). Clothing and the colonial culture of appearances in nineteenth century Spanish Philippines (1820-1896) (Teza). Université Nice Sophia Antipolis.
- Armario, Christine (30. 6. 2004). „Guayabera's Origin Remains a Puzzle”. Miami Herald. Pristupljeno 10. 4. 2015.
- „¿Cómo se vestían los yucatecos a principios del siglo XX?”. Diario de Yucatan. 20. 8. 2018. Arhivirano iz originala 09. 03. 2021. g. Pristupljeno 27. 1. 2019.
- Arellano, Gustavo (2007). Ask a Mexican. Simon and Schuster. ISBN 9781416562061.
- Grimsrud, John M. (2013). Yucatán's Magic–Mérida Side Trips: Treasures of Mayab. Lulu Press. ISBN 9781105124556.
- Vargas-Cetina, Gabriela (2017). Beautiful Politics of Music: Trova in Yucatán, Mexico. University of Alabama Press. str. 32. ISBN 9780817319625.
- Rodriguez, Yazmin (26. 9. 2017). „Realizan: "Paseo de las Animas" en Yucatan”. Pristupljeno 27. 1. 2019.
- „Guayabera, The Beloved National Garment”. CubaPLUS Magazine (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 21. 04. 2019. g. Pristupljeno 7. 11. 2017.
- „The Guayabera: A Shirt's Story”. HistoryMiami. Arhivirano iz originala 18. 7. 2016. g. Pristupljeno 10. 4. 2015.
- Gray, Kevin (23. 5. 2003). „Cuban Guayaberas Make Mark Abroad”. Havana Journal. Arhivirano iz originala 24. 7. 2011. g. Pristupljeno 13. 6. 2008.
- „Cuba y su guayabera, presentes en Cumbre de las Américas” [Cuba and its guayabera, present at the Summit of the Americas] (na jeziku: španski). Escambray. 10. 4. 2012. Pristupljeno 16. 1. 2017.
- „Dropping Knowledge: The Western Shirt”. GQ. 28. 11. 2012.
- Holmes, Richard. . Holmes, Richard (2005). The Romantic Poets and their Circle. National Portrait Gallery. str. 7. ISBN 978-1-85514-355-5.
- Kenyon-Jones, Christine. . Kenyon-Jones, Christine (2008). Byron: The Image of the Poet. Associated University Presse. str. 85. ISBN 978-0-87413-997-6.
- Childs, Peter & Storry, Mike. (1999). Encyclopaedia of Contemporary British Culture. str. 23. ISBN 978-0-415-14726-2.
- Wall, Mattias; er; ContributorCEO; USAgain (2012-07-03). „T-Shirt Blues: The Environmental Impact of a T-Shirt”. HuffPost (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-02-27.
- Hurst, Nathan. „What's the Environmental Footprint of a T-Shirt?”. Smithsonian Magazine (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-02-27.
- „A Breakdown of the Environmental Impact of a Cotton T-Shirt – Treefy” (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 17. 08. 2022. g. Pristupljeno 2021-02-27.
- „A Streetcar Named Desire – AMC filmsite”. Filmsite.org. 1947-12-03. Pristupljeno 2010-10-26.
- „Aerial Gunners”. Life. sv. 13 br. 2. Time Inc. 13. 7. 1942. Pristupljeno 23. 6. 2022 — preko Google Books.
- Cumming, Valerie; Cunnington, C. W.; Cunnington, P. E. (2010). The Dictionary of Fashion History. Berg Publishers. ISBN 978-1-84788-534-0. Nepoznati parametar
|name-list-style=ignorisan (pomoć) - Pieri, Kerry (2013-10-03). „Street style: Paris fashion week 2014”. Arhivirano iz originala 2014-05-30. g. Pristupljeno 2018-03-13.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- „Introduction to 18th-century fashion”. Fashion, Jewellery & Accessories. Victoria and Albert Museum. 25. 1. 2011.
- „Introduction to 19th-century fashion”. Fashion, Jewellery & Accessories. Victoria and Albert Museum. 25. 1. 2011.
