Kraton

Svjetske geološke provincije. (USGS)

Kraton je stari i stabilni dio kontinentalne kore koje je preživio stvaranje i razbijanje kontinenata i superkontinenata barem 500 miliona godina. Kratoni su uglavnom pronađeni u unutrašnjosti kontinenta i sastoje se od kore sačinjene od lagane kisele magmatske stene, kao što je granit pričvršćene uz dio gornjeg omotača. Kraton se može prostirati u dubinu od 200 km.

Termin kraton vezan je za teoriju o geosinklinalama, koja više nije važeća u objašnjavanju tektonskih procesa. Ona je, šezdesetih godina 20. veka zamenjena teorijom tektonike ploča.

Kratoni su po geografskim kriterijima podijeljeni u geološke provincije, od kojih je svaka prema godištu klasifikovana kao Arhon, Proton i Tekton:

• Arhoni: sastoje se od stijena iz Arhejske ere, starijih od 2,5 milijarde godina (2.5 Ga).
• Protoni: sastoje se od stijena od rane do srednje proterozojske ere, starijih od 1.6 Ga.
• Tektoni: sastoje se od stijena iz kasnog Proterozoika, starih između 1.6 Ga i 800 miliona godina (800 Ma).

S obzirom da minerali (uključujući plemenite metale i dijamante) u Zemljinoj kori mogu da se razdvoje s vremenom, najstariji kratoni su predmet najvećeg zanimanja rudarskih firmi. Kratone dan-danas otkrivaju prospektori širom globusa.

Sjevernoamerički kraton i podrumske stijene

Imenovani kratoni, navedeni po kontinetima, uključuju:

• Australija
  • Altjawarra kraton
  • Central kraton
  • Curnamona kraton, Južna Australija
  • Gawler kraton, centralna Južna Australija
  • Pilbara kraton, Zapadna Australija
  • Yilgarn kraton, Zapadna Australija

Sjevernoamerički kraton

• Amerika
  • Amazonski kraton
  • Kanadski štit (ili Laurentijski ili Prakambrijski štit)
  • Guiana Štit
  • Sjevernoamerički kraton
  • Slave kraton, sjeverozapadna Kanada
  • Superior kraton, Kanada
  • Wyoming kraton
• Afrika
  • Arabijski kraton
  • Kongo kraton, centralna južna Afrika
    • Bangweulu Blok, Zambija
  • Kaapvaal craton, Južna Afrika (3.6 - 2.5 Ga)
  • Kalahari kraton
  • Saharan kraton, Alžir
  • Tanzanijski kraton
  • Zapadnoafrički kraton
  • Zairski kraton
  • Zimbabveanski kraton (3.5 Ga)
• Evroazija
  • Istočnoevropski kraton
    • Baltički štit (ili Fenoskandijski štit), dio Istočnoevropskog kratona
  • Darvar kraton, Indija (3.4 - 2.6 Ga)
  • Istočnoindijski kraton
  • Indijski kraton
  • Karelijski kraton, Finska (3.1 - 2.7 Ga)
  • Midlend kraton u Engleskoj i Velsu
  • Sjevernokineski kraton (2.5 Ga)
  • Sarmatski kraton (3.7 - 2.8 Ga)
  • Sibirski kraton
  • Sino-korejski kraton, Sjeverna Kina
  • Tarim kraton, Kina
  • Volgo-uralski kraton, Rusija (3.0 - 2.7 Ga)
  • Jangce kraton
  • Sjevernoatlantski kraton

Literatura

• Dayton, Gene (2006). Geological Evolution of Australia.  Sr. Lecturer, Geography, School of Humanities, Central Queensland University, Australia.
• Grotzinger, John P.; Jordan, Thomas H. (2010). Understanding Earth (Sixth izd.). W. H. Freeman. ISBN 978-1429219518. 
• Hamilton, Warren B. (1999). „How did the Archean Earth Lose Heat?”. Department of Geophysics, Colorado School of Mines, Journal of Conference Abstracts. 4 (1). Arhivirano iz originala 14. 05. 2006. g. Pristupljeno 21. 01. 2012. . Symposium A08, Early Evolution of the Continental Crust.
• Hamilton, Warren B. (1998). „Archean magmatism and deformation were not products of plate tectonics”. Precambrian Research. 91 (1–2): 143—179. doi:10.1016/S0301-9268(98)00042-4. 
• Petit, Charles (18. 12. 2010). „Continental Hearts - Science News”. Science News. Society for Science & the Public. 178 (13): 22—26. ISSN 0036-8423. Pristupljeno 8. 1. 2011. 
• Stanley, Steven M. (1999). Earth System History. New York: W.H. Freeman and Company. str. 297-302. ISBN 978-0-7167-2882-5.