Kraljevac (Veliki Topolovac)
| Kraljevac rum. Cralovăț | |
|---|---|
| Naselje | |
  Kraljevac Lokacija u Rumuniji | |
| Koordinate: 45° 49′ 40″ N 21° 37′ 23.3″ E / 45.82778° S; 21.623139° I | |
| Zemlja |  Rumunija |
| Okrug | Timiš |
| Opština | Veliki Topolovac |
| Nadmorska visina | 167 m (548 ft) |
| Stanovništvo (2013)[1] | |
| • Ukupno | 233 |
| Vremenska zona | Istočnoevropsko vreme (UTC+2) |
| • Leti (DST) | Istočnoevropsko letnje vreme (UTC+3) |
| Geokod | 680326 |
Kraljevac (rum. Cralovăţ) je selo u opštini Veliki Topolovac, koja pripada okrugu Timiš u Republici Rumuniji. Naselje je značajno po prisutnoj srpskoj nacionalnoj manjini u Rumuniji.
Položaj naselja[uredi | uredi izvor]
Selo Kraljevac se nalazi u istočnom, rumunskom Banatu, veoma daleko od srpske granice. Ova oblast je poznata kao Banatska Crna Gora. Selo se nalazi u gornjem toku Tamiša, 40 km istočno od Temišvara ka Lugošu. Seoski atar je potpuno brežuljkastog karaktera i nalazi se na Lipovskoj visoravni.
Istorija Srba u mestu[uredi | uredi izvor]
Po "Rumunskoj enciklopediji" prvi pisani istorijski pomen sela je iz 1598. godine. Tu su naseljeni izbegli Srbi iz Crne Gore i selo nosi srpsko ime. Godine 1717. nakon oslobođenja Banata tu je popisano 10 domova. U periodu 1760-1761. stigli su novi naseljenici Srbi opet iz Crne Gore. Preduzimljivi meštani su 1770. godine otvorili srpsku školu a 1776. godine i pravoslavnu crkvu od čvrstog materijala umesto stare - brvnare. Godine 1773. u Kraljevcu je bilo 58 kuća.
Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da mesto "Kralovec" pripada Lungškom okrugu, Lugoškog distrikta. Stanovništvo je tada bilo pretežno vlaško.[2] O pravoslavnom sveštenstvu pomen je iz 1776. godine. Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir tu je jedan sveštenik. Paroh pop Milovan Živanović (rukop. 1793) službuje samo na rumunskom jeziku(?).[3] Između dva crkvena popisa 1847. i 1867. godine, broj pravoslavaca drastično opada, sa 994 na 764 duše.[4]
Po protoprezviterskom izveštaju za kraj 1891. godine vidi se da parohija "Kraljevci" ima crkvu i paroha, tu živi 827 pravoslavaca u 147 srpskih kuća.[5]
Godine 1905. Kraljevac je bio mala opština, u Temešrekaškom srezu. Živelo je tada u mestu 827 stanovnika u 146 kuća; Srbi pravoslavci su u apsolutnoj većini. Od javnih zdanja tu su srpska pravoslavna crkva i srpska narodna škola. Stanovnici su mogli samo da koriste telefon u svom selu, zbog pošte i brzojava morali su ići u Rekaš i Veliki Topolovac.
Temeš-Kraljevac selo u Banatskoj Crnoj Gori ima od 1905. godine svoju Srpsku zemljoradničku zadrugu sa neograničenom odgovornošću. Njen kapital je iznosio tada 9670 k, a vodili su je: predsednik Sergije Jovanović i poslovođa Todor Militarski.
U Banatskoj Crnoj Gori koja se nalazi izolovana u rumunskom okruženju, a čiji su stanovnici poreklom iz Crne Gore, Srbi jedva da govore srpskim jezikom.[6]
Crkva i škola[uredi | uredi izvor]
Stara crkva brvnara postojala je u 19. veku. Sadašnji pravoslavni hram od čvrstog materijala posvećen Sv. velikomučeniku Georgiju, građen je 1883-1887. godine a osvećen 1889. godine. Obnovljen je 1948. godine.[7] Ikonostas pravi nema, nego su na drveno templo postavljene ikone na limu, od amatera Joana Živaneskua (Živulesku) 1889-1895. godine, koji je oponašao manir Konstantina Danila. Zidni živopis ne postoji. Ikone za novi ikonostas radila je Danica Petkov.[8] Po mitropolijskom popisu iz 1865. godine u parohiji Kraljevac živi 833 pravoslavnih Srba, u parohiji šeste klase.[9] Godine 1897. niko nije hteo da ide u Kraljevac da bude paroh, iako su bili ponuđeni osnovni uslovi, u parohiji šeste klase.[10] Postavljen je te godine jerej Jelisej Baneu za administratora. Crkvena opština Kraljevac dobija 1898. godine, godišnje po 200 f. pomoći iz jerarhijskog fonda, za dopunu svešteničke dotacije. Skupština crkvena je 1905. godine redovna, pod predsedništvom Paje Mihajlovog. Parohija je najniže šeste platežne klase , ima parohijski dom a parohijske sesije nema. Paroh je tada kaluđer Sergije Jovanović, rodom iz Karlova, koji se nalazi u mestu osam godina. Crkveno-opštinski posed je iznosio 37 kj, a postojalo je srpsko pravoslavno groblje.
Kikindski učitelj Steva Petrović (umro 1913) je bio nekad učitelj i u Kraljevcu. Tražio se 1898. godine učitelj u četvororazrednoj mešovitoj veroispovednoj školi u Kraljevcu, sa platom 138 f. Stečaj za upražnjeno mesto učitelja u Kraljevcu raspisan 1902. godine, sa ponuđenom osnovnom platom od 800 kruna.[11] Učitelj u Kraljevcu 1902-1908. godine bio je Todor Militarski, rodom iz Pečke. On je stalno namešten i sa dekretom, bavio se zadrugarstvom. Škola je imala 1905. godine jedno zdanje podignuto 1852. godine. Redovnu nastavu je pohađalo 97 đaka a u poftornu su išli 27 starijih, a u zabavište 36 mlađih.[12] Godine 1908. u Kraljevcu su podigli drugu osnovnu školu.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Po poslednjem popisu iz 2002. godine selo Kraljevac imalo je 199 stanovnika. Poslednjih decenija broj stanovnika opada.
Selo je jedno od malobrojnih naselja koja su ostala većinski srpska u istočnom, rumunskom Banatu, čemu je verovatno doprinela udaljenost od granice, zbog čega nije naseljavano Rumunima (kao srpska sela do granice sa Srbijom). Nacionalni sastav na pojedinim popisima bio je sledeći:
| Godina popisa | 1910. god. | 1992. god. | 2002. god. |
| Ukupno st. | 829 | 233 | 199 |
| Srbi | 800 (96,5%) | 212 (91,0%) | 161 (80,9%) |
| Rumuni | 16 (1,9%) | 20 (8,6%) | 32 (16,1%) |
| ostali | 13 (1,6%) | 1 (0,4%) | 6 (3,0%) |
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Statistical Yearbook 2011” (PDF). Comisia Centrală pentru Recensământul Populaţiei şi Locuinţelor. Pristupljeno 2015-07-05.
- ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi sad 9/2017.
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1872. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1892. godine
- ^ "Srpsko kolo", Zagreb 1905. godine
- ^ Miloš Popović: "Versko-crkveni život Srba u Banatu", Zrenjanin 2001. godine
- ^ Stevan Bugarski, Ljubomir Stepanov: "Istorijski i kulturni spomenici Srba u rumunskom Banatu", Temišvar 2008. godine
- ^ "Srpski letopis", Pešta 1866. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1897. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1902. godine
- ^ Mata Kosovac, navedeno delo
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Srbi u Rumuniji od ranog srednjeg veka do današnjeg vremena (srpski jezik)
- Etnička slika naselja habzburškog dela Rumunije 1880-2002. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. oktobar 2022) (mađarski jezik)
