Pređi na sadržaj

Kultura levkastih pehara

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Kultura levkastih pehara

Mapa rasprostiranja kulture
Geografija
Kontinent Evropa
Regija zapadna i Severna Evropa (Baltik)
Društvo
Društveno uređenje nomadsko stočarsko društvo
Period
Istorijsko doba neolit, eneolit
Nastanak 4200. p. n. e.
Prestanak 2800. p. n. e.
Odlike Karakteristična levkasta keramika, perle, kremene i kamene sekire
Prethodnici i naslednici
  Prethodile su: Nasledile su:
Ertebele kultura Kultura zvonastih pehara
Kultura linearnotrakaste keramike Kultura linearne keramike
Dnjepro-donjecka kultura
Portal Arheologija


Kultura levkastih pehara[1] ili TRB (iz nem. Trichterrandbecherkultur) je arheološka kultura neolita i eneolita, plemena naroda koji su između IV. i III. milenijuma pre nove ere živela na teritoriji Severne i Srednje Evrope, na području današnje Danske, Poljske, Ukrajine i (u kasnoj fazi) Belorusije. U južnoj Skandinaviji ovo je prva zemljoradnička kultura ranog severnog neolita.

Ime je dobila po keramičkim zdelama koničnog oblika sa levkastim vratom i obodom.

Opis i poreklo

[uredi | uredi izvor]
Tipičan levkast oblik posude po kojem je nazvana kultura
Najlepša poznata posuda kulture, sa Jilanda (Danska)
Model kuće TRB kulture na osnovu nalaza sa severa Nemačke
Tipična ornamentika

Stanovništvo se bavilo poljoprivredom (obrađivanjem zemljišta, uz pomoć upregnute stoke), stočarstvom (uzgoj goveda, svinja itd.) i lovom. Naselja su se nalazila na visokim obalama reka i jezera, neka su bila zaštićena rovovima i bedemima. Stanovali su u malim pravougaonim kućama ukopanim na stubne konstrukcije. Arheolozi su pronašli i pojedine velike kuće duge i do 80 m, sa nekoliko prostorija dužine do 3 m. Unutar objekata za stanovanje nalazile su se peći i ekonomske jame obmazane glinom, sa zidovima prečnika 1,2 m. Pogrebni obred je bio polaganje u jednostavne grobnice, ali postoje pojedini megalitski grobovi veličine do 130×15×3 m, sa nekoliko grobova pod svakim.

Njihov uticaj na lokalne neolitske kulture može se pratiti do ušća Pripjata u Belorusiji, gde je poznato oko 50 naselja koja su arheološki istraživana.

Prema nekim istraživačima, plemena ove kulture imaju veze sa etnogenezom drevnih Germana.

Na severu je ovoj kulturi prethodila mezolitska Ertebølle-Ellerbek kultura (5100–4100 p. n. e.), a u ostalom delu rasprostranjenja Kultura linearnotrakaste keramike, iz čijih lovačko-skupljačkih društava se razvijala TRB kultura.

Materijalna kultura

[uredi | uredi izvor]

Od kostiju i rogovlja stanovništvo je proizvodilo sekire, motike, vrhove koplja, bodeže, harpune, a od kremena izrađivani su noževi, šile, srpovi, trouglasti vrhovi strela i bušene sekire. Povremeno se nalaze i bakarni alati, koji su uglavnom importovani.

Tipično posuđe predstavljaju glinene bikonične zdele sa visokim konusnim grlom i ušicama, mali lonci istaknutog oboda, amfore sa uskim grlom i cedila. Spolja su posude ukrašavane jednostavnim geometrijskim oblicima, cik-cak linijama, kosim urezima, pritiscima prsta, nazubljenog predmeta ili šnur trake.

Od gline su takođe pravljene prosolke, tegovi, ritualne sekire.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Dragoslav Srejović (1994): Kulture bakarnog i ranog bronzanog doba na tlu Srbije, Istorija srpskog naroda I, Srpska književna zadruga Beograd. Onlajn: Projekat Rastko - Arheologija

Literatura

[uredi | uredi izvor]
  • J. P. Mallory (1997): "TRB Culture", Encyclopedia of Indo-European Culture, Fitzroy Dearborn.
  • Torsten Madsen (1997): Ideology and social structure in the earlier Neolithic of south Scandinavia. A view from the sources. In: Analecta Praehistorica Leidensia, Vol. 29, pp. 75–81.
  • Becker C.J. (1955): The introduction of farming into Northern Europe // Cahiers d'histoire mondiale — Vol. 2. № 4.
  • Konrad Jażdżewski (1936): Kultura pucharów lejkowatych w Polsce zachodniej i środkowej — Biblioteka Prehistoryczna, Tom 2. Poznań.
  • Johannes Müller (2011): Megaliths and Funnel Beakers: Societies in Change 4100–2700 BC (= 33. Kroon-Voordracht.) Amsterdam.