Kuća porodice Matić u Vraniću

Kuća porodice Matić
Kuća porodice Matić
	Kuća porodice Matić
Opšte informacije
Mesto	Vranić
Opština	Barajevo
Država	Srbija
Vreme nastanka	19. vek.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
	http:

Kuća porodice Matić iz Vranića predstavlja retko očuvan primerak šumadijske dvodelne čatmare iz prve polovine 19. veka i jedina je do danas identifikovana ustanička kuća na beogradskom području. Nalazi se u crkvenoj porti u Vraniću, u jedinstvenom kompleksu kulturno-istorijskih spomenika.^[1]

Osim kuće porodice Matić u porti se još nalaze i crkva brvnara građena početkom 19. veka, crkva Sv. Ilije s kraja 19. veka, nadgrobnici, nekoliko starih ekonomskih zgrada, prenesenih u portu sa drugih lokacija u Vraniću i okolnim selima, Parohijski dom u kome se nalaze Spomen muzej, arhiv i crkvena biblioteka, i sveštenička kuća. Ceo kompleks izdvaja se po svom kulturno-istorijskom značaju i predstavlja nemerljivo značajno spomeničko nasleđe.^[2]

Istorijat

Kuća porodice Matić građena je početkom 19. veka. Poznato je da su se u njoj uoči i tokom Prvog srpskog ustanka u ovoj kući sastajale vođe ustanka ličnosti koje se u Vraniću javljaju kao organizatori i vođe ustanka – Pavle i Anastas Popović, Milisav Čamdžija i Mata Mirković. Zahvaljujući ovim ljudima, Vranić je postao jedno od žarišta ustanka u Beogradskoj nahiji, a kuća porodice Matić jedina do danas identifikovana ustanička kuća na beogradskom području.

Sredinom 20. veka kuća je, kako bi bila sačuvana od rušenja, preneta je sa prvobitne lokacije na rubu sela u crkvenu portu.

Kuća porodice Matić nije utvrđena za pojedinačno kulturno dobro, ali se nalazi na zaštićenoj parceli i zajedno sa crkvom brvnarom predstavlja celinu.^[1]

Rodonačelnik porodice Matić je pisar Mirko. Kuća je poklon je Stamenije Matić iz Vranića.^[3]

Izgled kuće

Kuća je pravougaone osnove, dimenzija 10×8 m, i prvobitno se sastojala od dve prostorije: odžaklije i sobe. Kasnijim doradama plan je nešto izmenjen podizanjem pregradnih zidova, čime je u odžakliji formirana ostava, a u sobi još jedna manja prostorija (oduzimanjem dela sobe). Zidana je u bondručnoj konstrukciji sa ispunom od čatme, a pokrivena pljosnatim ćeramidnim krovom. Temelji su zidani u lomljenom kamenu, sa hrastovim gredama na koje je postavljena bondručna konstrukcija.

Zidovi kod čatmara, malterisani blatom a zatim krečeni, neotporni su na atmosferske uticaje, pa se na krovnoj konstrukciji postavljala vrlo široka streha kako bi ga zaštitila. Često se na čatmarama mogu sresti strehe širine i do dva metra.^[4] Kod Matića kuće nadstrešnice dostižu ispust od jednog metra i prihvaćene su kosnicima, nekom vrstom drvenih konzola, što neposredno doprinosi živopisnom izgledu kuće u celini. Izvanredne proporcije između tela kuće i krovne mase, karakteristične za šumadijsku brvnaru, ostaju nepromenljive kroz sve epohe razvoja i predstavljaju trajnu arhitektonsku i likovnu vrednost ovog tipa kuće.^[1]

Unutrašnji izgled

Unutrašnjost je uređena kao kod drugih šumadijskih čatmara: otvoren odžak, zemljani pod, tavanica od drvenih greda i talpi između njih, ručno tesana vrata i belo okrečeni zidovi. Opremeljena je sa oko 350 značajnih etnografskih predmeta iz svakodnevnog života, od nameštaja, posteljine, posuđa do dolapa i veriga.^[5] Enterijer kuće sačuvan je brižljivim konzervatorskim postupcima.^[1]

Odžaklija sa predmetima iz svakodnevnog života

Ognjište
Sofra
Razboj

Soba

Okućnica

Uz kuću porodice Matić, uz ogradu na istočnoj strani porte, nalazi se i nalazi se šest pomoćnih privrednih objekata: vajata, magaza, dva koša i dva mlekara,^[1] koji su preneti sa različitih lokacija u selu ili iz susednih sela.^[6]

Magaza i vajat
Koš
Koš
Mlekar Mijaila Mijatovića
Rekonstruisana unutrašnjost mlekara

Prenošenje na novu lokaciju

Prenošenje na novu lokacija stvorilo je niz konzervatorskih dilema. Kuću je trebalo postaviti uz crkvu brvnaru, zaštićenu kao nepokretno kulturno dobro i spomenik kulture od velikog značaja. Iako su nastale u istom periodu, ove dve građevine ne predstavljaju jedinstvenu celinu, jer se stambene popovske kuće u crkvenoj porti javljaju u Srbiji tek krajem devetnaestog veka. Olakšavajuća okolnost je bio stav da se kuća prezentuje isključivo kao eksponat. Uz odgovarajuću fizičku udaljenost, postignut je efekat dveju zasebnih celina, ali je ujedno sačuvana i njihova kompatibilnost.^[1]

Vidi još

Reference

^ ^a ^b ^v ^g ^d ^đ Živković 2016, str. 3-6
^ Živković, Nada. „Otvaranje izložbe „Crkvena porta u Vraniću“”. Zvanična prezentacija. Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Pristupljeno 18. 9. 2018.
^ Čelebić, Vidosava (1991). Osnovna škola Pavle Popović:1841-1991. Beograd. ISBN 86-7375-028-8.
^ Stari zanati (PDF). Dimitrovgrad - Trn: Prirodnjačko društvo "natura Balkanika". 2010. Pristupljeno 21. 9. 2018.
^ Jovančević, Negoslav (2015). Letopisi crkvenog života sela Vranić kod Beograda. Kragujevac. str. br. 181. ISBN 978-86-84183-90-5.
^ Nedeljković, Milena (2015). Krst u vremenu. Beograd. ISBN 978-86-80466-00-2.

Literatura

Nada, Živković (2016). Kuća porodice Matić u Vraniću (PDF). Beograd: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. ISBN 978-86-89779-28-8. Pristupljeno 9. 6. 2018. COBISS.SR 226807564

Spoljašnje veze

„Upoznajte Barajevo - Matića kuća”. Zvanična prezentacija. Centar za kulturu Barajevo. Pristupljeno 20. 9. 2018.

[Живковић-1] v ^g ^d ^đ Živković 2016, str. 3-6

[Завод_-_изложба-2] Živković, Nada. „Otvaranje izložbe „Crkvena porta u Vraniću“”. Zvanična prezentacija. Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Pristupljeno 18. 9. 2018.

[3] Čelebić, Vidosava (1991). Osnovna škola Pavle Popović:1841-1991. Beograd. ISBN 86-7375-028-8.

[4] Stari zanati (PDF). Dimitrovgrad - Trn: Prirodnjačko društvo "natura Balkanika". 2010. Pristupljeno 21. 9. 2018.

[5] Jovančević, Negoslav (2015). Letopisi crkvenog života sela Vranić kod Beograda. Kragujevac. str. br. 181. ISBN 978-86-84183-90-5.

[6] Nedeljković, Milena (2015). Krst u vremenu. Beograd. ISBN 978-86-80466-00-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]