Leon Geršković

leon geršković
Leon Geršković
Lični podaci
Datum rođenja	(1910-02-02)2. februar 1910.
Mesto rođenja	Bučje, kod Pleternice, Austrougarska
Datum smrti	1. april 1992.(1992-04-01) (82 god.)
Mesto smrti	Zagreb, Hrvatska
Profesija	pravnik, političar
Porodica
Deca	Marin Geršković i Maja Geršković
Delovanje
Član KPJ od	1935.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
Odlikovanja

Prof. dr Leon Geršković (Bučje kod Pleternice, 2. februar 1910 – Zagreb, 1. april 1992) je bio istaknuti jugoslovenski pravnik, učesnik Narodnooslobodilačke borbe, jedan od autora sva četiri ustava SFR Jugoslavije i suosnivač Slobodne Dalmacije.

Biografija

Leon Geršković je rođen 2. februara 1910. u selu Bučje kod Pleternice (Slavonska Požega). Jevrejskog je porekla. U Zagrebu je pohađao i doktorirao pravo na Pravnom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu. Krajem 1933. (početkom 1934) zaposlio se kao pravni savetnik u zagrebačkoj ciglani jevrejskih industrijalaca Alfreda i Lea Milera. Revolucionarnom omladinskom pokretu pristupio je u gimnaziji, a 1935. postao je član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Te iste godine bio je uhapšen od policije Kraljevine Jugoslavije kao komunista, ali je posle izvesnog vremena oslobođen zbog nedostatka dokaza. Od ranije je bio veoma aktivan u sindikalnom Savezu bankovnih i trgovačkih činovnika (SBOTIČ), a od 1939. delovao je u rukovodstvu SBOTIČ-a za Kraljevinu Jugoslaviju. Bio je aktivno vezan uz partijsku organizaciju u zagrebačkoj podružnici bečke tekstilne firme „Herman Polak i sinovi“. Godine 1940. otvorio je sopstvenu advokatsku kancelariju.

Narodnooslobodilačka borba

Po kapitulaciji Jugoslavije upućen je od Centralnog komiteta Komunističke partije Hrvatske (KPH) u Split radi učešća u organizovanju ustanka. Godine 1941. aktivno se priključio Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije (NOVJ). Od juna do septembra 1941, rukovodio je SKOJ-evskim kursevima u Splitu, a koje je organizovao Pokrajinski komitet KPH za centralnu Dalmaciju. Od juna 1941. uređivao je ilegalan list „Naš izvještaj“. U februaru 1942. bio je imenovan za sekretara Mesnog komiteta KPH Split, a zatim za sekretara Agitpropa pri PK KPH za centralnu Dalmaciju. U julu 1942, Leon je po zadatku KPJ učestvovao u organizovanju žetve u Dalmaciji, a u avgustu 1942. je bio predavač na SKOJ-evskom kursu koji je organizovao Oblasni komitet SKOJ-a. U septembru 1942. bio je postavljen za referenta za vojnopozadinsku službu pri Štabu Četvrte operativne zone NOVJ. Godine 1943, bio je predavač na partijskom kursu u Livnu. Iste godine bio je jedan od osnivača i urednik partizanskog lista Slobodna Dalmacija. U junu 1944. učestvovao je u organizovanju Prvog kongresa kulturnih radnika Hrvatske u Topuskom. U avgustu iste godine, učestvovao je sa referatom na Kongresu pravnika antifašista Hrvatske. Bio je postavljen za člana Agitpropa pri CK KPH, a zatim za pročelnika Upravnog odeljenja pri Zemaljskom antifašističkom vijeću narodnog oslobođenja Hrvatske (ZAVNOH). Od 1944, bio je rukovodilac odeljenja za upravu ZAVNOH-a. Nakon rata dodeljena mu je Partizanska spomenica 1941.

Posleratna karijera

Nakon rata, radio je na izgradnji pravnog i društvenog sistema FNR Jugoslavije. Bio načelnik u Ministarstvu za konstituantu. Više puta je bio biran za poslanika u Skupštini SFR Jugoslavije i saboru SR Hrvatske. Bio je Savezni sekretar za zakonodavstvo pri Saveznom izvršnom veću SFR Jugoslavije. Bio je jedan od osnivača (1962) i prvi dekan Fakulteta političkih znanosti Sveučilišta u Zagrebu do 1965. godine. Isto tako je bio istaknuti profesor na Pravnom fakultetu Univerziteta u Beogradu gde je 1946. utemeljio i predavao predmet „Istorija narodne vlasti“. Za nastavne potrebe je štampao prvi izbor dokumenata (1946) i napisao prvi udžbenik toga predmeta (1950). Neko je vreme kao redoviti profesor predavao ustavno pravo i komunalni sistem na istom fakultetu. Osnivač je lista „Politička Misao“. Učestvovao je u pisanju svih ustava Jugoslavije od 1946. do 1974. godine. Neposredno je sarađivao u izradi ustava FNR Jugoslavije od 1946, ustavnog zakona od 1953, zakona o narodnim odborima, o nacionalizaciji, o komunalnom sistemu, a posle i o udruženom radu. Kao član ustavne komisije Savezne skupštine radio je na ustavnim amandmanima iz 1968. i 1971. godine, te na ustavu SFR Jugoslavije iz 1974, o čemu je napisao knjigu „Ustavne teme“ 1976. godine. Predajući o političkom sistemu Jugoslavije, razvijao je teoriju samoupravnog socijalizma. Autor je nekoliko stotina radova i članaka u naučnim i stručnim časopisima, te dnevnoj štampi. Bio je predsednik Društva politologa Hrvatske, član Slovenačke akademije nauka i umetnosti (SAZU), te 1979. dobitnik Nagrade AVNOJ-a za društvene nauke. Preminuo je u Zagrebu 1. aprila 1992. godine, te je sahranjen na zagrebačkom groblju Mirogoj.

Dela

• Dokumenti o razvoju narodne vlasti (1946)
• Historija narodne vlasti (1950)
• Nauka o administraciji (1951)
• Društveno upravljanje u Jugoslaviji (1957)
• Polazne osnove pravnog sistema u udruženom radu (1972)
• Ustavne teme (1976)
• Socijalistička zajednica rada (1976)

Literatura

• Goldstein, Ivo (2005). Židovi u Zagrebu 1918—1941. Zagreb: Novi Liber. ISBN 978-953-6045-23-5. 
• Romano, Jaša (1980). Jevreji Jugoslavije 1941-1945: žrtve genocida i učesnici narodnooslobodilačkog rata. Beograd: Jevrejski Istorijski Muzej, Saveza jevrejskih opština Jugoslavije. 
• Ivanc, Emil (1985). Črnomerec u narodnooslobodilačkoj borbi. Zagreb: ITRO August Cesarec, OOUR izdavačka djelatnost. 
• Kovačec, August (2002). Hrvatska opća enciklopedija 4. Zagreb: Leksikografski Zavod Miroslav Krleža. ISBN 978-953-6036-34-9.