Leskovački pašaluk
Leskovački pašaluk - Obuhvatao je prostranu teritoriju od Paraćina na severu i Kosanice na zapadu do Vlasotinca na jugoistoku i Grdeličke klisure na jugu. Pod vlašću leskovačkog paše do 1833. godine nalazili su se Paraćin, Kruševac, Ražanj, Aleksinac, Prokuplje, Leskovac, Vlasotince i druge varoši. Posle pripajanja Paraćina, Kruševca i Aleksinca Kneževini Srbiji (1833) teritorijalni opseg Leskovačkog pašaluka je znatno promenjen. U smanjenom obimu Leskovački pašaluk je egzistirao još nekoliko godina. Posle administrativne reforme iz 1839. godine Leskovački pašaluk je priključen Niškom pašaluku (ejaletu).[1];[2] Početak 1806. godine označio je novu fazu ustanka. Odredi Mladena Milovanovića i Stanoja Glavaša prešli su Zapadnu Moravu i „na Bogojavljenje“ 7. januara pobedili su tursku vojsku pod vođstvom leskovačkog Šašit paše.[3] Do 12. januara ustanici su oslobodili Kruševačku nahiju čime se ustanak proširio na Leskovački pašaluk. Blizina ustaničke vojske ubrzala je migracije srpskog naroda iz Leskovačkog pašaluka. U prvim danima 1806. godine pored kneza Momira Stojanovića u slobodnu Srbiju izbegli su brojni Srbi iz Leskovačke nahije. Izbeglice iz leskovačkog kraja našle su mir i slobodu na prostoru Kruševačke i Jagodinske nahije.[4]. U izbeglištvu leskovačka emigracija je organizovana tako da je civilno vođstvo nad Leskovčanima imao knez Momir, dok je vojni vođa leskovačkih bećara bio Ilija Strelja.[5]
Paralelno sa iseljavanjem srpskog stanovništva došlo je do ekspanzije Arbanasa preko Goljaka ka hrišćanskim naseljima u Toplici, Pustoj Reci i Jablanici. Npr. u Toplici su se naselili pripadnici plemena Krasnići, a na prostoru od Leskovca do Vranja uz porodice iz plemena Krasnići, naselile su se porodice iz plemena Beris, Gaš i Sob. Pored ovih krajeva Arbanasi su, proteravši starosedeoce-Srbe, naselili i pojedina sela iz poljaničkog i surduličkog kraja (Masurica). Najudaljenija srpska sela u niškom kraju u koja su prodrli Arbanasi bila su: Vlahovo, Gornja i Donja Devča, Klisurica i Novo Selo.[6];[7][8][9]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Vladimir Stojančević, Leskovac i leskovačka nahija u XIX veku, Leskovac 1987, 24
- ^ Leskovac kao administrativno područje za poslednjih sto godina, Leskovački zbornik, br. III, Leskovac 1963, 62. 1
- ^ 3 Milenko M. Vulićević, Karađorđe, knjiga druga, Beograd 1912, 356‒357.
- ^ Borislava Lilić, Migracije iz neoslobođenih krajeva Turske u Karađorđevu Srbiju 1804‒1813, Zbornik matice srpske za istoriju, br 69‒70, Novi Sad 2004, 62
- ^ Borislava Lilić, Jugoistočna Srbija (1804‒1878), 40.
- ^ Rista Nikolić, Širenje Arnauta u srpske zemlje, Glasnik Srpskog geografskog društva, sv. 3‒4, Beograd 1914, 123
- ^ Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu, Beograd 1986, 99;
- ^ Feliks Kanic, Srbija ‒ zemlja i stanovništvo, druga knjiga, Beograd 1985, 293‒294;
- ^ Rista Nikolić, Krajište i Vlasina, Beograd 1912, 181‒182