Magistrat
 |
| Ovaj članak je deo serije o političkom sistemu Antičkog Rima |
| Periodi |
| Rimski ustav |
| Redovni magistrati |
| Vanredni magistrati |
| Titule i priznanja |
| Presedan i pravo |
|
|
| Skupštine |
Magistrat (lat. magistratus), u Rimskoj republici, bio je izabrani ili imenovani funkcioner. Redovni magistrati su bili kvestori, edili, pretori i konzuli, kao i cenzori.
U doba Carstva mnoge magistrature su vršili rimski carevi.
Istorija[uredi | uredi izvor]
U doba Rimskog kraljevstva jedini i vrhovni magistrat je bio rimski kralj. Bio je nosilac zakonodavne, izvršne i sudske vlasti, vrhovni sveštenik i komandant vojske. Nakon kraljeve smrti vlast je privremeno prelazila na rimski senat koji je birao intereksa (lat. interrex) sa zadatkom da sprovede izbor novog kralja.
Uspostavom Republike zaživio je sistem podjele vlasti. Godine 509. p. n. e. na čelo države i izvršne vlasti su došla dva konzula koja su se birala svake godine. Birao ih je rimski narod. Pored njih, rimske skupštine su birale i više pretora, edila i kvestora svake godine. U red najviših magistrata su se ubrajali konzuli i pretori i oni su imali tzv. imperijum (lat. imperium). Svi magistrati su imali pravo veta kojim su mogli osporiti svaki čin sebi ravnog ili nižeg magistrata. Takođe, pravo veta prema svim magistratima su imali narodni tribuni koje su birali samo plebejci (ne i patriciji).
Kada je Republiku zamijenilo Carstvo, ravnoteža se ponovo pomjerila u korist izvršne vlasti čiji je nosilac bio rimski car. Od tada, Senat je mogao birati novog cara, ali je odluke o tome obično donosila vojska. Vlast cara — imperijum (lat. Imperium) sastojala se od tzv. tribunskih i prokonzulskih ovlašćenja. Tribunska ovlašćenja, koja su odgovarala narodnim tribunima iz doba Republike, caru su davala vlast nad rimskim civilnim poslovima, a prokonzulska vlast, slična prokonzulu, caru su davala vlast nad rimskom vojskom. Te razlike su bile koliko-toliko jasne u prvim godinama i decenijama Carstva, da bi se kasnije skroz izgubile. Tradicionalni magistrati koji su preživeli slom Republike bili su konzul, pretor, narodni tribun, edil, kvestor i vojni tribun. Marko Antonije je kao konzul 44. godine p. n. e. ukinuo funkcije diktatora i komandanta konjice, a nedugo zatim su ukinute funkcije interreksa i cenzora.
Magistrature[uredi | uredi izvor]
Rimske magistrature su bile redovne (izborne) i vanredne (imenovane).
Redovne magistrate su birale rimske skupštine (lat. comitia) na mandat od jednu godinu. Postojali su kvestori, edili, pretori i konzuli (kao i cenzori sa specifičnim mandatom i ovlašćenjima).
Vanredni magistrati su se imenovali u naročitim okolnostima po državu i preuzimali su vlast od redovnih magistrata, ali im je mandat bio kraći od godinu dana. Postojao je intereks, komandant konjice i diktator (a nekada i decemviri, vojni tribuni i trijumviri).
