Manastir Đurđevi stupovi (Crna Gora)

Za manastir u Srbiji pogledajte stranicu Manastir Đurđevi stupovi.

Manastir Đurđevi stupovi
Osnovni podaci
Jurisdikcija	SPC
Osnivanje	1219
Osnivač	Prvoslav Nemanjić
Mesto	Berane
Država	Crna Gora

Manastir Đurđevi stupovi kod Berana u staroj župi Budimlji je manastir Eparhije budimljansko-nikšićke, odnosno Srpske pravoslavne crkve. Manastir je zadužbina Stefana Prvoslava (um. pre 1220), sina velikog župana Tihomira, najstarijeg brata Stefana Nemanje, a njegov grob se nalazi unutar manastira. Gradnja manastira je završena 1213. godine. Sveti Sava je 1219. godine uspostavio Budimljansku episkopiju i u ovom hramu ustoličio prvog budimljanskog episkopa Jakova.

Etimologija imena

Pojam stupovi označava kule, odnosno pirgove, koji su podizani uz manastirske i ostale hramove, prvenstveno u funkciji zvonika, ali i radi odbrane. Budimljanski manastirski hram bio je prepoznatljiv po svojim stupovima, pa se taj naziv odomaćio u nazivu manastira.

Istorija

Prostorni opseg obnovljene Srpske patrijaršije tokom 16. i 17. veka, sa ubeleženim mestom manastira Đurđevi stupovi u Budimlji

U vreme podizanja manastira, na samom početku 13. veka, župa Budimlja je još uvek potpadala pod nadležnost stare Raške episkopije. Nakon crkvenog preuređenja, koje je sprovedeno od strane prvog srpskog arhiepiskopa svetog Save povodom dobijanja autokefalnosti (1219), manastir je postao središte novoustanovljene Budimljanske episkopije, čiji su arhijereji nakon proglašenja Srpske patrijaršije (1346) dobili počasni naslov mitropolita. Manastir je ostao arhijerejsko sedište sve do ukidanja eparhije u 17. veku, a budimljansko područje je vraćeno u sastav Raške eparhije.

Od 18. do 20. veka Turci su 5 puta pljačkali i palili manastir i to 1738, 1825, 1862, 1875. i 1912. godine. Istaknute ličnosti ovog manastira su bili iguman Nićifor i iguman Mojsije Zečević koji je predstavljao duhovnog vođu Vasojevića u borbi protiv Turaka.

U ovom manastiru sačuvani su delovi starog živopisa. Po novijim istraživanjima spoljna priprata je živopisana u vreme cara Dušana. Ostaci živopisa u oltaru takođe potiču iz Nemanjićkog doba. Još koliko 1930-tih u blizini je postojao stari šuplji hrast za koga se mislilo da je zasađen u vreme Nemanjića.

Odlukom Svetog Arhijerejskog Sabora Srpske pravoslavne crkve maja 2001. godine, obnovljeno je episkopsko sedište u Đurđevim Stupovima osnivanjem Eparhije Budimljansko-nikšićke. Dana 4. maja 2002. godine u manastiru je ustoličen Joanikije Mićović kao episkop Budimljansko-nikšićki.

Manastir je avgusta 2013. godine obeležio 800 godina postojanja, 3. avgusta je bila svečana akademija, a 4. avgusta liturgija.

O jednom od zaslužnijih arhimandrita ove svete obitelji, Danilu Raduloviću, pisao je Cetinjski vjesnik 1912. godine.

Starešine manastira

• Mojsije Zečević iguman manastira (1820—1852).
• Nikodim Zečević, iguman manastira (1852—1858).
• Josif Lekić, iguman manastira (1885—1886).
• Gerasim Zečević, iguman manastira (1886—1895).
• Danilo Radulović, iguman manastira (1897—1912).
• Prokopije Veković, iguman manastira (1916—1919).
• Josif Lekić, iguman manastira (1922—1932).
• Rafailo Đurović, iguman manastira (1934—1937).
• Melhisedek Đurović, iguman manastira (1938—1956).
• Grigorije Trailović, iguman manastira (1962—1965).
• Justin Jukčević, iguman manastira (1965—1967).
• Justin Tasić, iguman manastira (1991—1992).
• Nikodim Komljenović, iguman manastira (1992—2002).
• Isaija Krgović, iguman manastira (2002—2003).
• Joanikije Mićović, iguman manastira (2003—2007).
• Danilo Trpčevski, iguman manastira (2007—)

Vidi još

• Budimljanska eparhija
• Budimljansko-polimska eparhija
• Eparhija budimljansko-nikšićka
• Vikarni episkop budimljanski
• Budimljanska župa
• Srbi u Crnoj Gori
• Mojsije Budimljanin
• Joanikije Mićović
• Mojsije Zečević

Literatura

• Aleksić, Vladimir; Koprivica, Marija (2019). „Teritorijalni obim episkopija Srpske crkve na početku XIII veka”. Crkvene studije. 16 (2): 57—85. 
• Bogdanović, Dimitrije (1981). „Preobražaj srpske crkve”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 315—327. 
• Bogdanović, Jelena (2011). „Prostorni sklop crkve svetog Georgija u Budimlji i srednjovekovne graditeljske tradicije”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 95—107. 
• Vukić, Predrag (2006). „Pravoslavne eparhije, crkve i manastiri u Crnoj Gori”. Pravoslavlje u Crnoj Gori. Cetinje: Svetigora. str. 87—128. 
• Vojvodić, Dragan (2011). „Postvizantijsko slikarstvo Đurđevih Stupova u Budimlji”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 553—575. 
• Dašić, Miomir (2011). „Manastir Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija u istoriji”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 17—41. 
• Zirojević, Olga (1984). Crkve i manastiri na području Pećke patrijaršije do 1683. godine. Beograd: Istorijski institut; Narodna knjiga. 
• Janković, Marija (1985). Episkopije i mitropolije Srpske crkve u srednjem veku. Beograd: Istorijski institut SANU. 
• Kandić, Olivera M. (1978). „Kule-zvonici uz srpske crkve XII-XIV veka”. Zbornik za likovne umetnosti. 14: 3—75. 
• Knežević, Branka (2011). „Manastiri i crkve Budimljanske eparhije”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 249—269. 
• Mano-Zisi, Katarina (2011). „Knjige Budimljanske eparhije u 16. veku”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 533—551. 
• Medojević, Jovo (2011). „Manastirski metosi u oblasti Budimljanske eparhije”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 313—321. 
• Mišić, Siniša; Miljković, Ema (2011). „Istraživanja sakralne topografije Gornjeg Polimlja (do kraja 16. veka)”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 457—463. 
• Pirivatrić, Srđan (2011). „O Stefanu Prvoslavu, ktitoru crkve Svetog Georgija u Budimlji”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 54—63. 
• Popović, Danica (2011). „Isihastirije manastira Đurđevi stupovi u Budimlji”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 323—341. 
• Popović, Svetlana (2002). „The Serbian Episcopal sees in the thirteenth century”. Starinar. 51 (2001): 171—184. 
• Radujko, Milan (2011). „Katedralna namena i enterijer Đurđevih stupova: Donje mesto i saprestolje”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 125—153. 
• Rakić, Zoran (2011). „Zidno slikarstvo 16. i 17. veka u Gornjem Polimlju”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 577—599. 
• Tomović, Gordana (2002). „Župa Budimlja”. Mileševski zapisi. 5: 63—75. 
• Tričković, Radmila (1980). „Srpska crkva sredinom XVII veka”. Glas SANU. 320 (2): 61—164. 
• Ćirković, Sima; Mihaljčić, Rade, ur. (1999). Leksikon srpskog srednjeg veka. Beograd: Knowledge. 
• Čanak-Medić, Milka (2011). „Nova saznanja o najstarijem razdoblju Đurđevih stupova u Budimlji”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 109—124. 

Spoljašnje veze

• Zvanična prezentacija
• Manastir Đurđevi stupovi pet puta je spaljivan i obnavljan („Politika”, 26. septembar 2021)