Manastir Voljavac

Manastir Voljavac
Osnovni podaci
Jurisdikcija	SPC
Osnivanje	12. vijek
Osnivač	Stefan Nemanja
Mesto	Voljavac
Država	Crna Gora

Manastir Voljavac se nalazi u selu Voljavcu, u blizini Bijelog Polja, u Crnoj Gori. Pripada Eparhiji budimljansko-nikšićkoj Srpske pravoslavne crkve.

Predanje i prošlost

Voljavac je selo koje pripada bjelopoljskoj opštini, smješteno na ušću rijeke Bistrice u Lim. Ovo veoma staro naselje pominje se u Vladisavljevoj povelji, gdje se kaže da je crkvu Bogorodice Bistričke u Voljavcu podigao Stefan Nemanja, krajem 12. vijeka.

• Vladislav je na ime iskaza svjedoka oko 1234. godine izdao Povelju koja sadrži važne podatke o društvenim odnosima i staleškoj strukturi stanovništva bistričkog kraja, Voljavca i uopšte Srednjeg Polimlja tridesetih godina 13. vijeka. Ova povelja predstavlja jedan od najstarijih zakonodavnih akata Nemanjićke Srbije. Tu su bile odluke o rabotama, sokalnicima i meropahima, kaže dr Jovo Medojević, univerzitetski beogradski profesor, koji je napisao knjigu „Crkve u Bijelom Polju“.

Voljavac je, inače naseljavalo povlašćeno stanovništvo ovog crkvenog vlastelinstva, tzv. sokalnici i meropsi. Zabilježena su imena četiri sokalnika: Blažuj, Gradihna, Nalješko i Drago, koji su na posjed došli sa nekom kaluđericom. Iz ovog podatka se vidi da je ovo selo u 13. vijeku bilo naseljeno pravoslavnim srpskim stanovništvom – kaže dr Medojević.

Manastirsko gazdinstvo je imalo i svoje mrestilište koje se nalazilo na ušću Bistrice u Lim. To mrestilište postoji i danas. Takođe, u Povelji postoji podatak da je u ovom kraju gajen hmelj od kojeg je spravljeno žito.

• Na desnoj obali Lima, na blagom uzvišenju, nedaleko od ušća nalazi se crkva posvećena rođenju Presvete Bogorodice. Istorijski podaci o crkvi djelimično su poznati. Ona je obnovljena po projektu dr Jovana Neškovića, uz veliku pomoć blagoljubivog naroda Bistričkog kraja i truda Odbora za obnovu, na čelu sa predsjednikom Milošem Radovićem, ističe dalje dr Medojević, dodajući da je ova crkva bila porušena najvjerovatnije u 18. vijeku.
• Pored ove crkve u međuvremenu je nikao manastirski konak i svake godine na dan Rođenja presvete Bogorodice, 21. septembra kod hrama se održava tradicionalni narodni sabor, kaže mati Evangelija, koja se već osam godina nalazi na službi u ovoj svetinji.
• Vraća se narod ovdje crkvi, ali ne u tolikoj mjeri koliko bi trebalo. Nedjeljom kad svetu liturgiju dolazi da služi otac Damaskin iz manastira Podvrh bude najviše. Ali ima i drugim danima. Dolaze iz drugih gradova, najviše turisti na proputovanju iz Srbije. Ima i krštenja – kazuje mati Evangelija, dodajući da žive u odličnim odnosima sa okruženjem, s obzirom da ima stanovništva različitih vjera i nacija.
• Ovo je planirano da bude ženski manastir, ali kao takav još nije zaživio. Nadam se da će ubrzo – ističe mati Evangelija, dodajući da se svetinja nalazi u prelijepom prirodnom okruženju, ali da u narednom periodu sve treba uraditi da se asfaltira put od manastirske kapije do konaka, i postavi potporni zid na lokalnom putu prema Pobrežju. Ističe da je potrebno raditi freskopisanje, ali da bi najbolje i najvrednije bilo da što više naroda dolazi, kazuje Evangelija, i dodaje da ima nekoliko hobija, koji donose i neku vrstu koristi.
• Gajim ovdje „bogorodične suze“ što je jedna vrsta ploda kukuruza. Sjeme sam inače donijela sa Svete Gore prije četiri godine i bere se u septembru. Koristim ga u izradi brojanica i narukvica. Može da ih kupi ko želi, a najveći dio koji uradim proslijedim manastiru Ostrog. Inače znam da tokom zimskih dana uradim oko hiljadu ovih brojanica – naglašava mati Evangelija, dodajući da se pored manastirskog konaka nalazi loza, koja kako kaže potiče iz 12. vijeka.
• Kažu za ovu lozu da je preteča čuvenog vina Vranac. Loza je inače bila izgubljena, i nalazila se na pola kilometra udaljenosti od manastira. Tamo gdje je inače nekada bio manastirski vinograd. Uzela sam je od tamošnjih vlasnika i preselila ovdje. Rađa sitne plodove, slične borovnici – kazuje mati Evangelija.

Inače pored crkve ima mnogo tragova iz ranije prošlosti, tako da dr Medojević kaže da se naziru velike pogrebne ploče, prije svega jedna lijepo obrađena dužine dva a debljine jedan metar. Na njoj je isklesan mač. Bez svake sumnje grob pripada nekom srednjovjekovnom vlastelinu, kazuje hroničar crkvenih zbivanja u bjelopoljskom kraju dr Medojević. Prema njegovim riječima narodno predanje ovaj grob vezuje za svetog velikomučenika Đorđa.

• Po očuvanoj legendi o svetom Đorđu, kad je ubio aždaju, mač je pao na mjestu gdje se danas nalazi velika kamena ploča i na njoj mač. Takođe, blizu crkve jedno mjesto nosi naziv „Dvorište“ , gdje je kažu bio dvor nekog velikaša, dok se u komšiluku, u zaseoku Laz, nalaze ostaci starog srpskog groblja i grobljanske kapele, zaključio je dr Medojević.

Vidi još

• Eparhija budimljansko-nikšićka

Literatura

• S. Novaković, Zakonski spomenici srpskih država srednjeg veka, Beograd 1912, 589-590.
• Vukić, Predrag (2006). „Pravoslavne eparhije, crkve i manastiri u Crnoj Gori”. Pravoslavlje u Crnoj Gori. Cetinje: Svetigora. str. 87—128. 

Spoljašnje veze

• [1]
• [2]
• [3]
• [4]
• [5] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. oktobar 2019)
• [6]