Marš

Za druga značenja, pogledajte stranicu Marš (višeznačna odrednica).

Veliki marš kineske Crvene armije, 1934-1935.

Marš (marševanje, marširanje) je u vojnoj terminologiji način kretanja jedinica kopnene vojske pješke (peške) ili dodatnim transportnim i borbenim vozilima. Cilj marša je da jedinica stigne na neko mjesto u određenom vremenu, sposobna za izvršenje zadatka.

U ratnoj mornarici marš je vrsta organizovanog kretanja morem s jednog na drugi položaj. Preduzimaju se mjere da se očuva borbeni poredak i gotovost za vršenje borbenih dejstava.

Marševski cilj (rejon, mjesto) je područje na koje vojna jedinica treba da stigne, a određuje ga komandant ili komanda.

Marš se izvodi sa i bez prevoznih sredstava, uz razne vrste obezbjeđenja i slično. Zavisno od vrste jedinica, marš se izvodi u jednoj ili više kolona, ili u marševskom poretku (prethodnica, glavnina, zaštitnica). Jedinice od puka i brigade naviše dobijaju marševsku zonu, a niže marševski pravac. Oba počinju na početku, a imaju kraj na kraju marša. Zona obično ima više komunikacijskih pravaca, a pravac samo jednu.

Podjela

Klasifikacija zavisi od raznih uslova.

Prema cilju i pravcu kretanja k protivniku:

• Nastupni
• Odstupni
• Bočni

Prema naprezanju jedinica:

• Obični
• Usiljeni

Prema dobu dana:

• Dnevni
• Noćni

Postoje i druge podjele, a jedinica može istovremeno da vrši i kombinacije pomenutih marševa.

Brzina marša je pješice najviše oko 4-5 km/h, a noću i po lošem vremenu se smanjuje. S motornim vozilima marševska brzina je 10-30 km/h.

Istorija

Paradni marš.

U starom vijeku je već pridavan velik značaj marševima, od kojih su neki bili izuzetno dugi. Egipatska vojska u pohodu na Siriju 1503. p. n. e. prelazi 250 kilometara za 9 dana. Dnevni marš Grka i Rimljana iznosi oko 30 kilometara. Kod Spartanaca marševski poredak je oblika četverougla s komorom i lakom pješadijom u sredini.

Epoha stajaćih armija, od 17. vijeka, uvodi mnoga pravila u sistemu organizacije marševa. Vojna literatura ih detaljno obrađuje, a marševi imaju prethodnicu, zaštitnicu i bočno osiguranje.

U Napoleonovim ratovima marševi se široko primjenjuju. Pred bitku kod Jene 1806. Napoleon maršira u 3 kolone, s odstojanjem po 4 sata marša, i prethodnicom od 2 konjičke i 2 pješadijske brigade. Brzina marševanja pješadije iznosi 3-3.5, artiljerije 3, i konjice 4.5-5 km/h.

Prema Ratnoj službi srpske vojske iz 1911. detaljno se obrađuje formiranje marševskih kolona. Za svaki marš se predviđaju dva osnovna elementa: grafikon marša i zapovest. Jedinice kreću sa marševskog zbornog mesta ili polazne tačke. Ako su na širem području određuje se i posredna polazna tačka. Poslije 50 minuta pokreta daje se odmor od 10 minuta, a poslije 2/3 do 3/4 prijeđenog puta odmor od 1 do 4 sata. Slične odredbe postoje i u pravilima drugih vojski.

Poslije Prvog svjetskog rata počinje se u literaturi poklanjati pažnja i protivavionskom i protivtenkovskom obezbjeđenju marša, i uzimaju se u obzir nova motorna sredstva transporta, kao u njemačkoj Ratnoj službi iz 1936 (Truppenfuhrung). Predviđaju se noćni marševi kao osnovni oblik marša.

U ovom periodu zapažen je Dugi marš (Veliki marš) kineske Crvene armije, gdje oko 130000 boraca prelazi 12500 kilometara za dvije godine. Ovaj se marš naročito izučava u sklopu strategije gerilskog rata.

Drugi svjetski rat i kasnije

Prema Ratnoj službi sovjetske Crvene armije iz 1943. (Полевои устав Краснои Армии) se predviđa upućivanje prednjih odreda prije glavnine, i posebno opsežne mjere borbenog obezbjeđenja. Pri odbijanju napada oklopnih jedinica protivnika tokom marša, tenkovi i protivoklopna oruđa moraju što brže da zauzmu položaj ispred pješadije, ia inženjerci zaprečuju prolaz protivniku. Norme brzine su bile: pješadija 4-5 km/h, motorizovane jedinice 20-30 km/h. Dnevni marš (8 sat pokreta) je oko 30 km, i 100-150 km respektivno. Usiljeni marš (10-12 sati kretanja) je od 45 do 150-200 km.

Tokom Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji, partizani izvode stalne marševe, neopterećeni teškom opremom i s lakom komorom. Brigade i odredi prelaze i 50 km za jednu noć. Pri višednevnim m. prosječna brzina je bila 30-40 km danju ili 20-30 km noću. Zbog tajnosti pravac kretanja znaju samo viši komandanti. Kolona je bila obično po jedan, s komandantom na čelu i političkim komesarom na kraju kolone. Razmak među četama i bataljonima je 50-100 m, ranjenici i bolesnici su nošeni ili voženi pri kraju kolone. Za obezbjeđenje su često korištene prethodnice i pobočnice. Hrana je davana pred polazak na m., a rijetko u toku m. Veza je održavana kuririma i prenošenjem vijesti od jednog do drugog.

U toku rata mnoge brigade prevaljuju i 20000 kilometara. Izdvajaju se Igmanski marš, Pohod u Bosansku Krajinu, Pohodi na Štajersku, marš prema aerodromu Rajlovac, Februarski pohod, i drugi.

Poslije Drugog svjetskog rata dolazi do naglog razvoja tehnike i borbenih sredstava, pa dolazi do promjena u izvođenju i u razmatranju marševa. Glavni oblik marševanja je marš na vozilima. Brzine kretanja su slične kao i u Drugom svjetskom ratu, za kretanje pješke ili na vozilima (motorizovano). Pri marševanju pješke zastanci od 7-15 minuta treba dati svakih 50-60 minuta, odmore poslije polovine puta, a predanke trajanja 24-48 časova poslije više dana marša. Prethodnice, pobočnice i zaštitnice se predviđaju. Za uspjeh m. potrebno je izviđanje i osiguranje, PV odbrana, PT odbrana, maskiranje, pozadinsko obezbjeđenje, regulacija saobraćaja i drugo.

Vidi još

• Dugi marš
• Igmanski marš
• Manevar

Literatura

• Vojna enciklopedija, Beograd, 1973., knjiga peta, pp. 305–310.