Pređi na sadržaj

Mindanao

Koordinate: 8° 00′ 00″ S; 125° 00′ 00″ I / 8.000° S; 125.000° I / 8.000; 125.000
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Mindanao (višeznačna odrednica).
Mindanao
Mindanao na karti Filipina
Mindanao
Mindanao
Geografija
Koordinate8° 00′ 00″ S; 125° 00′ 00″ I / 8.000° S; 125.000° I / 8.000; 125.000
8° 00′ 00″ S; 125° 00′ 00″ I / 8.000° S; 125.000° I / 8.000; 125.000
Površina104.530 km2
Visina3,410 m
Administracija
Demografija
Stanovništvo27021036  (2021)
Gustina st.258,5 stan./km2

Mindanao (tag. Mindanao) je drugo najveće ostrvo Filipina, i ujedno najjužnije i najistočnije veće ostrvo ovog arhipelaga. Nalazi se između Sulu mora na zapadu, Celebeskog mora na jugu, i Filipinskog mora na istoku. Mindanao ima površinu od 95.581 km²[1] i zajedno sa većim ostrvom Luzon čini preko 2/3 površine zemlje, gde živi preko 70% stanovništva.[2] Na Mindanau živi 14 miliona stanovnika. Glavni i najveći grad ostrva je Davao. Najviši vrh Apo je južno od Davaa, visok je 2.954 m, i ujedno je najviši vrh zemlje. Pored glavnog ostrva nalazi se više manjih koja se smatraju zajedničkim delom arhipelaga Mindanaa. Među njima se ističu: arhipelag Sulu, Kamigin i Samal.

Ostrvske grupe na Filipinima
Ribari kod Mindanaa

Na Mindanau su nađeni ostaci brodova starih 600 godina. Zna se da se islam pojavio na Mindanau u 14. veku, i zadržao se do danas na jugu ostrva. Sultanat Sulu je osnovan 1450, i održao se do ranog 20. veka. Pored njega postojao je sultanat Magindanao. Filipinima su od početka 17. veka vladali španski kolonizatori, a od početka 20. veka Amerikanci. Filipini su stekli nezavisnost 1946. Zbog značajne kolonizacije sa severa, ponekad i pod državnim patronatom, danas su većina stanovnika ostrva hrišćani (63%, muslimani 32%).[3] Na ostrvu postoji pokret za autonomnu islamsku državu južnih Filipina koji povremeno prerasta u oružanu i terorističku borbu protiv centralne vlasti.

Mindanao je podeljen na šest administrativnih regiona: poluostrvo Zamboanga, severni Mindanao, region Karaga, region Davao, region Sosksrgen, i autonomni region Bangsamoro. Prema popisu iz 2020. godine, grad Davao je najnaseljeniji grad u zemlji, sa 1.776.949 stanovnika, sledi Zamboanga sa 977.234 stanovnika, Kagajan de Oro (728.402 stanovnika), General Santos (697.315 stanovnika), Butuan (372.910), Iligan (363.115) i grad Kotabato (325,07 stanovnika).[4]

Od poljoprivrednih proizvoda, na Mindanau se gaji: pirinač, kafa, šećerna trska, pamuk i voće (mango, kokos, banane, ananas).[5][6] Od ruda, na ostrvu se eksploatiše zlato, bakar, aluminijum, nikl i mnogi drugi metali i nemetali (so, bazalt, kvarc, opal).

Etimologija[uredi | uredi izvor]

Ime „Mindanao” je špansko izobličeno ime naroda Magindanao, dominantne vladajuće etničke grupe u Sultanatu Magindanao u jugozapadnom Mindanau tokom španskog kolonijalnog perioda. Samo ime znači „jezerski ljudi”, iako se u savremenim izvorima obično prevodi kao „narod poplavnih ravnica”.[7]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Praistorija[uredi | uredi izvor]

Fotografija Bagobo (Manobo) ratnika iz 1926.

Arheološki nalazi na ostrvu upućuju na evidenciju ljudske aktivnosti još do pre oko deset hiljada godina. Oko 1500. godine pre nove ere austronežanski narod se proširio po Filipinima.

Veruje se da se narod Subanon naselio na poluostrvu Zamboanga tokom neolita oko 4500-2000. p. n. e..[8] Dokazi o kamenim alatima u Zamboangi del Norte mogu ukazivati na prisustvo kasnog neolita. U pećinama su pronađene keramičke posude, neglazirane i glazirane, kineski seladoni, zlatni ukrasi, perle i narukvice. Mnogi od keramičkih predmeta su iz perioda Juan i Ming. Očigledno, postojala je duga istorija trgovine između Subanona i Kineza dugo pre njihovog kontakta sa islamom.

Sultanati i islam[uredi | uredi izvor]

Približan istorijski obim muslimanskih sultanata Sulu, Magindanao i Lanao u 19. veku

Širenje islama na Filipinima počelo je u 14. veku, uglavnom pod uticajem muslimanskih trgovaca sa zapadnog Malajskog arhipelaga. Prva džamija na Filipinima podignuta je sredinom 14. veka u gradu Simunul, Tavi-Tavi.[9] Oko 16. veka, muslimanski sultanati Sulu, Lanao i Magindanao nastali su od nekadašnjih hindu-budističkih radžanata.

Kako je islam stekao uticaj u Mindanau, starosedeoci sultanata morali su da pređu na islam ili da odaju počast svojim novim muslimanskim vladarima. Najveća muslimanska država u kopnenom Mindanau bio je Sultanat Magindanao, koji je kontrolisao južne poplavne ravnice Rio Grande de Mindanao i veći deo obalskog područja zaliva Ilana i zaliva Moro. Ime Mindanao je izvedeno iz ovog Sultanata. Ali većina Mindanaa je ostala animistična, posebno narod Lumada u unutrašnjosti. Većina severnih, istočnih i južnih priobalnih regiona naseljenih Visajancima (Surigaonon i Butuanon) i drugim grupama su kasnije pretvoreni u hrišćanstvo od strane Španaca. Mindanao je tada bio upleten u sukobe između boholskog (visajanskog) Dapitanskog kraljevstva i molukanskog Sultanata od Ternata. Dapitan koji je prvobitno bio na Boholu uništen je od strane ekspedicionih snaga iz Sultanata Ternate i Dapiteni su bili primorani da se presele u severni Mindanao gde su vodili rat protiv Sultanata Lanao i tamo uspostavili novi Dapitan.[10] Mindanaoci su se zatim proširili iz Mindanaa širom jugoistočne Azije. Istoričar Vilijam Henri Skot, citirajući portugalski rukopis Summa Orientalis, primetio je da je Motama u Burmi (Mjanmar) imala veliko prisustvo trgovaca sa Mindanaa.[11]

Španska kolonizacija i hrišćanstvo[uredi | uredi izvor]

Hrišćanski Filipinci, koji su služili pod španskom vojskom, u potrazi za Moro pobunjenicima tokom Špansko-moro sukoba, oko 1887. Pobuna u Mindanau može se pratiti od početka 16. veka.
Dva španska misionara krštavaju Moro preobraćenog u rimokatolicizam, oko 1890.

Godine 1521, Antonio Pigafeta je napisao izveštaj o dolasku u 'Majngdano'. On je bio sa Magelanom na prvom obilasku zemaljske kugle i plovidbi za kralja Španije.[12]

Dana 2. februara 1543, Ruj Lopez de Viljalobos je bio prvi Španac koji je stigao do Mindanaa.[13] Ostrvo je nazvao „Cezareja Karoli“ po Karlu V iz Svetog rimskog carstva (i I od Španije). Ubrzo nakon španske kolonizacije Seba, oni su prešli na kolonizaciju regiona Karaga na severoistoku Mindanaa i otkrili su značajno prisustvo muslimana na ostrvu. Vremenom su se brojna plemena u Mindanaa preobratila u rimokatolicizam, i izgradila naselja i utvrđenja širom primorskih regiona. Ova naselja su opstala uprkos napadima susednih muslimanskih sultanata. Najjače utvrđeno od njih, osim kratkog perioda 1662. godine kada je Španija poslala vojnike iz grada u Manilu nakon pretnje invazije kineskog generala Kosinge, bio je grad Zamboanga[14] koji su naselili vojnici iz Perua i Meksika.[15] Sultanati su se odupirali španskom pritisku i pokušajima da ih preobrate u hrišćanstvo tokom ovog perioda.[16] Sultanat od Ternate na Molucima u Indoneziji u kome se govorilo papuanski je formirao bliski savez sa sultanatima Mindanaa, posebno sa sultanatom Magindanao.[17] Ternate je redovno slao vojna pojačanja na Mindanao da pomogne lokalnim sultanatima u njihovom ratu protiv Manile pod španskom kontrolom.[18]

Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]

U aprilu 1942, Mindanao je, zajedno sa ostatkom Filipina, zvanično ušao u Drugi svetski rat nakon što su japanski vojnici napali ključne gradove na ostrvima.[19] Mnogi gradovi su spaljeni do temelja na Mindanau, među kojima su Davao Siti, Zamboanga Siti, Lanao, Kagajan de Oro, Iligan Siti i Butuan.[20] U aprilu i maju 1942. godine, japanske snage su porazile američke trupe kojima su komandovali Vilijam F. Šarp i Gaj Fort, u bici koja je počela kod Malabanga (grada blizu Gandamatu Makadara, Lanao) i završila se blizu grada Ganasija, Lanao. Grad Davao je bio među prvima koje su okupirale japanske snage.

Davao Siti je bio podvrgnut od strane povratničkih snaga generala Daglasa Makartura stalnom bombardovanju pre nego što su se američke oslobodilačke snage iskrcale u Lejte u oktobru 1944. godine.[21] Filipinski vojnici i lokalni gerilski borci aktivno su se borili protiv japanskih snaga sve do oslobođenja nakon završetka Bitke kod Mindanaa.[22]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Island Directory Tables”. UN System-Wide Earthwatch Web Site. Arhivirano iz originala 1. 12. 2015. g. Pristupljeno 10. 10. 2017. 
  2. ^ „Population and Annual Growth Rates for The Philippines and Its Regions, Provinces, and Highly Urbanized Cities” (PDF). 2010 Census and Housing Population. National Statistics Office. Arhivirano iz originala (PDF) 28. 9. 2013. g. Pristupljeno 15. 8. 2014. 
  3. ^ „Mindanao Comprised About 24 Percent of the Philippines' Total Population”. Philippine Statistics Authority. 8. 6. 2005. Arhivirano iz originala 10. 5. 2019. g. Pristupljeno 24. 6. 2017. 
  4. ^ „Population and Housing”. Philippine Statistics Authority. Arhivirano iz originala 12. 3. 2017. g. Pristupljeno 15. 3. 2017. 
  5. ^ „Fruits of Peace”. The Economist. 15. 10. 2015. Arhivirano iz originala 1. 7. 2017. g. Pristupljeno 10. 10. 2017. 
  6. ^ Calderon, Justin (22. 4. 2013). „Unearthed Gem”. Investvine. Arhivirano iz originala 26. 12. 2018. g. Pristupljeno 29. 4. 2013. 
  7. ^ Campbell, Gwyn (2018). Bondage and the Environment in the Indian Ocean World. Cham, Switzerland: Springer. str. 84. ISBN 978-3-319-70028-1. 
  8. ^ „The History of Subanon since the Neolithic Era or Stone Age”. Subanon Territories. Arhivirano iz originala 9. 11. 2013. g. Pristupljeno 8. 11. 2013. 
  9. ^ Koerner, Brendan I. (28. 1. 2005). „How Islam got to the Philippines”. Slate. Arhivirano iz originala 7. 9. 2011. g. Pristupljeno 4. 10. 2009. 
  10. ^ Catubig, Jonathan B. (2003). „Dapitan Kingdom: A Historical Study on the Bisayan Migration and Settlement in Mindanao, circa 1563”. The Journal of History. 49 (1–4): 144. „The Ternatan king planned a retaliatory attack against the Boholanos. He succeeded with his plans by covertly sending his twenty joangas to Bohol one by one deceitfully saying that "they are traders attending only to the sale of their goods"” 
  11. ^ Scott, William Henry (1989). „The Mediterranean Connection”. Philippine Studies. 37 (2): 131—144.  Quoting from; Cortes 30, Suma, pp. 376–77, and 362.
  12. ^ Magellan's Voyage, Antonio Pigafetta. Chapter XXXIV
  13. ^ „Ruy Lopez de Villalobos Begun His Expedition to the Philippines”. The Kahimyang Project. novembar 2011. Arhivirano iz originala 5. 7. 2017. g. Pristupljeno 11. 7. 2017. 
  14. ^ „Zamboanga City History”. Zamboanga.com. Arhivirano iz originala 4. 6. 2017. g. Pristupljeno 11. 7. 2017. 
  15. ^ "SECOND BOOK OF THE SECOND PART OF THE CONQUESTS OF THE FILIPINAS ISLANDS, AND CHRONICLE OF THE RELIGIOUS OF OUR FATHER, ST. AUGUSTINE" (Zamboanga City History) "He (Governor Don Sebastían Hurtado de Corcuera) brought a great reënforcements of soldiers, many of them from Perú, as he made his voyage to Acapulco from that kingdom."
  16. ^ Abubakar, Carmen A. (1. 9. 2003). „Mindanao: A Miniature History”. Le Monde diplomatique (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 30. 9. 2020. g. Pristupljeno 16. 9. 2020. 
  17. ^ Sordilla, Shane Patrick. „Maguindanao and Ternate Connection and Disconnection During the Age of European Colonization: An Overview”. Arhivirano iz originala 11. 4. 2021. g. Pristupljeno 11. 4. 2021 — preko Academia.edu. 
  18. ^ Nakpil, Carmen Guerrero (29. 10. 2003). „Carmen Nakpil: Manila Under the Muslims”. Philippine Headline News Online. Arhivirano iz originala 4. 3. 2009. g. Pristupljeno 5. 12. 2008. 
  19. ^ Chen, C. Peter (2006). „Invasion of the Philippine Islands”. World War II Database. Arhivirano iz originala 17. 7. 2017. g. Pristupljeno 12. 7. 2017. 
  20. ^ „During the Japanese Period”. Iligan City Government. 22. 11. 2012. Arhivirano iz originala 11. 7. 2017. g. Pristupljeno 12. 7. 2017. 
  21. ^ Schmidt, Larry (1982). American Involvement in the Filipino Resistance Movement on Mindanao During the Japanese Occupation, 1942–1945 (PDF) (Teza). U.S. Army Command and General Staff College. Arhivirano (PDF) iz originala 8. 5. 2021. g. 
  22. ^ Lee, Clark (3. 4. 1942). „Most of Philippines Still Free of Invading Japanese”. St. Joseph Gazette. str. 7 — preko news.google.com. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Минданао&oldid=27456999”