Miholjski zbor

Unutrašnjost hrama manastira Vaznesenja Gospodnjeg u Radovićima sa zastavom Miholjskog zbora

Miholjski zbor, je obuhvatao ljude čitave teritorije današnje opštine Tivat, značajnog dela Hercegnovske opštine (Lušticu) i dela Kotorske opštine (Kavač i Lješeviće), što čini skoro trećinu Bokokotorskog zaliva. Jezgro Miholjskog zbora je bila Prevlaka sv. Arhangela Mihaila.

Izraz „zbor“ nastao je iz smisla govorenja (lokalno - zborenja), sakupljanja ili sabornosti (zborovanja) i biranja glavara (izbora). Nije se prevodio ni na latinski, ni na italijanski. On je dakle, „Terminuc tehnicus“. Pisali su ga kao „sporum“, „suorum“, „sborro“ ili „sboro“, često sa velikim početnim slovom.

Prevlački manastir je više puta rušen i obnavljan, pa ga je i srpski kralj Stefan Prvovenčani zatekao 1185. godine u ruševinama i do 1219. godine obnovio kao svoju zadužbinu. U tako obnovljenom, njegov brat Sava, tada prvi Arhiepiskop srpski, osnovao srpsko - pravoslavnu episkopiju, prvu u Zeti i na Primorju, i za pokrovitelja dinastije Nemanjića kao krsnu slavu prihvatio Sv. Arhangela Mihaila. Na rang mitropolije episkopiju je podigao car Dušan aprila 1346. godine istovremeno kada je uspostavio i prvu srpsko - pravoslavnu patrijaršiju u Peći. Do tada je Miholjska metohija bila značajnija i važnija od Pećke, jer je bila i starija, a nalazila se i na isturenom mestu - na sudaru civilizacija Istoka i Zapada.

Mitropolija na Prevlaci je definitivno uništena 1452. godine. Uništenjem Prevlačkog manastira izgubljena je i njegova metohija, ali ih je nadživio Miholjski zbor. Tako mu je istorijska uloga duža nego Mitropoliji. Pripadnici Miholjskog zbora, u istorijskim spisima su nazivani: „Mitropolitini ljudi“. Vremenom je uticaj Miholjskog zbora teritorijalno polako sužavan, ali je do kraja I svetskog rata delovao na Prevlaci u Krtolima i Luštici.

Nakon trovanja pravoslavnih monaha i rušenja manastira, falsifikovana je diploma, da bi vlastela kotorska prisvojila Miholjski zbor, tj. oblast manastira arhangela Mihaila. Na osnovu te diplome dužd mletački Foskari god. 1455. izdaje naredbu protiv šizmatika (pravoslavnih) u dijecezi kotorskoj u korist kotorskog biskupa, da se nateraju plaćati, koji rabotaju baštine i zemlje crkvene, osobito ovih crkava: Sv. Mihajila i Sv. Marije na Prevlaci, Sv. Gavrila i Sv. Petra u Bogdašićima, Sv. Aleksandra u Lješkovićima, Sv. Luke i Sv. Nikole u Luštici i sviju drugih crkava i crkvica, što je mitropolit šizmatički ili slavenski pod sobom držao. Tako je katolički biskup kotorski postao naslednik imovine pravoslavnog vladike zetskog u Boki.

Sava Petrović Njegoš se žalio 1755. g. mletačkom providuru da manastir Žanjica žele katolici da otmu. Spominje katoličke biskupe i popove kojima nisu dosta njihovi hramovi nego hoće i pravoslavne da uzmu, koji su vazda bili pravoslavni, pa navodi svetu Gospođu u Žanjic, koja je vazda bila zbora miholjskoga i tada je njihova... Providura nagovaraju da se muti krajina i puk. Moli da im zapovjedi da stoje s mirom. Imaju dosta crkava i konstatuje da nismo ni mi đavoli no kršćani, i mi se Bogu molimo i klanjamo. Ta je crkvica vazda našeg zakona bila.

Literatura

• Mladen Crnogorčević - Miholjski zbor u Boki Kotorskoj, Beograd, 1893.
• Tomanović, Lazar (2007). Putopisna proza. Gradska biblioteka i čitaonica Herceg Novi. 

Spoljašnje veze

• Miholjski zbor