Pređi na sadržaj

Narodna skupština u Tiškovcu

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Narodna skupština u Tiškovcu je treća i posljednja skupština ustaničkih vođa tokom Ustanka u Bosni, održana 23. februara po starom kalenadru, to jeste 8. marta[1] po novom kalendaru, 1878. u selu Tiškovac, kod Drvara[a], gdje je ujedno bilo i sjedište ustaničkih vođa. Skupština je održana u cilju sastavljanja memoranduma i drugih dokumenata, kao i formiranja odbora čiji zadatak je bio da usvojeni memorandum odnesu predstavnicima Velikih sila u Berlin.

Istorijska podloga[uredi | uredi izvor]

Nakon izbijanja ustanka u Hercegovini, poznatog pod nazivom Nevesinjska puška, narod samoorganizovano otpočinje ustanak širokih razmjera i u ostalim krajevima Bosne i Hercegovine. Ustanak u Bosni, tačnije u Bosanskoj Krajini počinje nešto kasnije od hercegovačkog, i nije došlo do usklađivanja ustaničkih dejstava u ova dva kraja. U pripremama Ustanka u Bosni se ističu Vaso Vidović, Simo i Jovo Bilbija, Spasoje Babić i Vaso Pelagić.

Ustanak u bosanskoj Krajini je već bio širokih razmjera, sa jasno definisanim ciljevima i komandnim kadrom. Sanstefanski mir biva potpisan 3. marta 1878. u mjestu San Stefanu, malom mestu zapadno od Carigrada. Sanstefanski ugovor od 3. marta 1878. godine, je predviđena autonomija Bosne i Hercegovine, to jeste tadašnjeg Bosanskog vilajeta s čime se Austrougarska nije složila.[2] Početkom marta 1878. godine 450 članova ustanka iz Bosne održali su narodnu skupštinu na kojoj su ponovili stare zahtjeve, protestujući protiv odredbi Sanstefanskog mira, navodeći na kraju da:[3]

Mi Bošnjaci, uvrijeđeni uveliko cvilimo...

— Proglas

I pored pokušaja da se ustanak i zahtjevi ujedine na cijelom prostoru Bosne i Hercegovine do zajedničkih akcija hercegovačkih i bosanskih ustanika nije došlo. Teritorijalni je identitet, uz nacionalni, kod učesnika ustanka bio i dalje dominantan, pa se u tom smislu pojam Bosne i Hercegovine kao zajednice dviju pokrajina i ne spominje. Osim toga, iskazane razlike u tretiranju autonomije Bosne i Hercegovine ne potiru ono što im je zajedničko, a to je javni otpor protiv moguće okupacije Austrougarske i vizija ujedinjenja sa Srbijom i Crnom Gorom, kada se za to steknu politički uslovi. [4]

Pripreme za skupštinu[uredi | uredi izvor]

Nezadovoljni odlukama donesenim u San Stefanu, vođe ustanka u Bosni odlučuju da sazovu Narodnu skupštinu na kojoj bi se usvojili značajni dokumenti o trenutnom stanju Ustanka, kao i dokumenti koji bi bili upućeni velikim sila. U Tiškovac su pristigli poslanici iz cijele Krajine, a dogovoreno je da se Narodna skupština održi 23. februara po starom kalenadru, to jeste 8. marta po novom kalendaru.[5]

Tok skupštine[uredi | uredi izvor]

Narodna skupština održana u Tiškovcu, možda je bila i najznačajnija po svom karakteru, jer su tokom njenog zasijedanja doneseni veoma važni dokumenti, koji su u cjelosti odražavali političku volju vođa ustanka. U Ovim dokumentima temeljno se iznose zahtjevi za uređenjem buduće države Bosne i Hercegovine, bez obzira da li ona bila u okviru srpskih kneževina, ili samostalna. Na skupštini su donesene tri izjave: Memorandum ustanika koji će se kasnije uputiti na Berlinski kongres, Adresa ruskome caru te Poslanica Ivanu Sergejeviču Aksakovu, predstavniku ruskih slavenofila.[6] U posljednja dva dokumenta, opet se ponavlja zahtjev za ujedinjenjem sa Srbijom i Crnom Gorom, ali je jasan i strah da bi Bosna i Hercegovina mogla biti okupirana od strane Austrougarske. Aksakovu se pisalo:[7]

Poslije pobjede ruskoga oružja, koje je podignuto za izbavljenje svijeh Slovena u Turskoj, mi Bošnjaci uvrijeđeni uvelike cvilimo!... U velikoj našoj žalosti cvilimo, jer smo kao izmet čovječanstva ostavljeni inostrancu na milost i nemilost... Naš mir, naša sreća samo su u jedinstvu i slobodi srpskog nam naroda.

Memorandum satsavljen na skupštini ima 17 tačaka u kojima se opisuje buduće stanje u Bosni i Hercegovini, onakvo političko uređenje za koje se ustanici bore. Skupština je izabrala delega te i to vojvodu Goluba Babića i Vasu Vidovića, a za njihove zamenike Vasu Pelagića i Nikolu Jovanovića, da odnesu memorandum na kongres u Berlin. Vojvoda Golub Babić nije se primio mandata. Vaso Vidović prihvatio se povjerene dužnosti, odneo je memorandum u Berlin i predao ga zastupnicima velikih sila na konferenciji, koji:

Ni glave ne obrnu na taj memorandum, nego odluče, da Austrija Bosnu svojom vojskom okupira.

Memorandum ustaničkih vođa upućen predstavnicima velikih sila na konferenciji u Berlinu počinje sljedećim riječima:[5]

Njihovim Prevashodstvima predstavnicima velikih sila na konferenciji u Berlinu.
Evropa se ponosi svojom prosvetom, slobodom i humanizmom. I mi živimo u Evropi, ali životom mučeničkim i gorkim, koji oduzimlje čoveku njegova najsvetija prava, mi smo roblje u toj ponosnoj Evropi: Ropstvo naše nije skorašnje, ono je od 500 godina. Pet stotina godina Turska tlači potištenu raju bosansku i tužni uzdisaji ove jadne raje nenađoše zaštite u Evropi, koja se slobodno ponosi. Mi smo vazda ostali samorano siroče, koje ne nađebranioca svojih potlačenih prava. Jadi i nevolje primoravali su nas, da okušamo svojom snagom zadobiti čovečanska prava i slobodu,ali je slaba snaga bila dugovečnim ropstvom izmučene raje, i povraćajući se po novo u ropske lance naših ugnjetača, osećali smo sve veće bolove stegnutih lanaca ropskih. Kada se veće ni disati ne mogaše od varvarske sile i pritiska, tada se pre dve i po godine digosmo,ili da izginemo, ili da zadobijemo slobodu i prava čoveku darovana Tvorcem. Nije čudo što i u ovoj borbi moradosmo podleći. Diže se petstoletni rob protivu silnoga svog ugnjetača, koji je pet vekova kovao mu lance i sindžire i s njima okivao narod hrišćanski. Naša snaga beše izmoždena dugovekovnim ropstvom. Siroče smo Evrope, te nam niko u početku ustankane priteče u pomoć oružanom rukom, osim jednorodne i jednokrvne braće naše u kneževinama Srbiji i Crnoj Gori.

Vid Milanović je otišao Cetinje i predao adresu Vasiliju Vasiljeviću članu Slavenskog dobrotvornog društva, kako bi je predao ruskom caru, koji je dobio i pročitao ovu adresu. U ovoj posebnoj adresa ruskom caru Aleksandru II se kaže:[8]

Vječita je želja našeg naroda da postanemo sastavni dio srpskih kneževina, ali ako nam se to iz kakvih uzroka smetalo bude, onda smo po nuždi priklonjeni pristati, da bar postanemo zasebna samostalna država, kao što i naša braća Bugari postaju.

Nakon što je skupština u Tiškovcu proglasila ujedinjenje sa Kneževinom Srbijom istoga dana je ustanička Skupština u Kosijerevu proglasila ujedinjenje sa Knjaževinom Crnom Gorom.[9]

Berlinksi kongres[uredi | uredi izvor]

Bosni i Hercegovini je Sanstefanskim sporazumom data autonomiju što je za bečki kabinet bio samo korak prema sjedinjenju sa Srbijom i Crnom Gorom. Pitanje Bosne i Hercegovine je na Berlinskome kongresu došlo na red u njegovoj osmoj sjednici, održanoj 28. juna 1878. godine. U ovo vrijeme, bosansko-hercegovački ustanak je još trajao, a pobunjenici su svoje predstavnike već ranije uputili u Berlin sa spomenutim Memorandumom donesenim na skupštini u Tiškovcu. Svoje zahtjeve su postavili u 17 tačaka, a najistaknutije je njihovo traženje da se Bosna i Hercegovina ili ujedini sa Srbijom i Crnom Gorom ili dobije autonomiju sa pravom da im bosanska Narodna skupština bira guvernera. Što se tiče mogućnosti okupacije, napominju kako dopuštaju zauzimanje od strane srbijanske vojske ili mješovito zauzimanje od strane Srbije i Crne Gore, čime je neposredno dato do znanja da ne prihvataju Austrougarsku okupaciju. [6] Međutim, sudbina Bosne i Hercegovine je bila riješena već prije dugo vremena te su Memorandum predstavnici ustanika smjeli predati kongresu, no zahtjevi su im ignorisani. Austrougarski punomoćnici su svoju izjavu, kao i sam Berlinski ugovor, potpisali 13. jula 1878. godine.[10] Član 25. o Bosni i Hercegovini glasi:[11]

Pokrajine Bosna i Hercegovina biće posjednute i upravljane od Austro-Ugarske. Pošto vlada Austro-Ugarske ne želi, da se optereti upravom sandžaka novopazarskog, koji se među Srbijom i Crnom Gorom proteže u južnom pravcu preko Mitrovice, tu će osmanska vlada i dalje upravljati. Međutim, da se osigura novo političko stanje i sloboda i sigurnost stanovništva, pridržava se Austro-Ugarskoj pravo, da drži posade i da na čitavom prostoru toga dijela starog bosanskog vilajeta imade vojničke i trgovačke ceste. U tu svrhu pridržavaju si vlade Austro-Ugarske i Turske sporazumjeti se o detaljih.

Potpisivanjem Berlinskog sporazuma, i okupacijom Bosne i Hercegovine od strane Austrougarske, ugušen je Ustanak u Bosni i Hercegovine, kao i bilo kakav vojni i politički vid autonomije, dok su vođe ustanka uglavnom napustile zemlju.

Vidi još[uredi | uredi izvor]


Narodne skupštine tokom
Ustanka u Bosni (1875-1878)
-

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Selo je do 1996. pripadalo opštini Drvar u sastavu Republike Srpske, dok je posle Dejtona, pripojeno opštini Bihać.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Zbornik radova, str. 34.
  2. ^ Ekmečić 1973, str. 280.
  3. ^ Ekmečić 1973, str. 327.
  4. ^ Čubrilović 1930, str. 127-128.
  5. ^ a b Teinović 2006, str. 92.
  6. ^ a b Ekmečić 1973, str. 343.
  7. ^ Ekmečić 1973, str. 344.
  8. ^ Kalendar, str. 10.
  9. ^ Berić 1989, str. 63.
  10. ^ Diplomski rad, str. 47.
  11. ^ Diplomski rad, str. 50.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Kamberović, Husnija (1878). „Identitet Bosne i Hercegovine kroz istoriju”. Zbornik radova. 1: 339. 
  • Ekmečić, Milorad (1973). Ustanak U Bosni 1875-1878. Sarajevo. 
  • Čubrilović, Vaso (1930). Bosanski ustanak 1875-1878. Beograd. 
  • Teinović, Bratislav (2006). Srpski ustanak u Bosni 1875-1878. Banja Luka. 
  • SPKD, Prosvjeta (1931). „Kalendar SPKD Prosvjete za 1931. godinu”. Kalendar. 1. 
  • Berić, Dušan (1989). Srpski oslobodilački pokret 1875–1878. i Franko. Beograd. ISBN. 
  • Buhin, Tatjana (1931). „Bosna i Hercegovina u žarištu regionalne i evropske politike 1878. godine”. Diplomski rad: 90. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Народна_скупштина_у_Тишковцу&oldid=26947576”