Nekropola sa stećcima Kaursko groblje
| Nekropola sa stećcima Kaursko groblje | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Munići |
| Entitet |  Republika Srpska |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Koordinate | 43° 48′ 11″ S; 18° 31′ 59″ I / 43.802997° S; 18.53294° I |
  Nekropola sa stećcima Kaursko groblje Nekropola sa stećcima Kaursko groblje na karti Bosne i Hercegovine | |
| Vrsta spomenika | Nacionalni spomenik |
| Tip kulturnog dobra | Zaštićeno istorijsko područje |
Nekropola sa stećcima Kaursko groblje je nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Nalazi se u selu Munići koje pripada opštini Pale u Republici Srpskoj. Zaštićeno istorijsko područje čini 24 stećaka,[a] iz perioda kasnog srednjeg veka. Stećci su oblika sanduka sa postoljem, različiti dimenzija. Na stećcima nisu uočeni natpisi.[1]
Položaj[uredi | uredi izvor]
Nekropola Kaursko groblje se nalazi u selu Munići, koje pripada opštini Pale. Nekropola sa 121 nadgrobnim spomenikom smeštena je na malom uzvišenju uz sami put, a prostire se na površini od oko 1.000 kvadratnih metara. Sa istočne strane puta diže se kosa na čijem se vrhu nalazi praistorijska gradina. Kroz nekropolu prolazi lokalni makadamski put koji povezuje sela Radonjići i Dovlići.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Arheološki nalazi iz starijeg i mlađeg gvozdenog doba svedoče da je područje Munića bilo naseljeno već od praistorije, i da je u to doba ovim lokalitetom prolaziokaravanski put.
Krajem 12. veka Bosna se formirala kao posebna država, a njoj se izdvaja i posebna crkva koja se naziva hrišćanskom. Preko crkve se širi običaj sahranjivanja pod stećcima. To razdoblje od početka 13. do kraja 16. veka ostavilo je značajnog traga i na području opštine Pale.[2]
U odnosu na ostale gradske opštine Sarajeva, na Palama je ustanovljena najveća brojnost stećaka (oko jedne trećine), ukupno je 1.828 stećaka, koji su grupisani u 99 nekropola. Ako se uzme da Pale imaju 72 sela, znači da broj znatno premašuje. Ovolika rasutost stećaka govori o dugom vremenskom periodu njegovog običaja sahranjivanja pod stećcima,[2] uključujući i ona na Kaurskom groblju u selu Munići.
Značaj[uredi | uredi izvor]
Na prostorima na kojima nastaju i razvijaju se nekropole sa stećcima odraz su prožimanja različitih kulturnih uticaja koje u vremenu 13. do 16. veka nalazimo na prostorima Republike Srpske većinom pripadaju latinskom Zapadu ali i vizantijskom Istoku.
Većinu njihovih reljefa (koji su upečatljivi aspekt njihove pojavnosti), ma koliko bili odmaknuti od službenih kanona, ipak možemo čitati posredstvom različitih sastavnica opšte evropske srednjovekovne kulture (plemićke, crkvene i narodne) odnosno romaničke i posebno gotičke umetnosti.
S druge strane, ova specifična kultura duboko je povezana sa znatno ranijim, praistorijskim, antičkim i ranosrednjovekovnim tradicijama. Praistorijske[3] i antičke tradicije se najviše sagledavaju u odabiru mesta gde su postavljeni kao i u pojavi određenih vrsta simboličkih reljefa.[4] Činjenica je da stećci većim delom označavaju groblja na redove koje u evropskoj arheologiji pratimo od ranog srednjeg veka i periode seobe naroda.
Opis lokaliteta[uredi | uredi izvor]
Kroz nekropolu prolazi lokalni makadamski put i deli nekropolu na dva dela (levu i desnu). Na nekropoli, osim dva zabata, uglavnom su zastupljeni stećci u vidu sanduka, ploča i prelaznih sanduka u ploče.
- Desna strana nekropole
U delu nekropole sa desne strane puta (iz smera Radonjića i Pala) vidljivo je 15 stećaka. Ovaj deo nekropole nije vidljiv sa puta, jer je zarastao u šumu. Stećci su u većem ili manjem obimu utonuli u zemlju, obrasli divljom vegetacijom i delimično prekriveni mahovinom. Ugavnom, na njima nema velikih oštećenja. Stećci su različite orjentacije što ukazuje na njihovom pomeranje u ranijim periodima. Neki od stećaka su prevrnuti na bok.[1]
- Leva strana nekropole
Leva strana nekropole nije zarasla u šumu ali se preko nekropole vrši izvlačenje šumske građe i vidljivi su tragovi tog izvlađčenja. U ovom delu otkriveno je 9 stećaka, znatno utonulih u zemlju. Različite su orjentacije i uglavnom teško uočljivi.[1]
Legenda[uredi | uredi izvor]
Među likalnim stanovništvom kruži legenda... da su na tom mestu preminuli svatovi zavejani u zimskoj mećavi i da su na tom mestu i sahranjeni.[1]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Moguće da to nije konačan broj stećaka.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Nekropole sa stećcima u opštini Pale
- Stećci u Republici Srpskoj
- Nepokretna kulturna dobra Republike Srpske
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d Santrač, Milica (11. 04. 2020). „Kaursko groblje”. – stecak.map. Pristupljeno 2021-10-23.
- ^ a b „Srednjovijekovne nekropole stećaka u okolini Pala | Katera”. katera.news (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 29. 10. 2021. g. Pristupljeno 2021-10-29.
- ^ Alojz Benac, Neolitski telovi u sjeveroistočnoj Bosni i neki problemi bosanskog neolita, GZM, XV/XVI, Sarajevo – Novi Sad, 1960/61, 11.
- ^ Up. Marko Vego, Zbornik srednjovjekovnih natpisa III, 108.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Kovačević-Kojić, Desanka, Gradska naselja srednjovjekovne Bosanske države, Veselin Masleša, Sarajevo, 1987.
- Anđelić, Pavao, Kulturna istorija Bosne i Hercegovine od najstarijih vremena do početka turske vladavine, Sarajevo, 1966.
- Bešlagić, Šefik, Stećci, Kataloško-topografski pregled, Sarajevo, 1971.
- Grupa autora, Prostorni plan Bosne i Hercegovine, faza b – valorizacija, prirodne i kulturno-historijske vrijednosti, Institut za arhitekturu, urbanizam i prostorno planiranje Arhitektonskog fakulteta u Sarajevu i Urbanistički zavod za Bosnu i Hercegovinu Sarajevo, Srajevo 1980.
