Neteizam
| Dio serije članaka na temu |
| Nereligioznost |
|---|
Neteizam i nonteizam su izrazi kojima se opisuju različita shvatanja koja predstavljaju odsustvo ili odbacivanje teizma, odnosno neverovanje u ličnost Boga ili više bogova. Ona uključuju različite i ponekad međusobno suprotstavljene koncepcije. Najčešće se koristi u apologetici i liberalnoj teologiji. Kao podvrste neteizma se najčešće navode ateizam - verovanje da boga/bogova nema i agnosticizam - verovanje da čovjek ne može spoznati ima li ili nema boga/bogova. Uz to se još navode ignosticizam i skepticizam, a ponekad se i neki koncepti unutar hrišćanstva i budizma.
Neteizam je niz religioznih[1] i nereligioznih[2] stavova koje karakteriše odsustvo prihvaćenog verovanja u postojanje boga ili bogova. Neteizam se generalno koristi za opisivanje apatije ili ćutanja prema subjektu Boga i razlikuje se od ateizma. Neteizam ne opisuje nužno ateizam ili neverovanje u Boga; korišćen je kao krovni termin za sumiranje različitih, pa čak i međusobno isključivih pozicija, kao što su agnosticizam, ignosticizam, ietizam, skepticizam, panteizam, ateizam, jak ili pozitivni ateizam, implicitni ateizam i apateizam. U upotrebi je u oblastima hrišćanske apologetike i opšte liberalne teologije.
Ranu upotrebu neteizma uspostavio je Džordž Holiok 1852. U okviru neteističkog agnosticizma, filozof Entoni Keni pravi razliku između agnostika koji smatraju da je tvrdnja „Bog postoji“ neizvesna i teoloških nekognitivista koji smatraju da je svaka rasprava o Bogu besmislena.[3] Neki agnostici, međutim, nisu neteisti, već pre agnostički teisti.[4]
Druga srodna filozofska mišljenja o postojanju božanstava su ignosticizam i skepticizam. Zbog različitih definicija pojma Bog, osoba bi mogla biti ateista u smislu određenih koncepcija bogova, dok bi ostala agnostik u pogledu drugih.
Poreklo i definicija[uredi | uredi izvor]
Oksfordski rečnik engleskog jezika (2007) nema unos za neteizam ili ne-teizam, ali ima unos za neteista, definisan kao „osoba koja nije teista“, i unos za pridev neteistički.
Jednom ranom upotrebom termina neteizam Džordž Holiok ga uvodi 1852. godine,[5] na sledeći način:
G. [Čarls] Sautvel je uložio prigovor na termin ateizam. Drago nam je da je to učinio. Dugo smo ga napustili [...]. Ne koristimo ga, jer je ateista izlizana reč. I stari i moderni su pod njim obuhvaćeni kao osoba bez Boga, a takođe i bez morala. Prema tome, ovaj termin znači više od onoga u šta bi bilo koja dobro informisana i iskrena osoba ikad bila voljna da bude uključena; to jest, reč nosi sa sobom asocijacije na nemoral, koje su ateisti odbacili podjednako ozbiljno kao i hrišćani. Neteizam je termin manje otvoren za isto nerazumevanje, jer podrazumeva jednostavno neprihvatanje Teistovog objašnjenja porekla i upravljanja svetom.
Ovaj odlomak citira Džejms Bjukenena iz 1857. u njegovom delu Moderni ateizam pod njegovim oblicima panteizma, materijalizma, sekularizma, razvoja i prirodnih zakona, koji izjavljuje:
„Neteizam” je kasnije [Holioak] zamenio za „sekularizam”, kao termin koji je manje podložan pogrešnoj konstrukciji, i tačnije opisuje stvarni značaj teorije.[6]
Na engleskom govornom područuju se pravopis bez crtice se mestimično koristi u kasnijem 20. veku, nakon Sekularnog grada Harvija Koksa iz 1966. godine: „Tako se skriveni Bog ili deus absconditus biblijske teologije može pogrešno smatrati nebogom neteizma.“[7] Upotreba se povećala tokom 1990-ih u kontekstima u kojima je povezivanje sa terminima ateizam ili antiteizam bilo neželjeno. Bejkerova enciklopedija hrišćanske apologetike iz 1998. navodi: „U strogom smislu, svi oblici neteizma su naturalistički, uključujući ateizam, panteizam, deizam i agnosticizam.“[8]
Pema Čedron koristi ovaj termin u kontekstu budizma:
Razlika između teizma i neteizma nije u tome da li neko veruje ili ne veruje u Boga.[...] Teizam je duboko ukorenjeno uverenje da postoji neka ruka koju treba držati [...] Neteizam opušta dvosmislenost i neizvesnost sadašnjeg trenutka bez posezanja za bilo čim radi zaštite [...] Neteizam konačno shvata da ne postoji bebisiterka na koju možete da računate.[9]
Neteističke religije[uredi | uredi izvor]
Neteističke tradicije mišljenja su igrale ulogu[1] u budizmu,[10] hrišćanstvu,[11][12] hinduizmu,[13] džainizmu, taoizmu, kreativnosti, dudeizmu, raelizmu,[14] humanističkom judaizmu,[15] Laveyan Satanism|lavejanskom satanizmu, Satanski hram,[16] Unitaristički univerzalizam,[17][18] i etička kultura.[19]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Williams, J. Paul; Horace L. Friess (1962). „The Nature of Religion”. Journal for the Scientific Study of Religion. Blackwell Publishing. 2 (1): 3—17. JSTOR 1384088. doi:10.2307/1384088.
- ^ Starobin, Paul. „The Godless Rise As A Political Force”. The National Journal. Pristupljeno 29. 7. 2010.
- ^ Kenny, Anthony (2006). „Worshipping an Unknown God”. Ratio. 19 (4): 442. doi:10.1111/j.1467-9329.2006.00339.x.
- ^ Smith, George H (1979). Atheism: The Case Against God. str. 10—11. ISBN 9780879751241. „Properly considered, agnosticism is not a third alternative to theism and atheism because it is concerned with a different aspect of religious belief. Theism and atheism refer to the presence or absence of belief in a god; agnosticism refers to the impossibility of knowledge with regard to a god or supernatural being. The term "agnostic" does not, in itself, indicate whether or not one believes in a god. Agnosticism can be either theistic or atheistic.”
- ^ "The Reasoner", New Series, No. VIII. 115
- ^ Buchanan, James (1857). Modern Atheism under its forms of Pantheism, Materialism, Secularism, Development, and Natural Laws.
- ^ Cox, Harvey (1966). Secular City
. str. 225.
- ^ Baker Encyclopedia of Christian Apologetics. Naturalism. 1998. str. 252.
- ^ Chodron, Pema (2002). When Things Fall Apart. Shambhala Publications, Inc. str. 39f. ISBN 1-57062-969-2.
- ^ B. Alan Wallace, Contemplative Science. Columbia University Press, 2007, pages 97-98.
- ^ Spong, John Shelby, A New Christianity for a New World: Why Traditional Faith Is Dying and How a New Faith Is Being Born, ISBN 0-06-067063-0
- ^ Tillich, Paul. (1951) Systematic Theology, p.205.
- ^ Catherine Robinson, Interpretations of the Bhagavad-Gītā and Images of the Hindu Tradition: The Song of the Lord. Routledge Press, 1992, page 51.
- ^ Berryman, Anne (4. 1. 2003). „Who Are the Raelians?”. Time. Arhivirano iz originala 10. 1. 2003. g.
- ^ „SHJ Philosophy”. Society for Humanistic Judaism. Arhivirano iz originala 13. 8. 2013. g. Pristupljeno 18. 8. 2013.
- ^ „Satanic Temple: IRS has designated it a tax-exempt church”. AP NEWS. 2019-04-25. Pristupljeno 2019-07-30.
- ^ „Humanism: Theological Diversity in Unitarian Universalism”. Unitarian Universalist Association of Congregations. Pristupljeno 18. 8. 2013.
- ^ „Atheism and Agnosticism: Part of the Theological Diversity Within Unitarian Universalism”. Unitarian Universalist Association of Congregations. Pristupljeno 18. 8. 2013.
- ^ „American Ethical Union”. Pristupljeno 18. 8. 2013.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Richard Dawkins, The God Delusion, Black Swan, 2007 (ISBN 978-0-552-77429-1).
- Christopher Hitchens, God is Not Great: How Religion Poisons Everything. Twelve Books, 2007 (ISBN 978-0-446-57980-3).
- Hick, John, ed. (1964). The Existence of God: Readings, in The Problems of Philosophy Series. New York: Macmillan Co.
- Plantinga, Alvin. „Two Dozen (or so) Theistic Arguments” (PDF). Calvin College. Arhivirano iz originala (PDF) 2008-07-24. g. Pristupljeno 2007-11-25.
- Schneider, Nathan (2013). God in Proof: The Story of a Search from the Ancients to the Internet. University of California Press. ISBN 9780520269071.
- Swinburne, Richard (2004). The Existence of God (2nd izd.). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199271672.
- Walls, Jerry L.; Dougherty, Trent, ur. (2018). Two Dozen (or so) Arguments for God. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0190842222.
- Dawkins, Richard (2006). The God Delusion. Bantam Books. str. 50. ISBN 978-0-618-68000-9.
- Barron, Robert (2011). Catholicism: A Journey to the Heart of the Faith. The Doubleday Religious Publishing Group. ISBN 9780307720511.
- „Ibn Rushd (Averroes)”. Arhivirano iz originala 2018-05-09. g. Pristupljeno 2018-05-09.
- „Quranic Parable”. Quran.com. Arhivirano iz originala 2018-05-09. g. Pristupljeno 2018-05-09.
- „Quranic Parable”. Quran.com. Arhivirano iz originala 2018-05-09. g. Pristupljeno 2018-05-09.
- „Quranic Parable”. Quran.com. Arhivirano iz originala 2018-05-09. g. Pristupljeno 2018-05-09.
- Seeskin, Kenneth. „Maimonides”. plato.stanford. Arhivirano iz originala 2018-05-26. g. Pristupljeno 2018-05-14.
- Flew, Antony (1976). „The Presumption of Atheism”. The Presumption of Atheism, and other Philosophical Essays on God, Freedom, and Immortality. New York: Barnes and Noble. str. 14ff. Arhivirano iz originala 2005-10-12. g. Pristupljeno 2011-12-10. „In this interpretation an atheist becomes: not someone who positively asserts the non-existence of God; but someone who is simply not a theist. Let us, for future ready reference, introduce the labels 'positive atheist' for the former and 'negative atheist' for the latter.”
- Martin, Michael (2006). The Cambridge Companion to Atheism. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-84270-9. Arhivirano iz originala 2015-05-02. g. Pristupljeno 2016-01-27.
- „Definitions of the term "Atheism"”. Ontario Consultants on Religious Tolerance. 2007. Arhivirano iz originala 2010-12-06. g. Pristupljeno 2010-06-01.
- Carroll, Robert (2009-02-22). „agnosticism”. The Skeptic's Dictionary. skepdic.com. Arhivirano iz originala 2009-09-25. g. Pristupljeno 2009-10-17.
- Cline, Austin. „What is Agnosticism?”. About.com. Arhivirano iz originala 2012-03-23. g. Pristupljeno 2009-01-08.
- Spitzer, Robert J., 1952- (2010). New proofs for the existence of God : contributions of contemporary physics and philosophy. Grand Rapids, Mich.: William B. Eerdmans Pub. str. 73. ISBN 978-0-8028-6383-6. OCLC 466359148.
- Stenger, Victor J., 1935-2014. (2007). God : the failed hypothesis : how science shows that God does not exist. Amherst, N.Y.: Prometheus Books. str. 43. ISBN 978-1-59102-481-1. OCLC 72988016.
- Polkinghorne, John (1998). Belief in God in an Age of Science. Yale University Press. ISBN 978-0-300-07294-5.
- Lewis, C.S. „10”. Mere Christianity, Bk. III.
- Maria Ekstrand; Bryant, Edwin H. (2004). The Hare Krishna movement: the postcharismatic fate of a religious transplant. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-12256-6.
- Hinman, Joseph (2014-05-28). The Trace of God: A Rational Warrant for Belief (1 izd.). GrandViaduct. ISBN 978-0-9824087-1-1.
- Hinman, Joseph (11. 7. 2010). „On Rational Warrant”. Metacrock. Arhivirano iz originala 2014-07-14. g. Pristupljeno 2014-06-13.
