Ortodoksija

Ne poistovećivati sa Pravoslavlje.

Simbolična predstava hrišćanskog pravoverja u vidu Nikejsko-carigradskog simbola vere, čije se prihvatanje i poštovanje smatra jednim od osnovnih kriterijuma pravovernosti u hrišćanstvu

Poljsko izdanje zvaničnog sovjetskog "Kratkog kursa" iz istorije KPSS-a, koji je važio kao merilo političkog pravoverja u doba staljinizma

Pravoverje ili ortodoksija (grč. ορθοδοξία [orthodoksía] — ortodoksija, od riječi ορθος [orthos] — ortos — „ispravan“ i δοξα [doksa] — doksa — „mišljenje“ ili „učenje“), je izraz kojim se označava prihvatanje neke doktrine koja se smatra jedino ispravnom. Pojam se prvobitno koristio prvenstveno za označavanje religijskog pravoverja, a kasnije je počeo da se koristiti i izvan religije, odnosno za označavanje pojedinih političkih, filozofskih i naučnih doktrina koje su imale dogmatski karakter.

U hrišćanskom smislu termin označava „usaglašavanje sa hrišćanskom verom koja je zastupljena u veroispovestima rane crkve“. Prvih sedam vaseljenskih sabora održano je između 325. i 787. godine s ciljem formalizacije prihvaćenih doktrina. U nekim zemljama engleskog govornog područja, Jevreji koji se pridržavaju svih tradicija i zapovesti, kao što je propisano u Talmudu, često se nazivaju ortodoksnim Jevrejima, iako je pojam ortodoksan istorijski prvobitno opisivao hrišćanska verovanja.

Religijsko pravoverje

Pojam pravoverje, odnosno ortodoksija ima specifična značenja u različitim religijama.

Budizam

Glavni članak: Teravada

Poznato je da je istorijski Buda osudio samo privrženost svetim spisima ili dogmatskim principima, kao što je pomenuto u Kalama suti. Štaviše, teravadska škola budizma sledi strogo pridržavanje Pali kanona (tripitaka) i tumačenja kao što je Visudhimaga. Stoga se teravadska škola smatra najortodoksnijom od svih budističkih škola, jer je poznato da je veoma konzervativna, a posebno u pogledu discipline i prakse Vinaje.

Hrišćansko pravoverje

Glavni članci: Vaseljenski sabori i Pravoslavlje

U istoriji hrišćanstva, pojam se tradicionalno koristio za označavanje zvanično prihvaćenih i odobrenih, odnosno „pravovernih“ ili „ortodoksnih“ stavova i učenja Crkve, nasuprot „nepravovernim„ odnosno „heterodoksnim“ učenjima raznih „jeretičkih“ sekti i „raskolničkih“ crkava. Izraz hrišćanska ortodoksija je na crkvenoslovenskom jeziku preveden kao „Правосла́виѥ“, od čega potiče izraz pravoslavlje kojim se opisuju učenja onih crkava koje priznaju i dosledno poštuju odluke svih sedam vaseljenskih sabora. To je, između ostalog, jedan od razloga zašto „ortodoksija“ i „pravoslavlje“ predstavljaju sinonime u nekim jezicima.

Hrišćanska ortodoksija ili pravoverje (odnosno pravoslavlje) definisana je od strane Vaseljenskih sabora i odražava verske stavove i učenja koja su se razvijala na apostolskim temeljima hrišćanske vere, na šta su se nadovezali i uticaji starogrčke filozofije i rimskog prava. Vera se izražavala jezikom filozofije, a njene odrednice usvajala je carska vlada i proglašavala ih obavezujućim za sve. Deo hrišćana odbacio je razna kasnija „poboljšanja“, ali veroispovjest koju su iznjedrili pomenuti sabori naširoko je prihvaćena.

Na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji, održanom 325. godine, zaključeno je da je, u vječnosti, Hristos Sin Božji, „od iste suštine“ sa Bogom Ocem, a ne samo dio njegove tvorevine, tj. svijeta koji je stvorio. Ovu tvrdnju odbacili su arijanci, koji su smatrali da Sin nije iste suštine sa Ocem, a kada su „varvarski“ narodi osvojili veliki dio Rimskog carstva, oni su godinama hrišćanstvo prihvatali samo u njegovom arijanskom obliku. Drugi vaseljenski sabor u Konstantinopolju (381) definisao je doktrinu „Svete Trojice“: iako je „jedinstven“, Bog je zapravo „trojstvo“: Otac, Sin i Duh Sveti. Treći vaseljenski sabor u Efesu (431) odlučuje da, budući da je Hristos „jedna osoba“, njegova majka Marija treba da bude poštovana kao Bogorodica, dok je Četvrti vaseljenski sabor u Halkidonu (451) utvrdio da je Hristos, pošto je postao čovjek u svom „ovaploćenju“ zapravo imao dvije „prirode“, ljudsku i božansku, koje su sapostojale jedna pored druge.

Ove je odluke, međutim, deo hrišćana odbacio. Posle 431. godine, nestorijanci (koji su verovali da su božanska i ljudska priroda razdvojene u Hristu) bježe u Persiju, odakle se šire prema Indiji i Kini. Posle 451. godine monofiziti (koji su verovali da su u Hristu božanska i ljudska priroda objedinjene), formiraju odvojene crkve u Egiptu, Etiopiji, Siriji i Jermeniji. No, Pravoslavna crkva time nije uzdrmana i 681. godine Šesti vaseljenski sabor donosi odluku da ovaploćeni Hrist ima i dvije volje i dvije energije, kao što ima dvije prirode.

Pravoverje u judaizmu

Glavni članak: Ortodoksni judaizam

Pojam pravoverni, odnosno ortodoksni judaizam označava tradicionalističke i konzervativne religijske struje i pokrete unutar judaizma, koji se zalažu za dosledno poštovanje i sprovođenje svih verskih načela i običaja.

Pravoverje u islamu

Glavni članak: Sunitski islam

Pojam pravoverni ili ortodoksni, odnosno sunitski islam označava glavnu religijsku struju unutar islama, kojoj pripada velika većina muslimana.

Političko pravoverje

Izraz političko pravoverje označava poseban oblik političkog dogmatizma koji se ogleda u nekritičkom verovanju u ispravnost određene političke ideologije.

Vidi još

• Heterodoksija
• Jeres

Literatura

• Wills, Robert M. (2013). Taking Caesar Out of Jesus: Uncovering the Lost Relevance of Jesus. Xlibris Corporation. str. 246. ISBN 978-1-4931-0810-7. 
• Henderson, John B. (1998). The Construction of Orthodoxy and Heresy: Neo-Confucian, Islamic, Jewish, and Early Christian Patterns. Albany, NY: State University of New York Press. 
• Krikorian, Mesrob K. (2010). Christology of the Oriental Orthodox Churches: Christology in the Tradition of the Armenian Apostolic Church. Peter Lang. 
• Meyendorff, John (1989). Imperial unity and Christian divisions: The Church 450-680 A.D. The Church in history. 2. Crestwood, NY: St. Vladimir's Seminary Press. 
• Buswell, Robert, ur. (2004), Encyclopedia of Buddhism, MacMillan 
• Chapman, David (2011), Theravāda reinvents meditation 
• Crosby, Kate (2013), Theravada Buddhism: Continuity, Diversity, and Identity, Wiley-Blackwell 
• Dutt, Nalinaksha (1998), Buddhist Sects in India, Delhi: Motilal Banarsidass Publishers Private Limited 
• Gombrich, Richard F. (1996), Theravāda Buddhism. A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo, London and New York: Routledge 
• Gombrich, Richard F. (1997), How Buddhism Began. The Conditioned Genesis of the Early Teachings, New Delhi: Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd. 
• Gomez, Luis O. (1991), Purifying Gold: The Metaphor of Effort and Intuition in Buddhist Thought and Practice. In: Peter N. Gregory (editor)(1991), Sudden and Gradual. Approaches to Enlightenment in Chinese Thought, Delhi: Motilal Banarsidass Publishers Private Limited 
• Gunaratana, Henepola (1994), The Path of Serenity and Insight, Delhi: Motilal Banarsidass Publishers Private Limited 
• Kalupahana, David J. (1994), A history of Buddhist philosophy, Delhi: Motilal Banarsidass Publishers Private Limited 
• McMahan, David L. (2008). The Making of Buddhist Modernism. Oxford University Press. ISBN 9780195183276. 
• Nyanaponika (1998), Het hart van boeddhistische meditatie (The heart of Buddhist Meditation), Asoka 
• Polak, Grzegorz (2011), Reexamining Jhana: Towards a Critical Reconstruction of Early Buddhist Soteriology, UMCS 
• Salgado, Nirmala S. (novembar 2013). Buddhist Nuns and Gendered Practice: In Search of the Female Renunciant. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-976001-5. 
• Tuchrello, William P. (n.d), The Society and Its Environment. (Religion: Historical Background section), Federal Research Division, Library of Congress 
• Tiyavanich, K. (1997), Forest Recollections: Wandering Monks in Twentieth-Century Thailand, University of Hawaii Press 
• Warder, A.K. (2000), Indian Buddhism, Delhi: Motilal Banarsidass Publishers 
• Adeney, Walter F. (1908). The Greek and Eastern Churches (PDF). New York: Charles Scribner's Sons. 
• Buxhoeveden, Daniel; Woloschak, Gayle, ur. (2011). Science and the Eastern Orthodox Church (1. izd.). Farnham: Ashgate. 
• Dvornik, Francis (1948). The Photian Schism: History and Legend. Cambridge, UK: Cambridge University Press. 
• Erickson, John H. (1991). The Challenge of Our Past: Studies in Orthodox Canon Law and Church History. Crestwood, NY: St. Vladimir's Seminary Press. 
• Erickson, John H. (1992). „The Local Churches and Catholicity: An Orthodox Perspective”. The Jurist. 52: 490—508. 
• Fairbairn, Donald (2002). Eastern Orthodoxy through Western Eyes. Louisville, KY: Westminster John Knox Press. 
• FitzGerald, Thomas (2007). „Eastern Christianity in the United States”. The Blackwell Companion to Eastern Christianity. Malden, MA: Blackwell Publishing. str. 269—279. 
• Hussey, Joan M. (1986). The Orthodox Church in the Byzantine Empire. Oxford: Clarendon Press. 
• Krindatch, Alexei D. ed. (2011). Atlas of American Orthodox Christian Churches. Holy Cross Orthodox Press. CS1 održavanje: Tekst viška: spisak autora (veza) online.
• Lossky, Vladimir (1957). The Mystical Theology of the Eastern Church (1. izd.). London: J. Clarke. 
• Mascall, Eric Lionel (1958). The Recovery of Unity: A Theological Approach. London: Longmans. 
• McGuckin, John Anthony (2008). The Orthodox Church: An Introduction to its History, Doctrine, and Spiritual Culture (1. izd.). Malden, MA: Blackwell Publishing. 
• McGuckin, John Anthony, ur. (2011). The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity. 1. Malden, MA: Wiley-Blackwell. 
• McGuckin, John Anthony, ur. (2011). The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity. 2. Malden, MA: Wiley-Blackwell. 
• Obolensky, Dimitri (1974) [1971]. The Byzantine Commonwealth: Eastern Europe, 500–1453. London: Cardinal. 
• Ostrogorsky, George (1956). History of the Byzantine State. Oxford: Basil Blackwell. 
• Paraskevas, J. E.; Reinstein, F. (1969). The Eastern Orthodox Church: A Brief History. Washington: El Greco Press. 
• Runciman, Steven (1968). The Great Church in Captivity: A Study of the Patriarchate of Constantinople from the Eve of the Turkish Conquest to the Greek War of Independence (1. izd.). Cambridge: Cambridge University Press. 
• Scouteris, Constantine, A Brief Outline of the Orthodox Church, Ἐκκλησιαστικός Φάρος, 65 (2004), pp. 60–75.