Pređi na sadržaj

Osnivanje Rima

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Kapitolska vučica, statua vučice koja doji blizance Romula i Rema, najpoznatiji motiv vezan za osnivanje grada Rima. Prema Liviju, napravljena je 296. godine pne.[1]
Romul i Rem na Kući Vučice na Velikom trgu u Briselu

Osnivanje Rima je bio praistorijski događaj ili proces koji su kasnije u velikoj meri uveličali rimski istoričari i pesnici. Arheološki nalazi ukazuju na to da se grad Rim razvio iz zajednice sela na vrhovima brežuljaka tokom kasnog bronzanog doba ili ranog gvozdenog doba. Praistorijsko nastanjivanje Apeninskog poluostrva se odvilo pre oko 48000 godina, dok je područje na kom se danas nalazi grad Rim nastanjeno oko 1600 godina pre nove ere.[2] Neki nalazi na brežuljku Kapitolu ukazuju na moguće nastanjenje oko 1700 godina pre nove ere,[3] a obližnja dolina u kojoj se nalazio rimski forum je imala razvijenu nekropolu oko 1000 godina pre nove ere.[4] Naselja na vrhovima brežuljaka su se spojila u jedan grad u osmom veku pre nove ere, verovatno pod uticajem Antičke Grčke, u kojoj su gradovi-države bili česta pojava u ovom periodu.

Prema rimskoj mitologiji, grad Rim je osnovao Romul, sin boga rata Marsa i vestalke Ree Silvije, princeze Alba Longe i potomka Eneje iz Troje. Ostavljene da umru kod reke Tibar, Romula i njegovog brata blizanca Rema je našla vučica, koja ih je odnela do pećine Luperkal, gde ih je dojila. Tu ih je našao pastir Faustul, koji je blizance uzeo da odgaja kao svoje sinove. Kad su braća odrasla, odlučili su da se osvete kralju Alba Longe, Amuliju, nakon čega su predali Alba Longu njihovom dedi, Numitoru. Braća su nakon toga odlučila da osnuju novi grad ali se nisu mogli složiti oko detalja. Njihovo neslaganje se završilo sa ubistvom Rema i osnivanjem grada Rima na brežuljku Palatinu.

Većina modernih istoričara sumnja u postojanje samo jednog osnivača ili samo jednog događaja osnivanja grada. Ne postoje materijalni istorijski dokazi koji povezuju rani Rim sa Alba Longom ili Trojom. Većina modernih istoričara takođe odbacuje Enejsku dinastiju iz Alba Longe kao izmišljenu. Legendarna priča o osnivanju grada se često slavila i pominjala u Antičkom Rimu. Festival Parilija, koji se slavio svakog 21. aprila je verovatno bio proslava godišnjice osnivanja grada tokom kasne Rimske republike, a njegova važnost je porasla tokom Rimskog carstva, tokom kog je festival preimenovan u Romeju, u 121. godini nove ere. Antički istoričari su na različite načine dolazili do godine navodnog osnivanja grada, a dve godine koje su naizgled zvanično prihvaćene u Antičkom Rimu su 753. godina pre nove ere, do koje je došao istoričar Varon (korišćena za Klaudijeve Sekularne igre i Hadrijanov festival Romeju), i 752. godina pre nove ere (koristili su je Kapitolski Fasti i za Sekularne igre Antonina Pije i Filipa Arabljanina). Iako je poznato da je Varon napravio greške u računanju godine osnivanja grada, 753. godina pre nove ere se i danas uzima kao godina osnivanja grada Rima i koristi se u kalendarskoj eri AUC (Ab urbe condita/Anno urbe condita) – godine od osnivanja Rima.

Kulturološki kontekst

[uredi | uredi izvor]
Za više informacija pogledajte: Vilanovanska kultura
Zapadna Evropa tokom srednjeg bronzanog doba, sa Apeninskom kulturom u plavom

Tradicionalna podela kultura na Apeninskom poluostrvu pre Rima deli kulture na one koje su pričale indoevropske jezike i na one koje nisu pričale indoevropske jezike.[5] Italski jezici, među koje spada latinski jezik, su indoevropski i govorili su se u donjem delu doline reke Tibar, na šta ukazuju otkriveni natpisi. Ranije se smatralo da faliskanski jezik – govorio se severno od grada Vejia na desnoj strani reke Tibar – predstavlja zaseban jezik, ali natpisi otkriveni 80-ih godina dvadesetog veka ukazuju na to da se latinski jezik češće govorio na tom području. Govornici etrurskog jezika su se nalazili na području moderne Toskane, dok se sličan jezik, retski, govorio oko reke Adiđe, u podnožju italijanskih Alpa.[6]

Kada se traži veza između naroda i njihovih jezika, dolazi se do zaključka da su indoevropski narodi migrirali na Apeninsko ostrvo u raznim talasima tokom prvog i drugog milenijuma pre nove ere: prvo je migrirala zapadna italska grupa (uključujući latinski), praćena centralnom italskom grupom osko-umbrijskih dijalekata, sa kasnijim dolaskom grčkog, preko Jadranskog mora, i keltskog, preko Alpa. Veruje se da su ove migracije izmeštale govornike etrurskog jezika i drugih preindoevropskih jezika; ipak je moguće da se etrurski jezik takođe pojavio na Apeninskom ostrvu migracijom, ako jeste onda je morao da migrira pre drugog milenijuma pre nove ere.[7]

Sa početkom gvozdenog doba, postepeno su počeli da rastu stanovništvo i društvena složenost, što je dovelo do nastanka primitivnih urbanih naselja u severnom i srednjem delu Apeninskog poluostrva. Ova primitivna naselja su uglavnom bila grupe manjih naselja koja nisu bila dovoljno udaljena da budu odvojena i samostalna; ova naselja će se s vremenom ujediniti.[8]

Arheološki nalazi

[uredi | uredi izvor]
Pogrebna urna iz Vilanovanske kulture, koja je prethodila Etrurskoj civilizaciji

Arheološka istraživanja dokazuju da je područje današnjeg Rima bilo nastanjeno pre najmanje pet hiljada godina, ali debeli slojevi ruševina onemogućuju istraživanje paleolitskih i neolitskih nalazišta.[9] Dokazi o nastanjenju su nađeni i u okolini – uključujući Lavinijum i obale blizu Ardee – i datiraju iz 15. veka pre nove ere.[2] Ovo područje su nastanjivale Apeninska i Proto-vilanovanska kultura, pre pojavljivanja Latijske kulture.

Bronzano doba

[uredi | uredi izvor]

Arheološki nalazi ukazuju na to da se grad Rim razvijao tokom dugačkog perioda, ali da je bio nastanjen do sredine bronzanog doba. Uzorci kamena su otkrili da se zemljište Rima u bronzanom dobu u velikoj meri razlikovalo od zemljišta danas.[10] Područje na kom se nalazio Stočni forum, severno od brežuljka Aventina, je bila sezonski suva dolina koja je istovremeno predstavljala bezbednu luku za tadašnje moreplovce, pogodno mesto za pojenje konja i stoke,[10] kao i bezbedno mesto za prelaženje reke Tibar,[11] sa plitkom i sporom vodom još pre formiranja ostrva Tibar.[10] Ovaj prelaz je bio jedan od većih prelaza između Etrurije i Kampanije. Sa strane ovog povoljnog ali izloženog mesta se nalazio brežuljak Kapitolin, koji se strmo dizao nad istočnom obalom reke Tibar, i predstavljao je dobro mesto za tvrđavu za odbranu i nadgledanje proizvodnje soli duž reke.[2] Drugi brežuljci i močvare između njih su predstavljali podjednako dobro odbranjiva mesta za razvoj naselja.

Debele naslage đubriva[10] i komadi grnčarije iz sredine bronzanog doba su nađeni u Stočnom forumu, a datiraju iz sredine bronzanog doba.[4] Moderni nalazi ukazuju na to da su na brežuljku Kapitolu i u susednoj dolini postojale tri zasebne zajednice koje su koristile bronzu, u periodu od 1700. do 1350. godine pre nove ere na brežuljku Kapitolu i od 1350. do 1120. godine pre nove ere u susednoj dolini, koja je kasnije postala Rimski forum.[3] Otkrića koja datiraju iz kasnog bronzanog doba, iz perioda od oko 1200. do oko 975. godine pre nove ere, jasno ukazuju na nastanjenje brežuljka Kapitola, Rimskog foruma i susednog brežuljka Palatina. Iskopavanja blizu modernih Kapitolskih muzeja ukazuju na izgradnju utvrđenja na brežuljku Kapitolu; neki naučnici veruju da su naselja postojala i na drugim brežuljcima, posebno na brežuljcima Janikulu, Kvirinalu i Aventinu.[3] Danas se veruje da je brežuljak Kapitol najranije naseljen,[12] ali se naučnici ne mogu složiti oko toga da li su naselja na drugim brežuljcima bila nezavisna, kolonije naselja na Kapitolu ili prethodno odvojena naselja koja su već bila ujedinjena.[13] Do prvog milenijuma pre nove ere, na Rimskom forumu je postojala nekropola za nadzemne grobove.[4] Do ranog gvozdenog doba (oko 900. godine pre nove ere), grobovi su počeli da se zakopavaju pod zemlju. Druga groblja su nađena na brežuljcima Eskvilinu, Kvirilanu i Viminalu; u njima su nađeni grnčarija, uvezena grčka roba i bronzani predmeti.[14] Na brežuljku Palatinu su nađeni ostaci koliba koji datiraju iz devetog do osmog veka pre nove ere, sa ubrzanim razvojem do ranog ili sredine osmog veka pre nove ere.[15]

Osmi i sedmi vek pre nove ere

[uredi | uredi izvor]
Model arhaičnog Rima, šesti vek pre nove ere

Do osmog i sedmog veka pre nove ere, četiri velika naselja su iznikla u gradu Rimu. Središta grada su se nalazila na brežuljcima Palatinu, Kapitolu, Kvirinalu, Viminalu, Celiju, Opijanu i Veliji.[16] Nema dokaza koji povezuju bilo koju naseobinu na Kvirinalu sa Sabinjanima, iako neki antički izvori tvrde suprotno.[17]

Deo Rimskog foruma je u ovom periodu pretvoren u javni prostor. Sahrane su prestale da se održavaju na forumu i deo je popločan. Zavetni prinosi su otkriveni u komitijumu (comitium, „skupština“), a datiraju iz osmog veka pre nove ere i ukazuju na centralizovani verski kult; druge građevine za javnu upotrebu su takođe izgrađene u ovom periodu. Jedna od ovih građevina je bila Državna kuća (domus publica), koja je bila zvanična rezidencija pontifeksa maksimusa; veruje se da je ova građevina izgrađena između 750. i 700. godine pre nove ere.[18] Verske aktivnosti na brežuljku Kapitolu su počele da se odvijaju u ovom periodu, što ukazuje na vezu sa drevnim kultom Jupitera Feretrija. Drugi otkriveni prinosi ukazuju na veze Rima izvan Lacijuma, sa uvezenom grčkom grnčarijom iz Evbeje i Korinta.[19]

Arheološka iskopavanja ukazuju na to da su prvi odbrambeni zidovi nastali u srednjem ili kasnom osmom veku pre nove ere, sa otkrivenim delovima zidova koji datiraju između 730. i 720. godine pre nove ere.[19] Moguće je da je deo zida predstavljao ono što su Rimljani kasnije smatrali svetom granicom (pomerium) grada Rima.[20] Otkriće kapija i ulica povezanih sa zidovima, sa ostacima raznih koliba, ukazuje na to da je grad Rim do ovog perioda bio:

„stekao definisanu granicu ... i sofisticirani nivo društvene i političke organizacije ... upotreba foruma kao javnog prostora ukazuje na razvoj deljenog građanskog i obrednog prostora za stanovnike svih zajednica, demonstrirajući rastući nivo centralizacije.“[21]

Poput drugih vilanovanskih proto-ubranih centara, arhaični Rim je verovatno bio organizovan oko klanova koji su čuvali svoju teritoriju, ali koji su se do kasnog osmog veka pre nove ere bili ujedinili.[21] Razvoj gradova-država je verovatno bila grčka inovacija koja se proširila po Sredozemnom moru od 850. do 750. godine pre nove ere.[22] Najstariji zavetni nalazi otkriveni datiraju iz ranog sedmog veka pre nove ere na brežuljcima Kapitolu i Kvirinalu, sugerišući da je do tog perioda grad imao izuzetnu arhitekturu i javna religiozna svetilišta.[23] Zaista, do 600. godine pre nove ere, proces spajanja manjih naselja u gradove-države (synoikismos) je bio gotov, i grad Rim je bio formiran, što se ogleda u izgradnji centralnog foruma i monumentalnim građevinama za javnu upotrebu.[24]

Drevna tradicija i mitovi o osnivanju

[uredi | uredi izvor]
Iskopavanja na brežuljku Palatinu su otkrila temelje kuće za koju se veruje da odgovara legendarnoj Romulovoj kući, koju su Rimljani sačuvali do kasne antike

Do perioda kasne Rimske republike, uobičajen rimski mit o osnivanju Rima je tvrdio da je grad osnovao Latin nazvan Romul, na dan festivala Parilije (21. april), neke godine oko 750. godine pre nove ere.[25] [26] Bitni delovi mita su se odnosili na Romulovo ubijanje svog blizanca Rema, poreklo braće od boga Marsa i vladarske porodice Alba Longe, kao i navodno poreklo te dinastije od Eneje, koji je navodno potekao od boginje Afrodite i vladarske porodice Troje.[21] Prva knjiga „Istorije Rima“ Tita Livija[27] i Vergilijeva „Enejida“ su izuzetno uticali na razvoj ovog mita. Neki izvori takođe tvrde da je na brežuljku Palatinu postojala mikenska grčka naseobina pre dolaska Romula i Rema, tokom 12. veka pre nove ere.

Moderni istoričari odbacuju većinu tradicionalnih izvora kao mitove.[28] Nema ubedljivih arheoloških nalaza ni za Romulovo osnivanje ni za ranu grčku naseobinu.[29] Čak se i za ime „Romul“ – koje je istoričarka Meri Bird prevela kao „Gospodin Rim“ – danas uglavnom smatra da je retroaktivno dodeljeno mitskom osnivaču grada na osnovu imena grada Rima, umesto da predstavlja istorijsku ličnost.[30] Neki istoričari, posebno Andrea Karandini, tvrde da je moguće da ovi mitovi o osnivanju zaista opisuju istorijske događaje u nekom obliku i da su grad Rim i Rimsko kraljevstvo zaista osnovani od strane pojedinca. To mišljenje predstavlja manjinu u modernoj analizi Rima i mitova,[31] i vrlo je kontroverzno zbog manjka dokaza. Argumenti koje Karandini i drugi iznose se naizgled zasnivaju na pogrešnim i pristrasnim interpretacijama onoga što je zasigurno poznato iz naučnih iskopavanja.[32]

Rimski mitovi o poreklu daju uvid u to kako su Rimljani videli sebe kao spoj različitih etničkih grupa i spoljašnjih uticaja.[33] Rimljani su shvatali osnivanje svojih novih gradova vrlo ozbiljno, obavljajući mnoge rituale za koje su tvrdili da potiču iz davne prošlosti.[34] Dugo su održavali Romulovu kolibu, primitivno boravište na brežuljku Palatinu koje je navodno pripadalo osnivaču grada, iako nisu imali čvrstu osnovu da povezuju tu kolibu sa Romulom.[35]

Hronološka neslaganja

[uredi | uredi izvor]
Godina osnivanja Rima u raznim izvorima
Drevni istoričar Godina osnivanja
Gnej Nevije oko 1100. g. pne.[36]
Kvint Enije oko 1100. g. pne.[37] ili oko 884. g. pne.[38] [39]
Timej iz Tauromenija 814–13. g. pne.[40]
Lucije Kalpurnije Pizon Frugi 757, 753. ili 751. g. pne.[41]
Varon i Plutarh 754-53. g. pne.[42] [43]
Kapitolski fasti 753-52. g. pne.[44]
Dionisije iz Halikarnasa 752–51. g. pne.[45] [46]
Polibije 751–50. g. pne[47] [48]
Marko Porcije Katon Stariji 751. g. pne.[49] [50]
Fabije Piktor 748–47. g. pne.[51] [52]
Lucije Cincije Aliment 729–28. g. pne.[53] [54]

Iako su Rimljani verovali da je njihov grad osnovao istoimeni osnivač u nekom trenutku u prošlosti,[55] drevni istoričari nisu mogli da se slože oko tačne godine kada je grad osnovan. Najraniji pokušaji datiranja su utvrdili da je Rim osnovan oko 1100. godine pre nove ere, na osnovu verovanja da je Romul bio unuk Eneje. Ovo je pomerilo vreme osnivanja Rima mnogo bliže padu Troje, koji je Eratosten datirao na 1184-1183. godinu pre nove ere;[36] ove godine se pominju već u 4. veku pre nove ere. Romul je kasnije hronološki povezan sa Enejom i periodom Trojanskog rata uvođenjem loze kraljeva Alba Longe, za koju istoričari smatraju da je potpuno izmišljena.[51] Drevni pokušaji datiranja osnivanja grada su se zasnivali na dužini trajanja republike, izračunatoj pomoću broja konzula, nakon čega bi se oduzeo procenjeni period kraljevine.[56] Današnji istoričari odbacuju procene dužine kraljevskog perioda kao izmišljene računice.[57]

Od Klaudijevih Sekularnih igara 47. godine nove ere do Hadrijanove Romeje 121. godine, zvanična godina osnivanja se zasnivala na hronologiji koju je Varon izračunao u kasnom prvom veku pre nove ere, po kojoj je grad Rim osnovan 753. godine pre nove ere. Kapitolski fasti cara Avgusta, koji su postojali do 13. godine nove ere, i Sekularne igre koje su slavljene na 900. i 1000. godišnjicu osnivanja Rima, tokom careva Antonina Pije i Filipa Arabljanina, su koristili 752. godinu pre nove ere kao godinu osnivanja grada. Iako je poznato da je Varon napravio greške u računanju godina,[58] 753. godina pre nove ere se danas najčešće koristi kao godina osnivanja Rima i i dalje se koristi kao osnova za izračunavanje AUC kalendarske ere.[59]

Romul i Rem

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Romul i Rem
Freska iz Pompeje koja prikazuje osnivanje Rima. Sol se vozi u svojim kočijama; Mars se spušta sa neba do Ree Silvije koja leži u travi; Merkur pokazuje Veneri vučicu koja doji blizance; u donjim uglovima slike: bog reka Tiberin i boginja voda Juturna. 35–45. g. pne.

U najpoznatijoj verziji legende, Romul i Rem su unuci Numitora, kralja Alba Longe. Nakon što Numitora svrgava njegov brat Amulije a njegova ćerka Rea Silvija biva naterana da postane vestalka, ona zatrudni – navodno ju je silovao bog rata Mars – i rađa dva vanbračna brata.[60] Amulije naređuje da se deca ostave da umru kod brežuljka Palatina ili u reci Tibar, ali braću doji vučica u pećini Luperkal, nakon čega ih Faustul nalazi i odlučuje da ih odgaji kao svoje sinove sa svojom ženom Akom Larentijom (Tit Livije spaja Larentiju i vučicu, smatrajući da je Larentija bila prostitutka, za koje se u latinskom jeziku koristio žargon „vučica“ (lupa)).[61] Faustul eventualno otkriva braći njihovo pravo poreklo, nakon čega oni odlučuju da svrgnu ili ubiju Amulija i vrate Numitora na presto. Oni onda odlaze ili su poslati da osnuju novi grad na mestu na kom su nađeni.[62] [63]

Braća nakon toga ulaze u svađu oko temelja grada, što dovodi do Removog ubistva. Svađa se po različitim prepričavanjima legende vodila oko imena novog grada, interpretacije auspicija,[64] toga da li da se grad osnuje na brežuljku Palatinu ili Aventinu ili Remulovog nepoštovanja obrednih brazdi (sulcus primigenius) ili zidova. Neki izvori tvrde da je Romul lično ubio svog brata, dok je u drugim izvorima navedeno da je Remul, zajedno sa Faustulom, ubijen u opštem činu nasilja.[65] Britanski istoričar Timoti Piter Vajsman, kao i drugi eksperti, smatra da je tema bratoubistva u legendi prouzrokovana borbom staleža u 4. veku pre nove ere, kada su plebejci niže klase u Rimu počeli da se odupiru vladavini patricija više klase.[66]

Romul, nakon što je obavio ritualističko oranje kvadratnog centra budućeg grada, podiže prve zidove i objavljuje da je naseobina bezbedno mesto za prognane, kriminalce i robove u bekstvu. Grad raste ali takođe dobija većinski mušku populaciju.[67] Kada Romulovi pokušaji da diplomatijom obezbedi dolazak žena iz susednih naseobina propadnu, on uzima slavljenje festivala Konsualije kao izgovor da kidnapuje žene Sabinjana. Po Titu Liviju, kada Sabinjani nisu uspeli da okupe vojsku da povrate svoje žene, žene su naterale dve grupe da se pomire i postave sabinjanskog kralja Tita Tatija da vlada zajedno sa Romulom.[62] [68]

Neki moderni istoričari pretpostavljaju da cela legenda odražava antirimsku propagandu iz kasnog četvrtog veka pre nove ere, ali je verovatnije da odražava autohtonu rimsku tradiciju, na šta ukazuje statua Kapitolskog vuka, koja verovatno datira iz šestog veka pre nove ere. U svakom slučaju, Rimljani su prihvatili legendu do trećeg veka pre nove ere, a neki od prvih rimskih srebrnih novčića, iskovani 269. godine pre nove ere, su imali prikaze legende.[69] U njegovoj knjizi „Počeci Rima“, objavljenoj 1995. godine, britanski istoričar Tim Kornel tvrdi da mitovi o Romulu i Remu predstavljaju „popularno izražavanje neke univerzalne ljudske potrebe ili iskustva“ umesto da je u pitanju pozajmljivanje od Grčkog istoka ili Mesopotamije, isto kao što priče o devičanskom porođaju, posredovanju preko životinja ili skromnih usvojilaca i o trijumfalnom povratku nakon proterivanja zlog vladara predstavljaju česte mitološke elemente širom Eurazije a čak i Amerike.[70]

Eneja

[uredi | uredi izvor]
Slika Pompea Batonija iz osamnaestog veka Enejino bekstvo iz Troje. Eneja nosi svog oca.
Enejina ruta u Vergilijevoj Enejidi. Epska pesma je napisana u prvom veku pre nove ere.

Autohtona tradicija o Romulu je takođe spojena sa legendom o Enejinom odlasku iz Troje i putovanju do Italije. Ova legenda nastaje iz proročanstva koje se pojavljuje u Ilijadi, koje tvrdi da će se Enejini potomci jednog dana vratiti u Troju i opet vladati njom.[71] Do 550. godine pre nove ere, Grci su počeli da veruju, zbog manjka sigurnih potomaka Eneje, da je Eneja bio započeo svoju dinastiju van grčkog sveta.[72] Prvi pokušaji da se ova priča poveže sa Rimom se pojavljuju u delima dva grčka istoričara na kraju petog veka pre nove ere, Helanika iz Mitilene i Damasta iz Sigema, verovatno samo pominjući mogućnost veze sa Rimom; sigurnija veza se pojavljuje tek na kraju četvrtog veka pre nove ere kada su Rim i grčki svet uspostavili međusobne odnose.[73]

Drevni rimski analisti, istoričari i antikvari nisu mogli da povežu Eneju i Romula, zbog verovanja da je Romul živeo nekoliko vekova nakon Trojanskog rata, za koji se u to vreme verovalo da se odigrao oko 1100. godine pre nove ere. Zbog toga, oni su izmislili priču o Enejinom sinu koji je osnovao grad Alba Longu i dinastiju vladara grada, čiji će član eventualno postati i Romul.[74] [75] [76]

U prvoj knjizi Tita Livija se opisuje kako je Eneja, polubog i sin trojanskog plemića Anhisa i boginje Venere, napustio Troju nakon njenog uništenja tokom Trojanskog rata i zaplovio do zapadnog Mediterana. On je poveo svog sina, Askanija, i još nekoliko pratilaca. Nakon što je stigao u Italiju, Eneja stupa u savez sa magnatom Latinusom i uzima njegovu ćerku Laviniju za ženu, spajajući njihove dve grupe u novu zajednicu pod imenom Latini; oni su onda osnovali novi grad i nazvali ga Lavinijum. Nakon niza ratova protiv Rutulijana i grada Cere, Latini su osvojili Monti Albani i njegovu okolinu. Njegov sin Askanije je onda osnovao legendarni grad Alba Longu, koji je postao dominantni grad u regiji.[77] Nakon nekoliko generacija vladarske dinastije Alba Longe, rodiće se Romul i Rem, i njihova legenda će početi.[78]

Dionisije iz Halikarnasa je na sličan način pokušao da dokaže vezu legende i Grčkog sveta, davajući sličnu priču o Eneji, ali i prethodni niz migracija. On opisuje migracije Arkađana na jug Apeninskog poluostrva negde u 18. veku pre nove ere,[79] migracije Grka iz Tesalije u Umbriju i osnivanje naseobine na brežuljku Palatinu od strane Evandera (koji je takođe došao iz Arkadije) i Herkula.[80]

Uvođenje Eneje u legendu je pratilo trend helenizacije koji je bio prisutan širom Apeninskog poluostrva. Narodi na ovom području su helenizovali sopstvene mitologije racionalizovanjem mitova i legendi iz grčkog herojskog doba radi stvaranja pseudo-istorijske tradicije iz praistorijskih vremena;[81] uzrok ovoga su delimično bili grčki istoričari koji su hteli da objasne poreklo italijanskih naroda kao potomaka Grka i njihovih heroja.[82] [78] Ova objašnjenja su narodi van grčkog sveta prihvatili zbog prestiža koji je bio vezan za grčku istoriju i poreklo.[83]

Arheološki nalazi pokazuju da je obožavanje Eneje bilo ustanovljeno u Lavinijumu do šestog veka pre nove ere.[78] Slično tome, kult Herkula je bio ustanovljen u Rimu tokom arhaičnog perioda.[84] Do ranog petog veka pre nove ere, ove legende su postale opšteprihvaćen deo rimskih istorijskih verovanja.[85] Ovi kultovi, zajedno sa ranim – u književnom smislu – zapisom Katona Starijeg, pokazuju kako su italijanski narodi i Rimljani shvatali grčku istoriju ozbiljno i kako su je kasniji analisti uzimali kao pouzdane dokaze, iako su u pitanju bile pretpostavke slabe pouzdanosti.[86] Ipak, sav sinkretizam bi mogao da odražava želje Rimljana da sebi dodele prestižno poreklo: tvrdnje o poreklu od Trojanaca su se pokazale kao politički korisne kod Grka, istovremeno opravdavajući tvrdnje o zajedničkom nasleđu i o predačkom neprijateljstvu.[87]

Ostali mitovi

[uredi | uredi izvor]

Do perioda Pirovog rata (280-275. g. pre nove ere), oko šezdeset različitih mitova o osnivanju Rima je cirkulisalo grčkim svetom. Većina njih je pripisivala osnivanje grada istoimenom osnivaču, uglavnom nazvanom „Romos“ (Rhomos) ili „Rom“ (Rhome) umesto „Romul“.[88] [89] Jedna legenda tvrdi da je Romos, sin Odiseja i Kirke, osnovao Rim.[90] Istoričar Martin Nilson pretpostavlja da je ova legenda bila posramljujuća za Rim koji je postajao sve jači i koji je bio u sve gorim odnosima sa Grcima. Rimljanima više nije odgovaralo da budu potomci Grka, pa su se umesto grčke opredelili za trojansku legendu o osnivanju grada. Nilson takođe pretpostavlja da je ime „Romos“ promenjeno od strane nekih Rimljana u domaće ime „Romul“, ali da isto to ime „Romos“ (kasnije promenjeno u domaće ime „Rem“) nikada nije zaboravljeno od strane velikog dela naroda, pa su na kraju oba imena korišćena da predstavljaju osnivače grada.[91]

Još jedna legenda, koju je Dionisije iz Halikarnasa pripisao Helaniku iz Mitilene, tvrdi da je Rim osnovala žena nazvana „Roma“ (Rhome), jedna od pratilaca Eneje, nakon što su stigli u Italiju i spalili svoje brodove.[92] Do sredine petog veka je bilo opšte prihvaćeno da je Eneja verovatno osnovao nekoliko gradova širom Apeninskog poluostrva.[93] Ovi mitovi su se takođe razlikovali po tome da li je istoimena osnivačica grada rođena u Troji ili Italiji – tj. pre ili posle Enejinog putovanja – ili u drugim slučajevima da li je osnivač direktni potomak Eneje ili dalji rođak.[94]

Mitovi ranog trećeg veka se takođe izrazito razlikuju u genealogiji Romula ili drugog osnivača. Jedna legenda tvrdi da je osnivač bio sin Zevsa.[95] Kalija, istoričar koji je bio u službi sicilijanskog tiranina Agatoklea, je tvrdio da je Romul potekao od Latinusa i Rome, koja je bila ćerka Eneje i istoimene majke. Drugi autori tvrde da je osnivač, sin Eneje, osnovao ne samo Rim već i Kapuu. Neki autori su ubacili svoja mesta porekla u legendu. Polibije, koji je bio iz Arkadije, navodi da Rim nisu osnovali Trojanci već Arkađani.[94]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Momigliano 1989, str. 57, citirajući Livijevo delo Od osnivanja Rima.
  2. ^ a b v Momigliano 1989, str. 53.
  3. ^ a b v Lomas 2018, str. 38.
  4. ^ a b v Kornel 1995, str. 48.
  5. ^ Kornel 1995, str. 41-42.
  6. ^ Kornel 1995, str. 43.
  7. ^ Kornel 1995, str. 44.
  8. ^ Lomas 2018, str. 17.
  9. ^ Hejken i dr. 2005.
  10. ^ a b v g Brok i dr. 2021.
  11. ^ Lomas 2018, str. 37.
  12. ^ Beteli 2012, pasus „Brežuljak Kapitol i najranija naseobina u Rimu u bronzanom dobu“
  13. ^ Beteli 2012, pasus „Rano gvozdeno doba i naseljavanje brežuljka Palatina“
  14. ^ Lomas 2018, str. 39.
  15. ^ Lomas 2018, str. 40, Kornel 1995, str. 57.
  16. ^ Lomas 2018, str. 41.
  17. ^ Momigliano 1989, str. 86–87. "Arheolozi do sada nisu pronašli dokaze koji bi podržali rimsku tradiciju po kojoj su se Romulovi Latini ujedinili sa Sabinjanima... [ili] da je sabinjanska naseobina postojala na Kvirinalu“. Momigliano takođe napominje lingvističku kontradikciju: Kvirinal bi trebalo da se prevodi kao Pirinal na oskanskom jeziku.
  18. ^ Lomas 2018, str. 41-42.
  19. ^ a b Lomas 2018, str. 42.
  20. ^ Lomas 2018, str. 43.
  21. ^ a b v Lomas 2018, str. 44.
  22. ^ Momigliano 1989, str. 53, Forsit 2005, str. 92-93.
  23. ^ Forsit 2005, str. 88.
  24. ^ Forsit 2005, str. 92, Kornel 1995, str. 102-103.
  25. ^ Lomas 2018, str. 35.
  26. ^ Kornel 1995, str. 72. Različiti drevni istoričari su izabrali različite godine: "Fabije je izabrao 748. g. pne, Cincije 728. g, Katon Stariji 751. g. i Varon 754. g." [sic].
  27. ^ Tit Livije, 1.
  28. ^ Kornel 1995, str. 70.
  29. ^ Momigliano 1989, str. 54.
  30. ^ Bird 2015, str. 71, 95 („za razliku od izmišljenog „Romula“, ili „Gospodina Rima“)
  31. ^ Kornel 1995, str. 70-71.
  32. ^ Lomas 2018, str. 36.
  33. ^ Kornel 1995, str. 60.
  34. ^ Momigliano 1989, str. 83.
  35. ^ Momigliano 1989, str. 67.
  36. ^ a b Koptev 2010, str. 20.
  37. ^ Momigliano 1989, str. 82. "Kvint Enije... je smatrao da je Ilia, Romulova majka, ćerka Eneje... Ako, što se čini verovatnim, je on pripisao ove reči [da je Rim osnovan 700 godina ranije] Kamilu, on je postavio početke Rima u rani jedanaesti vek pne.".
  38. ^ Brinkmen, Džon A (1958). „Legende osnivanja u Vergilijevim delima”. Klasični Žurnal (na jeziku: engleski). 54 (1): 25—33. ISSN 0009-8353. JSTOR 3295326. „Kvint Enije... prema njegovom iskazu, osnivanje grada se datiralo na oko 900. g. pne.” .
  39. ^ Koptev 2010, str. 19–20, takođe napominjući interpretaciju da je tvrdnja Kvinta Enija da je „sedam stotina godina“ prošlo može biti od vremena Kamila, što implicira vreme oko 1100. g. pne.
  40. ^ Koptev 2010, str. 15–16, napominjući da je ovo bila prva procena godine osnivanja Rima; Koptev takođe napominje Dionisijevo kasnije komentarisanje izražavajući zbunjenost zbog izbora ove godine.
  41. ^ Koptev 2010, str. 43. "600 godina pre konzulata M. Amilija Lepida i C. Popilija, koje se dogodilo 158. g. pne. ".
  42. ^ Kornel 1995, str. 72, Forsit 2005, str. 94.
  43. ^ Plut. Rom., 12, tvrdi da se pomračenje sunca desilo 21. aprila 753. g. pne; nikakvo pomračenje se moglo videti na Mediteranu nekoliko godina sa bilo koje strane tog datuma. Grafton & Sverdlou 1985, str. 456–458.
  44. ^ Samjuel, Alan Eduard (1972). Grčka i rimska hronologija: kalendari i godine u antici (na jeziku: engleski). Minhen: Bek. str. 252. ISBN 3-406-03348-2. OCLC 415753.  Videti Olimpijadu 6.4.
  45. ^ Koptev 2010, str. 20. "prva godina sedme Olimpijade, 751. g. pne.".
  46. ^ Kornel 1995, str. 401.
  47. ^ Koptev 2010, str. 17, Momigliano 1989, str. 82.
  48. ^ Dramond 1989, str. 626.
  49. ^ Koptev 2010, str. 17.
  50. ^ Kornel 1995, str. 72.
  51. ^ a b Lomas 2018, str. 50.
  52. ^ Forsit 2005, str. 94, 369–70, napominjući da radovi Fabija Piktora ne uključuju pet izmišljenih godina anarhije, koje su produžile hronologiju Varonovog datiranja. Videti Dion. Hal. Rim. Star., 1.74.1.
  53. ^ Forsit 2005, str. 94, Lomas 2018, str. 50.
  54. ^ Dion. Hal. Rim. Star., 1.74.1.
  55. ^ Lomas 2018, str. 36-37.
  56. ^ Kornel1995, str. 72. „Jasno je da su razne godine koje su istoričari predložili kao godinu osnivanja... povezane sa procenama dužine trajanja perioda kraljevine“
  57. ^ Kornel 1995, str. 73. „Godina je verovatno dobijena jednostavnim brojanjem unazad sedam generacija od po trideset i pet godina... verovatno je godina osnivanja dobijena nekom mehaničkom računicom“
  58. ^ Forsit 2005, str. 279; Kornel 1995, str. 402; Grafton & Sverdlou 1985, po raznim mestima
  59. ^ Forsit 2005, str. 94, Lomas 2018, str 50.
  60. ^ Majls 1995, str. 138–139, o Titu Liviju, napominje kako on pravi razliku između bukvalne istine i rimskog „prava da tvrde poreklo od Marsa... zato što to prikladno simbolizuje vojna dostignuća [kasnijih] rimljana, koji su... koji su imali sposobnost da ubede ostale da prihvate tu tvrdnju“. Majls 1995, str. 142.
  61. ^ Majls 1995, str. 142.
  62. ^ a b Lomas 2018, str. 45.
  63. ^ Majls 1995, str. 147 n. 15: in Dion. Hal. Rim. Star., 1.85.1–3, Numitor šalje blizance da osnuju grad i daje im pomoć; u Livije, 1.6–7 blizanci odlaze svojevoljno.
  64. ^ Majls 1995, str. 147. Rem prvo vidi ptice; Romulus sees more. Tačna interpretacija predskazanja „je dvosmislena“ i "biva izmirena jedino ubistvom Rema i uspehom Romula i njegovog grada".
  65. ^ Majls 1995, str. 148 n. 17, napominjući da Dion. Hal. Rim. Star., 1.87.2–3 "potpuno potiskuje" fratricid i umesto toga Rema ubija nepoznati napadač i Romul oplakuje njegovu smrt.
  66. ^ Forsit 2005, str. 96. Forsit takođe napominje da neki eksperti, poput T. P. Vajsmana, veruju da je priča izmišljena u četvrtom veku pne. i da predstavlja tadašnji uspon patricija i plebejaca.
  67. ^ Majls 1995, str. 147 n. 16: u Livije, 1.8.1, 1.8.6, 2.1.4 populaciju grada sačinjavaju samo izbeglice; u Dion. Hal. Rim. Star., 1.85.3 populaciju sačinjavaju izbeglice kao i istaknuti ljudi iz Alba Longe i potomci trojanskih prognanika.
  68. ^ Forsit 2005, str. 97, dodajući da "Tit Tatije" može biti ime ranog rimskog monarha koji je uklonjen iz priče o sedam kraljeva.
  69. ^ Kornel 1995, str. 60-61.
  70. ^ Kornel 1995, str. 62-63.
  71. ^ Kornel 1995, str. 63, 413 n. 45, citirajući Ilijadu 20.307f.
  72. ^ Kornel 1995, str. 63-64.
  73. ^ Kornel 1995, str. 64-65.
  74. ^ Forsit 2005, str. 94. "Trojina neistorijska veza sa Rimom je održana izmišljanjem kraljeva Alba Longe, čije su vladavine učinjene da traju od uništenja Troje (1184-3. g. pne. prema Erastotenu) i osnivanja Rima".
  75. ^ Kornel 1995, str. 141. "U razvijenoj legendi o počecima Rima, sin Eneje je osnovao dinastiju u Alba Longi. Ali ova dinastija je antikvarska fikcija osmišljena iz hronografskih razloga".
  76. ^ Momigliano 1989, str. 58. "Otuda [zbog hronoloških poteškoća] je nastao niz posredničkih kraljeva Alba Longe, koje pesnik Gnej Nevije još nije bio smatrao neophodnima ".
  77. ^ Lomas 2018, str. 47, citirajući Livijevo delo Od osnivanja Rima, 1.1.
  78. ^ a b v Lomas 2018, str. 47.
  79. ^ Kornel 1995, str. 37-38.
  80. ^ Kornel 1995, str. 38, Lomas 2018, str. 47
  81. ^ Kornel 1995, str. 37, 39. "Legendarni materijal [grčki mitovi] je postao koherentno telo pseudo-istorijske tradicije i bio je predmet intenzivnog istraživanja".
  82. ^ Kornel 1995, str. 39, takođe navodeći grčke tvrdnje da su Persijanci, Indijci i Kelti takođe svi potekli od grčkih bogova ili heroja.
  83. ^ Kornel 1995, str. 39.
  84. ^ Kornel 1995, str. 40.
  85. ^ Forsit 2005, str. 93.
  86. ^ Kornel 1995, str. 37.
  87. ^ Kornel 1995, str. 65.
  88. ^ Forsit 2005, str. 93-94.
  89. ^ Majls 1995, str. 137; umesto toga ima "najmanje dvadeset i pet".
  90. ^ Goldberg 1995, str. 50-51.
  91. ^ Nilson 1964, str. 264-265, 272.
  92. ^ Forsit 2005, str. 264-265, 272.
  93. ^ Bikerman 1952, str. 66-67, 272.
  94. ^ a b Bikerman 1952, str. 67.
  95. ^ Bikerman 1952, str. 69.

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Antički izvori

[uredi | uredi izvor]

Moderni izvori

[uredi | uredi izvor]
  • Bird, Meri (2015). SPQR: Istorija Antičkog Rima (na jeziku: engleski) (1. izd.). Njujork: Liverajt Pablišing. ISBN 978-0-87140-423-7. OCLC 902661394. 
  • Beteli, Marko (2012-10-26). „Rim, Grad: 1. Praistorije (najraniji ostaci)”. Enciklopedija drevne istorije (na jeziku: engleski). Vajli. ISBN 9781405179355. doi:10.1002/9781444338386.wbeah16123. 
  • Bikerman, Elijas J (1952). „Origines Gentium”. Klasična Filologija (na jeziku: engleski). 47 (2): 65—81. ISSN 0009-837X. JSTOR 267375. S2CID 220418780. doi:10.1086/363470. 
  • Brok, Andrea L; et al. (novembar 2021). „Na padinama Tibara: Prilika i transformacija u ranom Rimu”. Žurnal Rimskih studija (na jeziku: engleski). 111. Kembridž: Kembridž Juniversiti Pres. str. 1—30. doi:10.1017/S0075435821000344. 
  • Kornel, Tim (1995). Počeci Rima (na jeziku: engleski). London: Routledž. ISBN 0-415-01596-0. OCLC 31515793. 
  • Forsit, Geri (2005). Kritična istorija ranog Rima: od praistorije do Prvog punskog rata (na jeziku: engleski). Berkli: Juniversiti of Kalifornija pres. ISBN 978-0-520-94029-1. OCLC 70728478. 
  • Goldberg, Sander M (1995). Epika u Rimskoj republici (na jeziku: engleski). Oksford Juniversiti pres. ISBN 978-0-19-509372-8. 
  • Grafton, A T; Sverdlou, N M (1985). „Tehnička hronologija i astrološka istorija u delima Varona, Censorina i drugih”. Klesikal Kvorterli (na jeziku: engleski). 35 (2): 454—465. ISSN 0009-8388. JSTOR 639075. S2CID 171000509. doi:10.1017/S0009838800040295. 
  • Grafton, A T; Sverdlou, N M (1986). „Horoskop osnivanja Rima”. Klasična Filologija (na jeziku: engleski). 81 (2): 148—153. ISSN 0009-837X. JSTOR 269789. S2CID 161905620. doi:10.1086/366976. 
  • Hejken, G; et al. (2005). Sedam brežuljaka Rima: Geološka tura kroz Večni grad (na jeziku: engleski). Prinston: Prinston Juniversiti Pres. Bibcode:2005shrg.book.....H. 
  • Koptev, Aleksandar (2010). „Timej iz Tauromenija i rana rimska hronologija”. Ur.: Derou, Karl. Studije latinske literature i rimske istorije. Kolekcija Latomus, tom 223 (na jeziku: engleski). 15. Brisel: Éditions Latomus. str. 5—48. ISBN 978-2-87031-264-3. 
  • Lomas, Ketrin (2018). Uspon Rima: od gvozdenog doba do Punskih ratova (na jeziku: engleski) (1. Harvard izd.). Kembridž: Harvard juniversiti pres. ISBN 978-0-674-65965-0. OCLC 1015274849. 
  • Majls, Geri B (1995). Livije: Rekonstruisanje ranog Rima (na jeziku: engleski). Itaka: Kornel Juniversiti pres. ISBN 0-8014-3060-7. OCLC 31658236. 
  • Nilson, Martin P (1964). Olimpen (na jeziku: švedski) (2. izd.). Bokförlaget Prisma. ISBN 91-7297-627-6. 
  • Valbank, FV; et al., ur. (1989). Uspon Rima do 220. g. pne. Kembridžova drevna istorija (na jeziku: engleski). 7 2. deo (2. izd.). Kembridž juniversiti pres. ISBN 0-521-23446-8. 
    • Momigliano, A. "Počeci Rima". In CAH2 7.2 (1989), pp. 52–112.
    • Dramond, A. "Appendix". In CAH2 7.2 (1989), pp. 625–44.

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Оснивање_Рима&oldid=28958200”