Osnovna sredstva

Osnovna sredstva obuhvataju materijalnu i nematerijalnu imovinu preduzeća koja je pribavljena sa ciljem uspešnog obavljanja poslovnih aktivnosti u dužem vremenskom periodu. Prema svojoj ekonomskoj suštini ona su dugoročno imobilizovana finansijska sredstva.

Osnovne karakteristike

• da se koriste u poslovnim aktivnostima preduzeća u dužem vremenskom periodu (minimum godinu dana);
• U toku veka upotrebe ne menjaju svoj fizički oblik i
• Postepeno se troše – vrednosno, tako što deo svoje vrednosti prenose na gotove proizvode ili usluge.

Podela

a) Sa aspekta funkcije dele se na:

• Osnovna sredstva u pripremi
• Osnovna sredstva u upotrebi
• Osnovna sredstva van upotrebe

b) Sa aspekta predmetne strukture:

• materijalna
• nematerijalna
• osnovna sredstva u obliku novca ili potraživanja

Osnovna sredstva u materijalnom obliku se dalje mogu podeliti na:

• prirodna bogatstva
• sredstva za rad

Sredstva za rad su najveća i najznačajnija grupa osnovnih sredstava. Njih čine:

• građevinski objekti,
• oprema,
• alat i inventar,
• višegodišnji zasadi,
• osnovno stado,
• ostala osnovna sredstva i ulaganja u pribavljanju osnovnih sredstava.

Za knjiženje osnovnih sredstava propisani su trocifreni računi u okviru skupine računa 02 koja nosi naziv nekretnine, postrojenja, oprema i biološka sredstva.

Pribavljanje osnovnih sredstava može se vršiti	Otuđivanje osnovnih sredstava se može vršiti
besplatnim prijemom	besplatnim ustupanjem
kupovinom	prodajom
izgradnjom ili izradom	rashodovanjem
	utvrđivanjem manjkova pri inventarisanju.

Vrednost osnovnih sredstava

Fakturna vrednost - Vrednost po kojoj su osnovna sredstva kupljena od dobavljača i ona je naznačena na fakturi dobavljača.

Zavisni troškovi nabavke - Obuhvataju: carine i druge uvozne dažbine, poreze, troškove utovara, prevoza i istovara, troškove osiguranja i ostali troškovi do skladišta kupca. U zavisne troškove nabavke spadaju i troškovi dovođenja u stanje radne pripravnosti, a to su izdaci u vezi sa pribavljanjem dozvola za priključak struje, vode, gasa i slično.

Nabavna vrednost - Nju čini fakturna vrednost uvećana za iznos zavisnih troškova nabavke. Nabavna vrednost se koristi za evidenciju osnovnih sredstava u knjigovodstvu i kao osnovica za obračun amortizacije.

Sadašnja vrednost osnovnih sredstava - Ona se dobija kada se nabavna vrednost umanji za iznos obračunate amortizacije (otpisana vrednost).

Tržišna vrednost osnovnih sredstava - Ona predstavlja vrednost osnovnih sredstava koja se postiže njihovom prodajom na tržištu. Može biti jednaka, veća ili manja od sadašnje vrednosti osnovnih sredstava.

Pribavljanje osnovnih sredstava

Preduzeća mogu nabaviti osnovna sredstva:

• besplatnim prijemom,
• kupovinom, i
• izgradnjom ili izradom osnovnog sredstva.

Odluku o nabavci osnovnih sredstava donosi organ upravljanja preduzeća na osnovu investicionog (ulagačkog) plana (nacrta).

Dokumenta o nabavci osnovnih sredstava su:

• račun dobavljača,
• račun o kupovini osnovnih sredstava,
• po porezu,
• obračun,
• rešenje o besplatnom prijemu (izveštaji i zapisnici o besplatnom prijemu)...

Izvori finansiranja osnovnih sredstava mogu biti:

• sopstveni i
• tuđi.

Besplatni prijem osnovnih sredstava

U poslovanju se javlja prilikom osnivanja preduzeća ulog osnivača u obliku stvari, isto tako, u toku poslovanja može doći do besplatnog prijema osnovnih sredstava od drugih preduzeća, udruženja, ustanova ...

Knjiženje besplatnog prijema osnovnih sredstava zavisi od toga:

• da li se prima novo ili upotrebljivano osnovno sredstvo;
• da li se osnovno sredstvo prima sa preuzimanjem duga ili ne.

Knjiženje besplatnog prijema novog osnovnog sredstva bez preuzimanja duga

Ako se prima novo osnovno sredstvo bez preuzimanja duga onda se nabavna vrednost primljenog osnovnog sredstva knjiži na dugovnoj strani računa 027 – nekretnine, postrojenja, oprema i biološka sredstva u pripremi. Na ovom računu knjiži se fakturna vrednost uvećana za zavisne troškove nabavke, troškove nameštanja sredstva itd., tj. nabavnu vrednost osnovnog sredstva, a sve dok se ne preda u upotrebu.

Nabavkom osnovnih sredstava uvećava se sopstveni kapital preduzeća, pa se iznos nabavne vrednosti osnovnih sredstava knjiže na potražnoj strani računa kapital (304,302,301) i to u zavisnosti od toga kakvo je preduzeće.

Kada se osnovno sredstvo preda u upotrebu onda se iznos nabavne vrednosti knjiži na dugovnoj strani računa 023 ili 022, a istovremeno na potražnoj strani računa 027.

Besplatni prijem upotrebljivanog osnovnog sredstva bez preuzimanja duga

Upotrebljivana osnovna sredstva se prilikom prijema moraju pregledati i proceniti. Procenu osnovnih sredstava vrši nadležna komisija. Evidencija upotrebljavanih osnovnih sredstava vrši se prema stvarnoj tržišnoj vrednosti uvećanoj za iznos troškova dopreme i nameštanja sredstva. Za iznos tržišne vrednosti uvećava se kapital.

Vidi još

• Amortizacija osnovnih sredstava