Palata Gvozdeni čovek
| Palata Gvozdeni čovek | |
.jpg) | |
Informacije
| |
|---|---|
| Lokacija |  Novi Sad, Srbija
|
| Koordinate | 45° 15′ 18″ N 19° 50′ 41″ E / 45.25500° S; 19.84472° I |
| Status | Spomenik kulture |
| Svečano otvaranje | 1908. |
| Sagrađena | 1909. |
| Korišćenje | aktivna |
Kompanije
| |
| Arhitekta | Bela Peklo |
Palata Gvozdeni čovek ili zgrada Gvozdeni čovek je građevina koja se nalazi u Novom Sadu pored Crkve imena Marijinog.
Istorija
[uredi | uredi izvor]Zgrada se nalazi na Trgu slobode u Novom Sadu u ulici Njegoševa broj 2. U saradnji sa budimpeštanskim arhitektom Karoljem Kovačem, Bela Peklo je tokom 1908. i 1909. radio na projektu velike stambeno poslovne palate Gvozdeni čovek.[1]
Na vrhu je konstruisana manja kupola ispod koje je u niši smešten stari ratnički oklop po kome je zgrada dobila ime. Figura predstavlja starog ratnika u metalnom oklopu i sa helebardom u desnoj ruci.[2] Zgrada je podignuta na mestu starije srušene dvospratnice sa kojima je ova figura i preneta. Stilske karakteristike ove dvospratne palate bliske su neoromantičarskom istorizmu sa elementima secesije.[3]
Vremenom palata Gvozdeni čovek postala je jedan od graditeljskih simbola Novog Sada sa početka 20. veka.[4] U zgradi se nekada nalazila čuvena poslastičarnica „Dornšteter”, te nakon smrti vlasnika Jakoba Dornštetera 1944. prelazi u državno vlasništvo (kasnije se zvala „Moskva”, pa „Zagreb”, danas „Atina”).[5] U njoj su se novosadska gospoda sladila "Saher" tortom između dva rata a o kojoj nadahnuto u svom romanu "Neoplanta" piše Laslo Vegel.
Restauracija
[uredi | uredi izvor]Stepen oštećenja zahtevao je složen postupak restauracije fasada. Rad na dekorativnim elementima od gipsa poveren je umetničkoj radionici Nina iz Beočina. S obzirom da su konstatovana velika oštećenja na svim dekorativnim elementima, odlučeno je da se izrade novi u svemu prema postojećim, što je podrazumevalo detaljno čišćenje elementa, retuš oštećenja, izradu kalupa i odlivanje.
Na elementima gde je stepen oštećenja bio izražen, bilo je neophodno da se izvrši delomična rekonstrukcija prema dostupnim arhivskim podacima, kao i analognim primerima, što je zahtevalo rad na modelovanju elementa u glini pre izrade kalupa.
Restaurirana je i konzervirana figura Gvozdenog čoveka po kojoj je ovaj objekat dobio ime. Konzervatorsko‐restauratorske radove na figuri izveli su konzervatori za metal Ana Olajoš i Jožef Erdelji, a konzervatorski nadzor vršila je Slobodanka Babić. Radovi su izvedeni 2004. godine.[6]
Galerija
[uredi | uredi izvor]
_063.jpg)
_064.jpg)
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „Zašto “Gvozdeni čovek”?”. nshronika.rs. 1. 2. 2015. Pristupljeno 7. 6. 2020.
- ^ „Staro jezgro srpske Atine”. srbijuvolimo.rs. 2. 5. 2015. Pristupljeno 7. 6. 2020.
- ^ „Palata »Gvozdeni čovek«”. palmculture.eu. 7. 6. 2020. Pristupljeno 7. 6. 2020.
- ^ „„Gvozdeni čovek“, Trg Slobode, 1908.”. graditeljins. 7. 6. 2020. Pristupljeno 7. 6. 2020.
- ^ „Njegoševa 2”. ns.in.rs. 7. 6. 2020. Pristupljeno 7. 6. 2020.
- ^ „KONZERVATORSKO‐RESTAURATORSKI RADOVI NA OBNOVI FASADA PALATE „GVOZDENI ČOVEK“” (PDF). zzskgns.rs. 7. 6. 2020. Pristupljeno 7. 6. 2020.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Više autora (2014). Umetnička topografija Novog Sada. Novi Sad: Matica srpska. ISBN 978-86-7946-111-7.
