Pamukale

Pamukale
Pamukale
Svetska baština Uneska
Zvanično ime	Hijerapolis-Pamukale
Mesto	Turska
Koordinate	37° 55′ 25″ S; 29° 07′ 20″ I / 37.9236° S; 29.1223° I
Upis	1988. (12. sednica)

Pamukale (tur. Pamukkale — „Pamučna tvrđava") je kompleks jedinstvenih mineralnih izvora u jugozapadnoj Turskoj, u blizini grada Denizlija. Lokalitet je čuven po jedinstvenim geološkim formacijama, nastalim prilikom aktivnosti podzemnih vulkana, pre oko 15 000 godina. Sastoji se od toplih izvora i kaskadno poređanih plitkih terasastih bazena snežno bele boje (travertin), od kalcijum bikarbonata,^[1] nastalih prelivanjem mineralnih voda i taloženjem minerala.

Lokalitet je 1988. godine upisan u svetsku baštinu Uneska, a danas je popularna turistička destinacija.^[2]

Geologija

Lokalitet Pamukale prepoznatljiv je po terasasto poređanim bazenima od kamena travertina, nastalim od kalcijum bikarbonata tokom aktivnosti podzemnih vulkana, pre oko 15.000 godina. Karakteristične su bele boje i ispunjeni su mineralnom vodom za koju se veruje da je lekovita.^[3] Hemijska formula mineralizacije tokom koje nastaje travertin je: Ca (HCO3) + O2 = CaCO + CO2 + H2O.^[1]

Travertin

Travertin je kamen krečnjačke strukture koji vodi poreklo od mineralne stene koja se naziva sedra ili bigar. Sedra je sedimentna stena iz grupe karbonatnih stena koja je izgrađena od kalcita. Nastaje oko hladnih izvora taloženjem kalcijum karbonata, a zavisno od mesta nastanka, sedra može biti: jezerska, rečna i izvorska. Karakteristična šupljikasta i rupičasta tekstura travertina je proizvod taloženja kalcita oko biljaka koje, nakon izumiranja, ostavljaju šupljine u kamenu.^[4]

Istorija

U blizini travertina nalazi se drevni grad Hijerapolis. Legenda kaže da je pre oko 2.500 godina kralj Eumen II od Pergama, zanesen sjajem travertina, u blizini sagradio je grad. Odavajući počast svojoj ženi Hieri, Telefos je osnovao grad Pergamon, a region je nazvao Hierapolis.

Hierapolis je od davnina bio poznat po lekovitim termalnim vodama. Dugo se smatrao centrom za lečenje i banjom, a čak i danas privlači posetioce koji traže terapeutsko i podmlađujuće dejstvo tih voda. Bazen okružen antičkim stubovima i mermerom, sa temperaturom od 36°C tokom cele godine, poznat je i po imenu Kleopatrin bazen. Legenda kaže da se egipatska kraljica Kleopatra, kraljica Egipta, kupala upravo u tom bazenu.^[3]Ceo lokalitet Pamukale, zajedno sa drevnim Hijerapolisom, je zaštićen i od 1988. godine nalazi se na Uneskovoj listi svetske baštine.^[1]

Turistički lokalitet

Turska je veoma bogata mineralnim izvorima i samo u okrugu Denizli (u kojem se nalazi Pamukale) ima 17 izvora termalnih voda čija temperatura na izvoru varira od 37 do čak 90°C. Turistički kompleks Pamukale može se podeliti na pet celina:

Bele terase sa bazenima travertine sa bazenima;
“Kleopatrin bazen” sa banjskom vodom temperature od 36°C tokom cele godine; t
Arheološko nalazište iz antičkog rimskog perioda – Hierapolis, koji je u 2. veku p.n.e. sagradio pergamonski kralj Eumen II;
Muzej sa predmetima pronađenim na lokalitetu i okolini;
Nekropola, odnosno veliko antičko groblje Heirapolisa na zapadnom ulazu u kompleks. Za obilazak Pamukala, potrebno je nekoliko sati. Čitav kompleks je 1988. godine proglašen je delom UNESCO-ve svetske prirodne i kulturne baštine.^[1]

Na vrhu brda, iznad kaskadnih bazena, na dužini od oko 2,7 km i širini od oko 600 m, nalaze se ostaci antičkog grada i banje Hierapolis. U literaturi se Hierapolis pominje kao „Sveti grad”. Veoma je dobro očuvan. Iza „Kleopatrinog bazena” vidi se izuzetno očuvan amfiteatar koji se izdvaja među pozorištima iz rimskog perioda po karakterističnim reljefima koji prikazuju mitološke priče, sjajnoj scenskoj zgradi i stepenicama za sedenje. Rimsko kupatilo, nekada ugledni termalni centar, izgrađeno od blokova kamenja travertina, preuređeno je u Muzej Hierapolisa, arheološki muzej u kom se čuva kolekcija artefakata otkrivenih tokom iskopavanja obližnjih ruševina, kao što su Laodikija i Tripolis.^[3] U okruženju ima i drugih antičkih građevina: ostaci rimskih kupatila, gimnazijuma i biblioteke, Apolonov hram, svetilište posvećeno bogu Plutonu, Trijumfalna kapija, kao i veliko antičko groblje (nekropola) na zapadnom obodu lokaliteta.

Nekropola Hierapolisa smatra se jednom od najvećih i najočuvanijih antičkih grobalja u Turskoj. U okviru nje se može videti preko 1200 sarkofaga. Tu su i kružni tumulusi, sazidani od krečnjačkog kamena. Na groblju su u antičkom periodu sahranjivani ne samo stanovnici grada, već i posetioci, bolesnici koji su dolazili u banjsko lečilište u potrazi za ozdravljenjem.

Na kaskadnim bazenima nije dozvoljeno ići u obući. S obzirom da je tokom letnjih meseci temperatura vazduha blizu 40°C očekivalo bi se da je kamen vruć i neprijatan za hodanje, međutim, zahvaljujući svom hemijskom sastavu, ova bela stena je prijatno mlaka. Samo određen broj bazena ispunjen je vodom, dok su ostali prazni. Radi zaštite i očuvanja bazena napravljen je sistem za doziranje protoka vode od samog izvora do bazena. Ukoliko bi se voda pustila da teče prirodnim tokom, postoji opasnost da bi se bazeni vremenom prepunili i čak urušili.^[1]