Pređi na sadržaj

Pantalone

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe, pogledajte Pantalone (višeznačna odrednica).
Moderne muške pantalone
Germanske pantalone iz 4. veka

Pantalone su deo odeće, kojom se prekriva donji deo tela. U zapadnoj civilizaciji se nose od XVI veka, a od druge polovine XX veka postaju običajni odevni predmet, najpre kod muškaraca, a kasnije i kod žena.[1] Šorts je sličan pantalonama, ali sa nogavicama koje se spuštaju samo do predela kolena, više ili niže u zavisnosti od stila odeće. Da bi se razlikovali od kratkih pantalona, pantalone se mogu nazvati „dugačke pantalone“ u određenim kontekstima kao što je školska uniforma, pri čemu se skrojeni šorts mogu nazvati „kratke pantalone“ u Velikoj Britaniji.

Najstarije poznate pantalone, koje datiraju iz perioda između trinaestog i desetog veka pre nove ere, pronađene su na groblju Janghaj u Turpanu, Sinđan (Toharci), u današnjoj zapadnoj Kini.[2][3] Napravljene od vune, te pantalone su imale ravne nogavice i široke prepone i verovatno su bile napravljene za jahanje.[4][5]

Kratke pantalone[uredi | uredi izvor]

Osim onih pantalona koje prekrivaju noge u potpunosti, postoji i čitav niz onih koji u potpunosti ili delimično otkrivaju noge, tzv. kratke pantalone. Postoji više vrsta kratkih pantalona.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Rimska bronzana statueta Sueba u pantalonama. Od prvog do trećeg veka

Praistorija[uredi | uredi izvor]

Postoje dokazi, iz figurativne umetnosti, da su pantalone nošene u gornjem paleolitu, kao što se vidi na figurama pronađenim na sibirskim nalazištima Malta i Buret.[6] Tkanine i tehnologija za njihovu izradu su krhke i lako se raspadaju, te se često ne nalaze među artefaktima otkrivenim na arheološkim nalazištima. Najstarije poznate pantalone pronađene su na groblju Janghaj, izvađene iz mumija u Turpanu, Sinđan, zapadna Kina, koje pripadaju narodu Tarimskog basena;[7] datirane su u period između trinaestog i desetog veka pre nove ere i napravljene su od vune, pantalone su imale ravne nogavice i široke prepone, i verovatno su bile napravljene za jahanje.[4][5]

Antika[uredi | uredi izvor]

Skit nosi pantalone

Pantalone ulaze u zabeleženu istoriju u šestom veku pre nove ere, na kamenim rezbarijama i umetničkim delima Persepolisa,[8] i sa pojavom evroazijskih nomadskih jahača u grčkoj etnografiji. U to vreme, poznato je da su iranski narodi poput Skita, Sarmata, Sogdijanaca i Baktrijanaca, između ostalih, zajedno sa Jermenima i narodima istočne i centralne Azije, kao što su Sjongnu/Hunu, nosili pantalone.[9][10] Veruje se da su pantalone nosila oba pola među ovim ranim korisnicima.[11]

Stari Grci su koristili termin „ἀναξυρίδες“ (anaksiridi) za pantalone koje su nosili istočni narodi[12] i „σαράβαρα“ (sarabara) za široke pantalone koje su nosili Skiti.[13] Međutim, oni pantalone nisu nosili jer su ih smatrali smešnim,[14][15] koristeći reč „θύλακοι“ (tulakoj), mn. od „θύλακος“ (tulakos), „vreća“, kao žargonski izraz za široke pantalone Persijanaca i drugih naroda sa Bliskog Istoka.[16]

Republikanski Rim je gledao na ogrnutu odeću grčke i minojske (kritske) kulture kao na amblem civilizacije, a na prezrene pantalone kao na obeležje varvara.[17] Međutim, kako se Rimsko carstvo širilo izvan mediteranskog basena, veća toplota koju su pružale pantalone dovela je do njihovog usvajanja.[18] Dve vrste pantalona su na kraju dobile široku primenu u Rimu: feminalija, koje su dobro pristajale i koje su obično padale do kolena ili do sredine listova,[19] i brakaj, pantalone slobodnog kroja koje su se zatvarale na gležnjevima.[20] Oba odevna predmeta su prvobitno preuzeta od Kelta u Evropi, iako je kasnije poznavanje persijskog Bliskog istoka i Teutonaca povećalo prihvatanje. Feminalija i brakaj su počele da se koriste kao vojna odeća, kasnije su se proširile na civilnu odeću i na kraju su napravljene od različitih materijala uključujući kožu, vunu, pamuk i svilu.[21]

Evropa pre 20. veka[uredi | uredi izvor]

Kao meru modernizacije, ruski car Petar Veliki je 1701. godine izdao ukaz kojim je zapovedio da svaki ruski čovek, osim sveštenstva i seljaka, mora da nosi pantalone.[22]

Zapadnjačku odeću nosiće svi bojari, članovi naših saveta i našeg dvora... moskovska gospoda, sekretari... provincijska vlastela, gosti, vladini činovnici, strelci, članovi esnafa koji su nabavili za naše domaćinstvo, građane Moskve svih rangova, i stanovnici provincijskih gradova...osim sveštenstva i seljaka koji obrađuju zemlju. Gornja haljina će biti francuskog ili saksonskog kroja, a donja haljina...--prsluk, pantalone, čizme, cipele i šeširi--će biti nemačkog tipa.

Pantalone su postale moderne u Engleskoj ranog devetnaestog veka i regentskoj eri. Stil je uveo Bo Bramel (1778–1840)[23][24][25] i sredinom veka su istisnule bričes kao moderna ulična odeća.[26] U ovo vreme, čak i pantalone do kolena usvojile su otvoreni donji deo pantalona (vidi šorc) i nosili su ih mladi dečaci, za sport i u tropskim klimama. Same pantalone su preživele u dvadeset prvom veku kao dvorska odeća, a takođe i u širokim verzijama do sredine listova (ili tri četvrtine dužine) poznatim kao plus četiri koje nose za aktivne sportove i mladi školarci. Ovakve pantalone i danas nose igrači bejzbola i američkog fudbala, kao i konjanici.

Žene u pantalonama[uredi | uredi izvor]

U zapadnom društvu, istočna kultura je bila ta koja je inspirisala francuskog dizajnera Pola Poarea (1879–1944) da bude jedan od prvih koji je dizajnirao pantalone za žene. Godine 1913, Poare je kreirao široke pantalone širokih nogavica za žene zvane haremske pantalone, koje su bile zasnovane na kostimima popularnog baleta Šeherezada. Napisana od srane Nikolaja Rimskog-Korsakova 1888. godine, Šeherezada je zasnovana na zbirci legendi sa Bliskog istoka pod nazivom 1001 arapska noć.[27]

Početkom dvadesetog veka, žene piloti i druge zaposlene žene često su nosile pantalone. Česte fotografije iz 1930-ih glumica Marlen Ditrih i Katarin Hepbern u pantalonama pomogle su da pantalone budu prihvatljive za žene. Tokom Drugog svetskog rata, žene zaposlene u fabrikama ili koje su obavljale druge „muške poslove” u ratnoj službi nosile su pantalone kada je posao to zahtevao. U posleratnoj eri, pantalone su postale prihvatljiva ležerna odeća za baštovanstvo, plažu i druge aktivnosti u slobodno vreme. U Britaniji tokom Drugog svetskog rata, racionalizacija odeće je navela žene da nose civilnu odeću svojih muževa, uključujući pantalone, na posao dok su muškarci služili u oružanim snagama. To je delimično bilo zato što su ih smatrale praktičnim za rad, ali i zato što su žene mogle da zadrže svoj dodatak za odeću za druge svrhe. Kako je ova praksa nošenja pantalona postajala sve raširenija i kako se muška odeća trošila, bile su potrebne zamene. Do leta 1944. objavljeno je da je prodaja ženskih pantalona bila pet puta veća nego prethodne godine.[28]

Godine 1969. predstavnica Šarlot Rid (R-Il.) postala je prva žena koja je nosila pantalone u američkom Kongresu.[29]

Pat Nikson je bila prva američka prva dama koja je nosila pantalone u javnosti.[30]

Godine 1989, senatorka države Kalifornije Rebeka Morgan postala je prva žena koja je nosila pantalone u senatu američke države.[31]

Hilari Klinton je bila prva žena koja je nosila pantalone na zvaničnom portretu prve dame Amerike.[32]

Ženama nije bilo dozvoljeno da nose pantalone na podu američkog Senata do 1993. godine.[33][34] Godine 1993, senatori Barbara Mikulski i Kerol Mozli Braun nosile su pantalone u Senatu u suprotnosti sa pravilom, a ubrzo zatim usledilo je žensko osoblje za podršku; Pravilo je kasnije te godine izmenila narednica Senata Marta Poup kako bi se ženama omogućilo da nose pantalone na podu sve dok nose i jaknu.[33][34]

U Malaviju ženama nije bilo zakonski dozvoljeno da nose pantalone pod vladavinom predsednika Kamuzu Bande sve do 1994. godine.[35] Ovaj zakon je uveden 1965. godine.[36]

Od 2004. Međunarodna klizačka unija dozvoljava ženama da nose pantalone umesto suknje na takmičenjima u klizanju.[37]

Novinarka Lubna Husein je 2009. godine kažnjena u iznosu od 200 dolara kada ju je sud proglasio krivom za kršenje sudanskih zakona o pristojnosti zato što je nosila pantalone.[38]

Kraljevska kanadska konjička policija je 2012. godine počela da dozvoljava ženama da nose pantalone i čizme uz sve svoje formalne uniforme.[39]

Tokom 2012. i 2013. godine, mormonske žene su učestvovale u „Nosite pantalone na Dan crkve“, u kojoj su nosile pantalone u crkvu umesto uobičajenih haljina kako bi podstakle rodnu ravnopravnost u crkvi Isusa Hrista svetaca poslednjih dana.[40][41] Više od hiljadu žena je učestvovalo 2012. godine.[41]

Turski parlament je 2013. godine ukinuo zabranu da žene poslanice nose pantalone u državnoj skupštini.[42]

Takođe 2013. godine, zvanično je odbačen stari podzakonski akt koji zahteva od žena u Parizu u Francuskoj da traže dozvolu od gradskih vlasti pre nego što se „obuku kao muškarci“, uključujući nošenje pantalona (sa izuzecima za one koji „drže upravljač bicikla ili uzde konja“). Taj pravilnik je opozvala francuska ministarka za ženska prava Nažat Valo-Belkasem.[43] Uredba je prvobitno imala za cilj da spreči žene da nose pantalone koje su bile u modi kod pariskih pobunjenika u Francuskoj revoluciji.[43]

Indijski porodični sud u Mumbaju je 2014. godine presudio da je muž koji je prigovarao svojoj ženi što nosi kurtu i farmerke i primoravao je da nosi sari predstavlja okrutnost koju je naneo muž, i da to može biti osnov za traženje razvoda.[44] Supruzi je stoga odobren razvod po osnovu okrutnosti kako je definisano u članu 27(1)(d) Posebnog zakona o braku, 1954.[44]

Do 2016. godine neke ženske članice posade Britiš ervejza su morale da nose standardnu „ambasador“ uniformu Britiš ervejza, koja tradicionalno nije uključivala pantalone.[45]

Godine 2017, crkva Isusa Hrista svetaca poslednjih dana objavila je da njene službenice mogu da nose „profesionalne pantalone“ dok su na poslu; haljine i suknje su ranije bile obavezne.[46] Godine 2018. objavljeno je da žene misionarke te crkve mogu da nose pantalone osim kada prisustvuju hramu i tokom nedeljnih bogosluženja, službi krštenja, rukovodstva misije i zonskih konferencija.[47]

Godine 2019, Virdžin Atlantik je počeo da dozvoljava svojim stjuardesama da nose pantalone.[48]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Hanks, Patrick, ur. (1979). Collins English Dictionary. London: Collins. str. 1061. ISBN 978-0-00-433078-5. „pants pl. n. 1. British. an undergarment reaching from the waist to the thighs or knees. 2. the usual U.S. name for trousers.” 
  2. ^ Mayke Wagner; Moa Hallgren-Brekenkamp, Dongliang Xu, Xiaojing Kang, Patrick Wertmann, Carol James, Irina Elkina, Dominic Hosner, Christian Leipeg, Pavel E.Tarasovh, The invention of twill tapestry points to Central Asia: Archaeological record of multiple textile techniques used to make the woollen outfit of a ca. 3000-year-old horse rider from Turfan, China, Archaeological Research in Asia, Volume 29, March 2022, 100344
  3. ^ Smith, Kiona N., The world's oldest pants are a 3,000-year-old engineering marvel, Ars Technica, April 4, 2022 good images
  4. ^ a b Beck, Ulrike; Wagner, Mayke; Li, Xiao; Durkin-Meisterernst, Desmond; Tarasov, Pavel E. (22. 5. 2014). „The invention of trousers and its likely affiliation with horseback riding and mobility: A case study of late 2nd millennium BC finds from Turfan in eastern Central Asia”. Quaternary International. 348: 224—235. Bibcode:2014QuInt.348..224B. doi:10.1016/j.quaint.2014.04.056. 
  5. ^ a b Beck, Ulrike; Wagner, Mayke; Li, Xiao; Durkin-Meisterernst, Desmond; Tarasov, Pavel E. (2014). „First pants worn by horse riders 3,000 years ago”. Quaternary International. Science News. 348: 224—235. Bibcode:2014QuInt.348..224B. doi:10.1016/j.quaint.2014.04.056. Pristupljeno 6. 12. 2015. 
  6. ^ Nelson, Sarah M. (2004). Gender in archaeology: analyzing power and prestige. Gender and Archaeology. 9. Rowman Altamira. str. 85. ISBN 978-0-7591-0496-9. 
  7. ^ Smith, Kiona N., The world's oldest pants are a 3,000-year-old engineering marvel, Ars Technica, April 4, 2022 good images
  8. ^ Pictures show Achaemenid costumes including trousers.
  9. ^ Payne, Blanche. History of Costume. Harper & Row, 1965. pp. 49–51
  10. ^ Sekunda, Nicholas. The Persian Army 560–330 BC. Arhivirano iz originala 29. 4. 2011. g. Pristupljeno 21. 1. 2010. 
  11. ^ Lever, James (1995, 2010). Costume and Fashion: A Concise History. Thames and Hudson. p. 15.
  12. ^ ἀναξυρίδες, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus Digital Library
  13. ^ σαράβαρα, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus Digital Library
  14. ^ Euripides, Cyclops, 182
  15. ^ Aristophanes, Wasps, 1087
  16. ^ θύλακος, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus Digital Library
  17. ^ Lever, James. Costume and Fashion: A Concise History. Thames and Hudson, 1995, 2010. p. 50.
  18. ^ Payne, Blanche (1965). History of Costume. Harper & Row. p. 97
  19. ^ "Feminalia.", The Fashion Encyclopedia. Retrieved 10 October 2010.
  20. ^ „Braccae - Fashion, Costume, and Culture: Clothing, Headwear, Body Decorations, and Footwear through the Ages”. Fashionencyclopedia.com. 24. 7. 2003. Pristupljeno 6. 12. 2015. 
  21. ^ Lever, James (1995, 2010). Costume and Fashion: A Concise History. Thames and Hudson. p. 40.
  22. ^ „Edicts and Decrees”. Cengage Learning. Pristupljeno 14. 6. 2012. 
  23. ^ „Empire/Directoire Image Review-Men”. Arhivirano iz originala 11. 3. 2016. g. Pristupljeno 28. 5. 2016. 
  24. ^ „History: Regency Origins”. Black Tie Guide. Pristupljeno 4. 7. 2017. 
  25. ^ „Beau Tie: The Legacy of Beau Brummell, Inventor of the Modern Suit”. Mjbale.com. Arhivirano iz originala 24. 06. 2018. g. Pristupljeno 4. 7. 2017. 
  26. ^ Gill, Eric (1937). Trousers & The Most Precious Ornament. London: Faber and Faber. OCLC 5034115. 
  27. ^ „Trousers for Women”. Fashionencyclopedia.com. Pristupljeno 6. 12. 2015. 
  28. ^ „Clothing3”. World War 2 Ex RAF. Arhivirano iz originala 3. 3. 2016. g. Pristupljeno 6. 12. 2015. 
  29. ^ „Update: First woman to wear pants on House floor, Rep. Charlotte Reid”. The Washington Post. 21. 12. 2011. 
  30. ^ „First Lady - Pat Nixon | C-SPAN First Ladies: Influence & Image”. Firstladies.c-span.org. Pristupljeno 8. 5. 2015. 
  31. ^ „A first: Woman senator dons pants”. Lodi News-Sentinel. UPI. 7. 2. 1989. 
  32. ^ „Flashback: Top 7 Hillary Rodham Clinton pant suits”. Rare. 8. 6. 2021. 
  33. ^ a b Givhan, Robin (21. 1. 2004). „Moseley Braun: Lady in red”. Chicago Tribune. 
  34. ^ a b „The Long and Short of Capitol Style”. Roll Call. 
  35. ^ Sarah DeCapua, Malawi in Pictures, 2009, pg 7.
  36. ^ „Malawi-vroue mag broek dra” [Malawi: Women may wear pants]. Beeld (na jeziku: afrikans). Johannesburg. 1. 12. 1993. str. 9. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 6. 12. 2015. 
  37. ^ „Slovak Pair Tests New ISU Costume Rules”. Skate Today. 5. 12. 2004. Pristupljeno 6. 12. 2015. 
  38. ^ Gettleman, Jeffrey; Arafat, Waleed (8. 9. 2009). „Sudan Court Fines Woman for Wearing Trousers”. The New York Times. 
  39. ^ Moore, Dene (16. 8. 2012). „Female Mounties earn right to wear pants and boots with all formal uniforms”. The Vancouver Sun. The Canadian Press. Pristupljeno 25. 3. 2015. 
  40. ^ Gryboski, Michael (16. 12. 2013). „Mormon Women Observe 'Wear Pants to Church' Sunday to Promote Gender Equality”. Christian Post. 
  41. ^ a b Seid, Natalie (14. 12. 2013). „LDS Women Suit Up For Second 'Wear Pants to Church Day'”. Boise Weekly. Arhivirano iz originala 8. 4. 2019. g. Pristupljeno 5. 5. 2014. 
  42. ^ „Turkey lifts ban on trousers for women MPs in parliament”. Yahoo! News. 14. 11. 2013. 
  43. ^ a b „It Is Now Legal for Women to Wear Pants in Paris”. Time. New York. 4. 2. 2013. 
  44. ^ a b „Wife's jeans ban is grounds for divorce, India court rules”. Gulf News. Dubai. PTI. 28. 6. 2014. Pristupljeno 28. 10. 2015. 
  45. ^ „Because It Is 2016, British Airways Finally Agrees Female Employees May Wear Pants To Work”. ThinkProgress. 6. 2. 2016. 
  46. ^ Dalrymple II, Jim (30. 6. 2017). „The Mormon Church Just Allowed Female Employees To Wear Pants. Here's Why That's A Big Deal”. Buzzfeed News. Pristupljeno 4. 7. 2017. 
  47. ^ „Female Mormon missionaries given option to wear dress slacks | Atlanta: News, Weather and Traffic”. Arhivirano iz originala 24. 12. 2018. g. Pristupljeno 31. 1. 2019. 
  48. ^ „Virgin Atlantic Won't Make Female Flight Attendants Wear Makeup or Skirts Anymore”. The New York Times. 5. 3. 2019. Pristupljeno 7. 3. 2019. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Панталоне&oldid=26028867”