Pređi na sadržaj

Persijski tepih

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Detalj Mantes tepiha, Safavid, Luvr
Detalj gornjeg tepiha

Persijski tepih (pers. فرش ایرانی) ili persijski ćilim (pers. قالی ایرانی),[1] takođe poznat kao iranski tepih, je teški komad tekstil napravljen za širok spektar utilitarnih i simboličkih svrha i proizveden u Iranu (istorijski poznat kao Persija), za kućnu upotrebu, lokalnu prodaju i izvoz. Tkanje tepiha i ćilima je suštinski deo persijske kulture i umetnosti. U okviru grupe orijentalnih tepiha, persijski tepih se ističe raznovrsnošću i razrađenošću raznovrsnih dezena.

Istorijat i početak tkanja tepiha je nepoznat, jer su tepisi podložni upotrebi, propadanju i uništavanju od insekata i glodara. Tkani ćilimi su se verovatno razvili od ranijih podnih obloga, napravljenih od filca, ili tehnike poznate kao ravno tkanje“.[2]

Persijske ćilime i ćilime raznih vrsta paralelno su tkala nomadska plemena u seoskim i gradskim radionicama, kao i manufakture kraljevskih dvora. Oni predstavljaju različite, istovremene linije tradicije i odražavaju istoriju Irana, persijsku kulturu i njene različite narode. Tepisi tkani u dvorskim manufakturama Safavida u Isfahanu tokom šesnaestog veka poznati su po svojim razrađenim bojama i umetničkom dizajnu, i danas se čuvaju u muzejima i privatnim kolekcijama širom sveta. Njihovi obrasci i dizajn su postavili umetničku tradiciju za dvorske manufakture koja je održala život tokom čitavog trajanja Persijskog carstva do poslednje iranske kraljevske dinastije.

Tepisi tkani u gradovima i regionalnim centrima kao što su Tabriz, Kerman, Ravar, Nejšabur, Mašhad, Kašan, Isfahan, Nain i Kum odlikuju se specifičnim tehnikama tkanja i upotrebom visokokvalitetnih materijala, boja i šara. Gradske manufakture poput onih u Tabrizu igrale su važnu istorijsku ulogu u oživljavanju tradicije izrade ovih rukotvorina nakon perioda opadanja. Tepisi koje su tkali seljani i različita iranska plemena odlikuju se finom vunom, jarkim i razrađenim bojama i specifičnim, tradicionalnim šarama. Nomadske i manje seoske zanatlije često proizvode ćilime sa smelijim i ponekad grubljim dezenima, koji se smatraju najautentičnijim i tradicionalnijim ćilimima Persije, za razliku od umetničkih, unapred planiranih dizajna. Gaba tepisi su najpoznatiji tip tepiha iz ove tradicije.

Kao rezultat političkih nemira ili komercijalnog pritiska, tkanje tepiha je tokom decenija prolazilo kroz periode opadanja. Proizvodnja je posebno opala od uvođenja sintetičkih boja tokom druge polovine devetnaestog veka. Tkanje tepiha i dalje igra ključnu ulogu u ekonomiji modernog Irana. Savremenu proizvodnju karakteriše oživljavanje tradicionalnog farbanja prirodnim bojama, ponovno uvođenje tradicionalnih plemenskih šara, ali i pronalazak modernih i inovativnih dezena, tkanih u vekovnoj tehnici. Ručno tkani persijski ćilimi i tepisi su smatrani predmetima visoke umetničke i utilitarne vrednosti i prestiža od kada su ih prvi put spomenuli starogrčki pisci.

Izraz „persijski tepih“ danas ima šire značenje i obuhvata nekoliko drugih persijskih ručnih radova.

Godine 2010. „tradicionalne veštine tkanja tepiha“ u provinciji Fars i Kašanu upisane su na Uneskovu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa.[3][4]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Savory, R., Carpets,(Encyclopaedia Iranica); accessed January 30, 2007.
  2. ^ Pinner, R. (1983). „The First Carpets”. Hali. 5 (2): 11. 
  3. ^ „UNESCO Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity”. Pristupljeno 9. 8. 2015. 
  4. ^ „UNESCO Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity”. Pristupljeno 9. 8. 2015. 

Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]

  • Jenny Housego: Tribal Rugs: An Introduction to the Weaving of the Tribes of Iran, Scorpion Publications, London. Housego, Jenny (1978). Tribal Rugs: An Introduction to the Weaving of the Tribes of Iran. Scorpion Publications. ISBN 978-0-905906-05-8. 
  • Ulrich Schurmann: Oriental Carpets, Octopus Books Limited, London. Schürmann, Ulrich (1979). Oriental Carpets. Octopus Books. ISBN 0-7064-1017-3. 
  • Ian Bennett: Oriental Rugs, Volume One: Caucasian, Oriental Textile Press Ltd, England. Bennett, Ian (1981). Oriental Rugs: Caucasian. Oriental Textile Press. ISBN 978-0-902028-58-6. 
  • Jan David Winitz: The Guide to Purchasing an Oriental Rug, The Breema Rug Study Society & Dennis Anderson Photo-Publishing, Oakland. Winitz, Jan David (1984). The Guide to Purchasing an Oriental Rug. Breema Rug Study Society. ISBN 0-930021-002. 
  • Andrew Middleton: Rugs & Carpets: Techniques, Traditions & Designs, Mitchell Beazley, London. Middleton, Andrew (1996). Rugs & Carpets: Techniques, Traditions & Designs. Mitchell Beazley. ISBN 1-85732-634-2. 
  • Ulrich Schurmann: Caucasian Rugs, Washington International Associates, Accokeek, Maryland. . 1974. ISBN 0-915036-00-2.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
  • James D. Burns: Visions of Nature: The Antique Weavings of Persia, Umbrage Editions, Iceland. Burns, James D. (2010). Visions of Nature: The Antique Weavings of Persia. Umbrage. ISBN 978-1-884167-23-2. 
  • Peter F Stone: Oriental Rugs: An Illustrated Lexicon of Motifs, Materials, and Origins, Tuttle Publishing. Stone, Peter F. (2013). Oriental Rugs: An Illustrated Lexicon of Motifs, Materials, and Origins. Tuttle. ISBN 978-0804843737. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Персијски_тепих&oldid=26429784”