Piće u srednjovjekovnoj Srbiji

U srednjem vijeku, narod je konzumirao razna pića. Običan svijet je najviše proizvodio i koristio za sebe: mlijeko i pivo (podatak iz 1301. godine). Mlijeko se držalo u drvenim sudovima, kablićima i vedricama, a za njegov prenos su se koristile jareće mješine.

Medovina

Medovina (starosrpski „med“) je bilo omiljeno piće, ne samo na Balkanu, već i na slovenskom sjeveru. Naročito se trošila u planinskim krajevima, gdje nije bilo loze. Stefan Nemanja je caru Fridrihu I Barbarosi, pored vina , polonio i medovinu („medone“). U postojećim izvorima nema dovoljno podataka o srednjovjekovnoj medovini, a u kasnijim vremenima mogla je biti bezalkoholno i alkoholno piće.

Pivo

Pivo je bilo domaći proizvod (običan narod ga proizvodi za sebe, a u izvorima se pominje jedna vrsta piva, kao „olovina“ ). Zavisni seljaci na manastirskim imanjima, obično pred neki praznik, bili su dužni manastirima davati slad i hmelj. Imali su i obavezu „žitotrebljenja“ (obično ječam sa sitnim rđavim zrnima). Ječam su kvasili i proizvodili slad, pa pivnu širu, koju su kuvali i dodavali joj hmelj (u poveljama „ohmeljavanje“, zbog davanja gorkog ukusa i izbjegavanja kvarenja). Zatim je piće hlađeno i kvascem izazivano vrenje. Pivo bi zatim morali „otočiti“ u manastirske sudove. Nema podataka da je u srpskim gradovima postojalo radionica za proizvodnju piva, ali je despot Đurađ Branković mitroplitu Vanediktu poklonio „Pivničište“, u Rudniku. U Srbiji se i poslije srednjeg vijeka spremala neka vrsta domaćeg piva, sve do novijih vremena.

Vino u srednjovjekovnoj Srbiji

U srednjovjekovnoj Srbiji, više se trošilo crno nego bijelo vino, a kako nije bilo mnogo vinograda, dovoženo je iz Dubrovnika (bilo je poznato vino „malvasija“, kao i „trebjanska“ loza i vino od nje) Kotora, i ostalih gradova zetskog primorja. Prenošeno je u jarećim mješinama (podatak iz 1446. godine, iz Zajače) kao i posebnim buradima. Mada su se koristila burad, vino je bilo gušće i sa više tanina i alkohola. U primorju su aromatizovana začinima: pelinom, alojom, mirtom, anisom, ruzmarinom, cimetom i kaduljom.

Prodaja vina

Prodaja vina je u Srbiji bila zakonski regulisana, a štićeno je domaće vino. Po jedna trćina takse od prodaje (u Novom Brdu) vina koje nije proizvedeno u gradskom „metohu“, pripadala je vojvodi, knezu i purgarima. U Novom brdu su prednost kupovine vina imali rudari, pa svi ostali. Prekup vina je bio zabranjivan. Dubrovčani i trgovci iz Kotora, imali su privilegiju da vino transportuju i prodaju, do sjevernih granica Srbije, ali su u Brskovu (rudnik) iz predustrožnosti, mogli prodavati samo njihovo, domaće vino (dubrovačko i kotorsko). U prodaji je važila stroga zabrana miješanja sa vodom. Takođe, osim za domaću upotrebu , radi prodaje ga je bilo zabranjeno miješati sa medom (zbog konkurencije prema domaćem čistom vinu) a ova mješavina je bila u Dubrovniku i Kotoru poznata kao „molza“ i „mellatum“. Još je Stefan Prvovjenčani od trgovaca plijenio vina pomiješana sa vodom.

Opasno vino

Nekada je vino najviše korišćeno na dvoru i od strane vlastele („vinski desetak“ su im bili obavezni davati i zavisni seljaci). Kod gospode, vino se držalo (hladilo) u „ledenicama“. Ovi podrumi su bili ispunjenim bačvama , kao i velikim sudovima od ilovače (kako je čuvano i u antici). Zabelježeni su i slučajevi smrtnog trovanja među vlastelom, zbog prekomjernog trošenja vina sa ledom (npr. Radivoje, sin bosanskog kralja Ostoje) ali i stradanje preko 1500 vojnika cara Dušana, 1342. godine, u pohodu na Ser . Srpska vojska je uz put nabavila jeftino, neprovjereno i neprovrelo vino, koje su uz to još i sladili. Krug potrošača vina se vremenom sve više širio. U doba Srpske despotovine najviše su ga kupovali gradovi, koji su se sa bogatstvom trgovaca i poslovnih ljudi, sve više razvijali (posebno Novo Brdo i Srebrnica).

Vino i primorski gradovi

U Kotoru, Baru, Ulcinju i Starom Gradu ([Budva|Budvi]]) preprodaja vina je bila zabranjena i nije se smjelo uvoziti i prodavati strano vino (u Budvi, samo uz specijalnu dozvolu i „kad se naše vino rasproda“). U Kotoru se prodavalo samo u krčmi („taberna“) od strane krčmara („tabernarius“) na procenat od prodatog. Imali su vrlo strog nadzor nad proizvodnjom i prodajom, a primorski gradovi su na taj način i ograničavali sađenje vinograda (radi držanja cijene). Kotorska opština propisom određuje na kojim mjestima se mogu saditi vinogradi i na kojoj površini. U Grblju je jedna kuća mogla imati jedan „kvadrangol“ (sto čokota) a višak su opštinski ljudi palili. U vezi sa vinom, navedeni primorski gradovi su u srednjem vijeku donijeli više propisa nego o bilo kojoj drugoj namirnici.

Vino u manastirima

Obaveze davanja vina manastirima , izražavane su u „čabrovima“ „vedrima“ ili „kablovima“. Ponekad su manastiri imali i vinski prihod od trgova. Car Dušan je odredio da se u njegovoj zadužbini Manastiru Svetih arhanđela daje vino ponedeljkom, srijedom i petkom (izjutra i uveče) a u postu jednom dnevno, osim subote i nedjelje. Manastirski su tipici određivali kada se može piti vino, a za manastirske slave su se „na vratima“ dijelili hleb i vino.

Vidi još

Izvor

Blagojević, Miloš (1973). Zemljoradnja u srednjovekovnoj Srbiji. Beograd: Istorijski institut.
Momčilo Spremić: „Ishrana u srednjovekovnoj Srbiji“, izdanje „Politike“, 1997. godina.