Predeo izuzetnih odlika Planina Stolovi
| Predeo izuzetnih odlika Planina Stolovi | |
|---|---|
IUCN kategorija II (nacionalni park) | |
 Pejzaž planine Stolovi | |
  | |
| Najbliži grad | Kraljevo,  Srbija |
| Koordinate | 43° 36′ 25.02″ N 20° 37′ 44.82″ E / 43.6069500° S; 20.6291167° I |
| Površina | 9.932,10 hektara |
| Osnovano | 2022. godine |
Predeo izuzetnih odlika Planina Stolovi je zaštićeno područje pozicionirano u centralnom delu Srbije (region Šumadije i zapadne Srbije) duž desne obale Ibra, koje je Vlada Republike Srbije 2022. godine stavila pod zaštitu i proglasila zaštićenim područjem pod imenom „Stolovi”, kao prirodno dobro od regionalnog, odnosno velikog značaja i svrstala u ΙΙ kategoriju zaštite, kao predeo izuzetnih odlika.[1]
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Na osnovu člana 42. stav 8. Zakona o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS”, br. 36/09, 88/10, 91/10 – ispravka i 14/16) Ministarstvo zaštite životne sredine obavestila je javnost o postupku pokretanja zaštite prirodnog područja II (druge) kategorije, kao Predeo izuzetnih odlika „Stolovi” dana 26. juna 2018. godine, kada je javni uvid o nacrtu uredbe o proglašenju i studiji zaštite Predeo izuzetnih odlika Planina Stolovi oglašen na internet stranici Ministarstva.[2]
Godine 2022. Vlada Srbije donela je uredbu kojom je predeo Stolova proglašen za područje izuzetnih odlika i time ga zaštitila kao veoma vredan planinski prostor.[3]
Prostor[uredi | uredi izvor]
Predeo izuzetnih odlika Planina Stolovi nalazi se u centralnom delu Srbije i obuhvata prirodnu celinu planinskog masiva Stolovi, omeđenog rečnom dolinom Crne reke sa severa, Ribnice sa istoka, Brezne sa juga i Ibra sa zapada.[1] Zahvaljujući izolovanom položaju, prirodno područje koje je zaštićeno odlikuje se očuvanim geološkim i hidrografskim fenomenima i neizmenjenim prirodnim ekosistemima, naročito na planinskim grebenima, u klisurama i kanjonima, gde se nalaze serpentinski pašnjaci i goleti sa jedinstvenim živim svetom.[2]
Celine i vlasništvo[uredi | uredi izvor]
Predeo izuzetnih odlika Planina Stolovi ima ukupnu površinu od 9.932,10 ha i pripada teritoriji grada Kraljevo. Prema strukturi površina katastarskih opština koje mu pripadaju - Zamčanje, Brezna, Kamenica, Meljanica, Ribnica, Kruševica i Mataruge, po vlasništvu, površine u zaštićenom području su u državnoj (87,59%), privatnoj (11,21%), crkvenoj (0,97%) i javnoj (0,23%) svojini.[2][1]
Kategorija zaštićenog područja[uredi | uredi izvor]
Prema Pravilniku o kriterijumima vrednovanja i postupku kategorizacije zaštićenih područja („Službeni glasnik RS”, broj 97/15) Predeo izuzetnih odlika Stolovi svrstano je u II (drugu) kategoriju – zaštićeno područje regionalnog, odnosno velikog značaja. Na području Predelu izuzetnih odlika Planina Stolovi utvrđeni su režimi zaštite I, II i III stepena.[2][1]
Biljni i životinjski svet[uredi | uredi izvor]
Stolovi su jedno od najvažnijih staništa u arealu rasprostranjenja mnogim endemičnim i reliktnim, odnosno retkim i ugroženim predstavnicima vaskularne flore. Značaj ovog područja upotpunjuje brojna i raznovrsna fauna čije vrste takođe imaju međunarodni i nacionalni status zaštite.[2]Predeo odlikuje zavidno florističko bogatstvo, koje čini oko 700 biljnih taksona, što čini skoro petinu ukupne flore Srbije. Od tog broja, 295 vrsta imaju nacionalni i/ili međunarodni značaj. Među njima se nalaze i 32 endemične i 24 reliktne vrste. 81 vrsta biljaka se nalazi u zakonskoj kategoriji „zaštićena divlja vrsta” a njih 14 u kategoriji „strogo zaštićena divlja vrsta“. Na planini Stolovi se izdvajaju dva vegetacijska pojasa – hrastov i bukov, sa nizom umetnutih i izmenjenih ekosistema. Zastupljene su i velike površine pod pašnjacima i kamenjarima. [4]
U okviru istraživanja faune beskičmenjaka i riba popisano je 65 vrsta pravokrilaca, 30 vrsta zrikavaca, 3 vrste popaca i 32 vrste skakavaca, 10 vrsta riba iz 4 familije. Fauna vodozemaca i gmizavaca masiva Stolova je bogata i raznovrsna. Od ukupnog broja vrsta ove grupe koji za područje cele Srbije iznosi oko 45, na istarživanom prostoru kao i u široj okolini, zabeleženo je prisustvo njih 19.[4] Registrovano je i 125 vrsta ptica, što predstavlja 35,5 odsto od ukupno 352 registrovane vrste u Srbiji.[3]
Faunu sisara čini oko 47 vrsta, što je oko polovine registrovanih na prostoru Srbije. Poseban značaj prostoru Stolova daje prisustvo strogo zaštićenih divljih vrsta poput mrkog medveda i vidre, kao i divokoze, koja je nakon neuspešnog naseljavanja tokom 60-tih godina dvadesetog veka ponovo naseljena na ovu planinu počev od 2007. godine. [4]
Upravljač[uredi | uredi izvor]
Predeo izuzetnih odlika Stolovi povereno je na upravljanje Javnom preduzeću „Srbijašume”.[1]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Predeo izuzetnih odlika
- Predeli izuzetnih odlika Srbije
- Zaštićeno područje
- Kraljevo
- Spisak zaštićenih područja u Šumadiji i zapadnoj Srbiji
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d „UREDBA O PROGLAŠENJU PREDELA IZUZETNIH ODLIKA „STOLOVI”” (PDF). srda.rs. Pristupljeno 4. 6. 2024.
- ^ a b v g d „OBAVEŠTENjE O POSTUPKU POKRETANjA ZAŠTITE PREDELA IZUZETNIH ODLIKA „STOLOVI””. ekologija.gov.rs. Pristupljeno 4. 6. 2024.
- ^ a b „Stolovi i Željin proglašeni za područja izuzetnih odlika”. dnevnik.rs. Pristupljeno 4. 6. 2024.
- ^ a b v „PREDEO IZUZETNIH ODLIKA „STOLOVI“ Priroda južno od Kraljeva proglašena je zaštićenim područjem od VELIKOG ZNAČAJA, i to s razlogom– od pogleda zastaje dah!”. blic.rs. Pristupljeno 4. 6. 2024.
