Republika Kosovo (1990—2000)
| Republika Kosovo Republika e Kosovës | |||
|---|---|---|---|
 Grb
| |||
| Himna Himna zastavi (alb. Himni i Flamurit) | |||
 Položaj samoproglašene Republike Kosovo u odnosu na SR Jugoslaviju (1992) | |||
| Geografija | |||
| Glavni grad | Priština | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | albanski | ||
| Politika | |||
| Oblik države | republika | ||
| — Predsednik | Ibrahim Rugova (1992—2000) | ||
| — Premijer | Jusuf Zejnulahu (1990—1991) Bujar Bukoši (1991—2000) | ||
| Istorija | |||
| — Osnivanje | 2. jul 1990. | ||
| — Ukidanje | 1999—2000. | ||
| — Status | priznavala je samo Albanija | ||
| Geografske i druge karakteristike | |||
| Stanovništvo | |||
| — 1995. (nezvanično) | 2.100.000 (nezvanično) | ||
| Valuta | jugoslovenski dinar albanski lek nemačka marka | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Republike Kosovo | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
.svg)
Republika Kosovo (alb. Republika e Kosovës) ili Prva Republika Kosovo, bila je samoproglašena kvazidržava u jugoistočnoj Evropi, koja je proglašena 1990.[1] Prvobitno je pretendovala da bude posebna federalna jedinica u sastavu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (1990—1991), a potom se proglasila za samostalnu državu (1991—1999). Nastojala je da uspostavi sopstvene političke institucije na području Kosova i Metohije, suprotstavljajući se legalnim državnim organima Republike Srbije i Savezne Republike Jugoslavije. Zastava koju je koristila nalikovala je zastavi Albanije, sa sličnim simbolom na istoj pozadini.
Istorija
[uredi | uredi izvor]Krajem juna 1990, deo albanskih delegata u Skupštini SAP Kosova pokrenuo je inicijativu za proglašenje SAP Kosova za posebnu republiku u sastavu SFRJ, izvan SR Srbije. Taj predlog bio je u suprotnosti sa tadašnjim Ustavom SAP Kosova, koji je tu autonomnu pokrajinu definisao kao sastavni deo SR Srbije.[2][3] Ne želeći da saučestvuje u kršenju Ustava SAP Kosova i narušavanju ustavnog poretka SR Srbije i SFRJ, tadašnji predsednik Skupštine SAP Kosova Vukašin Jokanović nije dozvolio da taj organ bude zloupotrebljen za donošenje protivustavnih odluka, što je dovelo do odlaganja rasprave o spornim inicijativama.
Nastojeći da realizuje svoje inicijative, veća grupa albanskih delegata pokušala je 2. jula da uđe u zgradu Skupštine SAP Kosova u Prištini, što im je bilo onemogućeno. Stoga su se okupili na ulici ispred skupštinskog zdanja, gde su usvojili Ustavnu deklaraciju o proglašenju Republike Kosovo kao posebne federalne jedinice u sastavu SFRJ, izvan sastava SR Srbije. To je bilo u suprotnosti sa Ustavom SAP Kosova, a ujedno i sa ustavnim poretkom SR Srbije i SFRJ, što je izazvalo reakciju nadležnih državnih organa. Skupština SR Srbije je 5. jula 1990. usvojila Zakon o prestanku rada Skupštine Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo i Izvršnog veća Skupštine Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo.[4]
Ne prihvatajući odluku o raspuštanju pokrajinskih organa, grupa separatistički orijentisanih albanskih delegata iz raspuštenog saziva Skupštine SAP Kosova sastala se 7. septembra 1990. na skupu u Kačaniku, gde je izvršeno proglašenje Ustava Republike Kosovo, koji je po mestu proglašenja postao poznat kao Kačanički ustav.[5] Usvajanjem tog kvaziustavnog akta, albanski sparatistički pokret je izvršio novi nasrtaj na još uvek važeći Ustav SAP Kosova i ustavni poredak SR Srbije i SFRJ.
Pomenutim protivustavnim aktima albanskog separatističkog pokreta od 2. jula i 7. septembra (1990), izvršeno je dezavuisanje tadašnjeg Ustava SAP Kosova, a nedugo potom Skupština SR Srbije je 28. septembra 1990. usvojila novi Ustav Republike Srbije, kojim je SAP Kosovu vraćen prethodni naziv: Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija.[6]
Okrenuvši se otvoreno ne samo protiv Srbije, već i protiv Jugoslavije, albanski separatisti su 22. septembra 1991. doneli odluku kojom se Republika Kosovo proglašava za nezavisnu državu, čime je izvršeno novo narušavanje teritorijalnog integriteta i ustavnog poretka još uvek postojeće SFRJ.[7] Deklaraciju o proglašenju nezavisnosti podržalo navodnih 99% glasača na nelegalnom referendumu koji je među kosovsko-metohijskim Albancima održan od 26. do 30. septembra 1991.[8]
Tadašnja Narodna Socijalistička Republika Albanija bila je jedina država koja je priznala Republiku Kosovo, čiji su organi (Skupština, Vlada, predsednik) nastavili da deluju ilegalno na području Kosova i Metohije, a takođe i u emigraciji, sve do 1999, kada je odlukom UNMIK-a uspostavljena zajednička privremena administrativna struktura, nakon čega su organi Republike Kosovo ugašeni tokom 2000, a UNMIK je potom ustanovio privremene institucije samouprave (2001).
Rat na Kosovu i Metohiji
[uredi | uredi izvor]Od 1995. godine nadalje, tenzije u regionu su eskalirale i dovele do rata na Kosovu i Metohiji koji je počeo 1998, a vodio se između SR Jugoslavije i terorističke Oslobodilačke vojske Kosova (OVK).[9] Kampanja koju je predvodila OVK nastavila se u januaru 1999, a svetskim medijima je skrenuta pažnja slučajem Račak. Kasnije tog proleća u Rambujeu održana je međunarodna konferencija koja je dovela do predloga mirovnog sporazuma (pregovori u Rambujeu).
Neuspeh pregovora u Rambujeu dovelo je do NATO bombardovanja Jugoslavije koje je trajalo od 24. marta do 11. juna, kada su jugoslovenske vlasti potpisale Vojno-tehnički sporazum u Kumanovu kojim je snagama NATO-a (KFOR) i međunarodnoj civilnoj misiji (UNMIK) omogućeno da uđu na Kosovo i Metohiju.
UNMIK je preuzeo kontrolu nad Kosovom i Metohijom. Privremene institucije samouprave su uspostavljene da bi se omogućilo političkim liderima na Kosovu i Metohiji da budu zastupljeni u odlukama. OVK je raspuštena i zamenjena je Kosovskim zaštitnim korpusom, lako naoružanom civilnom organizacijom za reagovanje u vanrednim situacijama.
Paralelne institucije
[uredi | uredi izvor]Albanci su organizovali pokret otpora, stvarajući niz paralelnih institucija u oblastima obrazovanja, medicine i oporezivanja.[10] Otvorene su nove škole, a kuće su pretvorene u školske objekte, uključujući srednje škole i univerzitete. Na paralelnim izborima izabrani su novi lideri, formirajući novu državu u zemlji. Zbog represije, nova vlast je imala sedište u egzilu. Postojala je paralelna fudbalska liga, nakon što su svi sportisti proterani sa stadiona i sportskih objekata.[11][12]
Vlada
[uredi | uredi izvor]| Funkcija | Ime | Period | Napomene | Ref. |
|---|---|---|---|---|
| Predsednik | Ibrahim Rugova | 1992—2000. | U egzilu u Italiji od 5. maja do 15. jula 1999 | [13] |
| Premijer | ||||
| Bujar Bukoši | 1991—2000. | U egzilu u Ljubljani, zatim od maja 1992. do avgusta 1999. u Bonu | ||
| Hašim Tači | 1999—2000. | Privremeni premijer u opoziciji | ||
| Predsednik Skupštine | Iljaz Ramajli | 1990—1992. |
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „Statement of Albanian PM Sali Berisha during the recognition of the Republic of Kosovo, stating that this is based on a 1991 Albanian law, which recognized the Republic of Kosova”. Keshilli i Ministrave. 2008-02-18. Arhivirano iz originala 2012-03-16. g. Pristupljeno 2020-02-06.
- ^ Rajović 1985, str. 306.
- ^ Dimić 2001, str. 433-437.
- ^ „Zakon o prestanku rada Skupštine SAP Kosovo i Izvršnog veća Skupštine SAP Kosovo" (Službeni glasnik SRS, br. 33/90)” (PDF). Arhivirano (PDF) iz originala 09. 06. 2023. g. Pristupljeno 28. 08. 2023.
- ^ „Kushtetuta e Kaçanikut (1990)” (PDF). Arhivirano (PDF) iz originala 27. 11. 2022. g. Pristupljeno 28. 08. 2023.
- ^ „Ustav Republike Srbije (1990)”. Arhivirano iz originala 28. 08. 2023. g. Pristupljeno 28. 08. 2023.
- ^ Vidmar, Jure (2009). „International Legal Responses to Kosovo's Declaration of Independence” (PDF). Vanderbilt Journal of Transitional Law. 42: 789. Arhivirano iz originala (PDF) 2019-12-20. g.
- ^ Kosovo (Yugoslavia), 30 September 1991: Independence Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. maj 2020) Direct Democracy
- ^ Glenny, Misha (2012). The Balkans. USA: Penguin Books. str. 652. ISBN 978-0-14-242256-4.
- ^ Clark, Howard. (2000). Civil Resistance in Kosovo. London: Pluto Press. ISBN 0-7453-1569-0..
- ^ How to build a parallel state Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. avgust 2020), Agron Demi for Prishtina Insight, 2018
- ^ Forming a parallel state Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. avgust 2020), Besnik Pula
- ^ „Alternative government: Republic of Kosovo”. WorldStatesmen.org. Arhivirano iz originala 07. 03. 2023. g. Pristupljeno 20. 07. 2022.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Rajović, Radošin (1985). Autonomija Kosova: Istorijsko-pravna studija. Beograd: Ekonomika.
