Rima
Rima ili slik je reč grčkog porekla koja označava glasovno podudaranje slogova na kraju stihova, najčešće u lirskim pesmama. Njena funkcija i značenje se razlikuju u zavisnosti od pesničke epohe ili škole[1]. Sa književnoteorijskog aspekta, rima se može podeliti na nekoliko vrsta.
Funkcija rime
[uredi | uredi izvor]Osim svoje osnovne uloge da stvara strukturu pesme koji je prijatna za slušanje[2], rima je sastavni deo pesničkog ritma. Ona označava i naglašava kraj stiha, i stvara specifične zvukovne efekte, što doprinosi melodiji pesme[3]. Takođe pojačava unutrašnju povezanost i jedinstvo strofa[3]. Simetričnost stihova se postiže zahvaljujući rimi[2]. Ona doprinosi emocionalno-smisaonom značenju pesme (na primer, prilikom iskazivanja ukrštenosti ili paralelnosti osećanja, potrebe za nežnošću).
Istorija rime
[uredi | uredi izvor]Još pre nastanka pisane reči, rima se koristila u usmenoj književnosti prvih ljudskih zajednica[2]. Pošto je olakšavala pamćenje različitih predanja, često su je koristili bardovi i pesnici, prilikom prenošenja istorijskih i kulturnih aspekata svoje civilizacije mlađim generacijama. U srednjem veku rima je bila glavna osobina stihovnog izraza[1]. Tokom epohe simbolizma, krajem 19. veka, rima se počela tretirati na fleksibilniji način[1]. Rimovane reči se više nisu morale strogo slagati u glasovima i akcentu. To znači da se vrši slobodnije fonološko građenje rime, primenjuje neobaveznost u njenoj upotrebi, čime se narušava njena zvukovna identičnost i doslednost, te grade njeni novi oblici. Dekanonizacija rime se nastavila i tokom 20. veka, i podelila u dva pravca[1]. Prvi se zalagao za smanjenje homofonije, što je značilo da se različitost u glasovnom sklopu rimovanih reči više razlikovao. Drugi pravac se zasnivao na stavu da ne treba postojati zakonitost upotrebe rime, te je ona dobila veći stepen neobaveznosti.
Vrste rima
[uredi | uredi izvor]Pravilna, čista i bogata rima
[uredi | uredi izvor]- Kod pravilne rime se podudaraju naglašeni vokali reči, kao i svi ostali glasovi, koji slede posle naglašenog vokala.
| „ | Bolna leži, a nas vara nada Ozdraviće, ozdraviće mlada! |
” |
| — Jovan Jovanović Zmaj, „Đulići uveoci“ | ||
- Čista rima nastaje ako se podudaraju i akcenti naglašenih vokala.
| „ | Mnogo mi puta drhtaše grudi, Mnogo mi srca cepaše ljudi,... |
” |
| — Đura Jakšić, „Ponoć“[4] | ||
- Rima je bogata ako podudaranje počinje i pre naglašenog vokala.
| „ | Okolo žute lojane svijeće, Mi, djeca, sjeli, kô kakvo vijeće, ... |
” |
| — Aleksa Šantić, „Pretprazničko veče“[5] | ||
Muška, ženska i daktilska rima
[uredi | uredi izvor]Kod muške rime, podudaranje je samo u jednom slogu (npr. svet-cvet), kod ženske u dva (gase-krase, liče-diče), a kod daktilske u tri (mladosti-radosti).
Parna, ukrštena i obgrljena rima
[uredi | uredi izvor]- Kod parne rime se rimuju dva uzastopna stiha, po šemi 1a, 2a, 3b, 4b (istim slovima su obeležene reči koje se rimuju).
| „ | To su zbori, to su glasi Kojima se prošlost krasi, Što prodiru kroz svet mračni Sa grobova onih zračni‘... |
” |
| — Jovan Jovanović Zmaj, „Svetli grobovi“[6] | ||
- Kod ukrštene rime se rimuju prvi i treći, odnosno drugi i četvrti stih, po šemi 1a, 3b, 2a, 4b.
| „ | I sad u crkvi, na kamenom stubu, U iskićenom mozaik-odelu, Dok mirno snosiš sudbu svoju grubu, Gledam te tužnu, svečanu, i belu; |
” |
| — Milan Rakić, „Simonida“[7] | ||
- Kod obgrljene rime se rimuju prvi i četvrti, odnosno drugi i treći stih, po šemi 1a, 4b, 2b, 3a.
| „ | Nad ostrvom punim čempresa i bora, Mlado krupno sunce prži, puno plama; I trepti nad šumom i nad obalama Slan i modar miris proletnjega mora. |
” |
| — Jovan Dučić, „Podne“[8] | ||
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v g „II. RIMA U STIHU – MODELI I FUNKCIJE”. Projekat „Rastko“. Pristupljeno 13. 12. 2013.
- ^ a b v „What Is the Function of Rhyme in Poetry?”. wiseGEEK. Pristupljeno 13. 12. 2013.
- ^ a b „Osnovni elementi poezije – podsetnik i vodič za tumačenje”. serbiana1. Pristupljeno 13. 12. 2013.
- ^ „Djura Jaksic Ponoc”. Caffe del Montenegro. Arhivirano iz originala 13. 12. 2013. g. Pristupljeno 13. 12. 2013.
- ^ „Aleksa Šantić: PRETPRAZNIČKO VEČE”. Poezija suštine. Pristupljeno 27. 08. 2017.
- ^ „Jovan Jovanović Zmaj, Pesme”. Pristupljeno 13. 12. 2013.
- ^ „Milan Rakić, Simonida”. Arhivirano iz originala 02. 11. 2013. g. Pristupljeno 13. 12. 2013.
- ^ „Jovan Ducic, Podne”. www.boske.rs. Pristupljeno 13. 12. 2013.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Rade Radmilović, Dara Injac, „Književni priručnik“, IPP Zmaj, Novi Sad, 1998.
- mr Ljiljana Nikolić, Bosiljka Milić, „Čitanka sa književnoteorijskim pojmovima za treći razred srednje škole“, ZUNS, Beograd, 2012.
