Sabor protiv bogumila u Srbiji
Sabor protiv bogumila u Srbiji bio je državni i crkveni sabor, koji je oko 1176. godine sazvao srpski veliki župan Stefan Nemanja. Održan je kod stare Petrove crkve u Rasu. Na saboru je bogumilstvo osuđeno kao jeres čije je pominjanje zabranjeno, njihovom poglavaru je "urezan jezik u grlu njegovu"[1], dok su drugi "popaljeni" ili kažnjeni raznim telesnim kaznama i prognani iz zemlje, a sva njihova imovina je oduzeta.
Prilike uoči sabora
[uredi | uredi izvor]Stefan Nemanja 1172. preduzima neuspešan vojni pohod protiv Vizantije, prilikom kojeg je odveden u Carigrad, kao zarobljenik cara Manojla I Komnina. Po povratku iz vizantijskog zatočeništva, obavezavši se caru Manojlu da će mu do kraja života ostati veran vazal, Stefan Nemanja započinje svoju drugu vladavinu velikog župana (1172—1196). Nakon povratka iz zatočeništva, Nemanja uređuje srpsku državu po ugledu na Vizantijsko carstvo, a jedan od prvih poteza mu je obračunavanje sa bogumilima[2], koji nisu prihvatali vizantijsku vlast i crkvenu hijerarhiju.
Nakon što mu je, prema predanju, jedan od vojnika saopštio "da se mrska i trikleta jeres već ukorenjuje u državi tvojoj"[1], Nemanja saziva Sabor, uz pomoć arhijereja Jeftimija, na koji poziva monahe sa igumanima, jereje, starešine i sve velmože, od malih do velikih.
Tok sabora
[uredi | uredi izvor]Na tom Saboru su bile prisutni ne samo crkveni velikodostojnici već i sve važnije velmože.[traži se izvor] Prisustvo velmoža znači da su bogumili prestali biti samo stvar crkve, koja sa njihovim učenjem više ne može da se nosi, već su toliko ojačali da su postali i stvar države. Bogumili nemaju uporište samo u srpskoj sirotinji, već i među samim velmožama, koji se uopšte nisu trudili da sakriju svoje verovanje. "I dok je govorio ovaj Sveti, i dok je bila velika prepirka..."[1] mnoge velmože na Saboru se otvoreno protive predloženim merama, pokušavajući da spreče predstojeću istragu.
I dok se na Saboru vodila velika raspra, dođe kći jednoga od Nemanjinih velmoža, čiji je muž bio „krivoveran“, i od kog je pobegla. Ona pade Nemanji pred noge, govoreći mu: "Gospodine, gospodine moj, evo vidim kako država tvoja raspravlja o ovoj mrskoj i odvratnoj veri. Vaistinu, gospodine moj, po bračnom zakonu bih isprošena od oca mojega, sluge tvojega, koji je mislio da je jednoverstvo u tvojoj državi. I bih u tih zakonoprestupnika, i videh, gospodine, gde uistini služe otpadniku od slave Božje, samome sotoni. I ne mogući trpeti smrada gluvih idola i mrske jeresi, istrgoh se iz ruke njihove i pobegoh, i vapijem moći tvojoj: porazi krstom one koji se bore s nama, da nauče nečastivi neprijatelji kako je moćna vera tvoja, gospodine"[1].
„A Sveti, izvedav ovu pred sabor svoj, sabran protivu te lukave jeresi, izobliči krivoverje njihovo, i savetova se sa svetiteljem svojim Jeftimijem i sa časnim črncima, i sa velmožama svojim, i, nimalo ne zadocnev, posla na njih vojsku, naoružanu od slavnih svojih, govoreći: `Revnujući porevnovah za Gospodom Bogom svedržiocem`[1].“
Posledice sabora
[uredi | uredi izvor]Uskoro je Nemanjina vojska krenula po Srbiji tražeći jeretike[3], i vršeći progon nepravovernog stanovništva. „I on izobliči bezboštvo njihovo, i jedne popali, druge raznim kaznama kazni, treće progna iz države svoje a domove njihove, i sve imanje sakupiv, razda prokaženim i ubogim.“ Ubrzo je Nemanja uhvatio i samog vođu bogumila, koji je surovo kažnjen: „Učitelju i načelniku njihovu jezik ureza u grlu njegovu, što ne ispoveda Hrista, sina božjeg.[1]“
U ovim pogromima stradale su i bogumilske knjige[2], koje bi danas bile od velike vrednosti, obzirom da bi predstavljale najstarije[4] spomenike raške i makedonske škole.[3][5][6] Progon bogumila i uništavanje njihovih knjiga i jeste razlog što se o njima malo zna, a skoro sva znanja dolaze od njihovih neprijatelja.[3] „Knjige njegove nečastive spali, i izagna ga, zapretiv da se nikako ne ispoveda niti pominje trikleto ime. I sasvim iskoreni tu prokletu veru, da se i ne pominje nikako u državi njegovoj, nego da se slavi jednobitna i nerazdeljiva i životvorna Trojica: Otac i Sin i sveti Duh, svagda i sad i uvek na veke vekova. Amin.“[1]
Veliki deo bogumila tada beži u susedne zemlje, a posebno u Bosnu[traži se izvor], gde nalaze utočište kod srpskog Bana Kulina, zbog čega će mu probleme praviti papa i Ugarska.[traži se izvor] Iako je mnoštvo bogumila bilo proterano, a mnoštvo stradalo, nisu u potpunosti nestali iz Srbije. Oni su još dugo živeli u Srbiji, ali uglavnom pritajeno,[traži se izvor] jer im je javno ispovedanje vere, koja je utvrđena kao jeretička, bilo zabranjeno. I naredni srpski vladari će preduzimati akcije protiv njih, ali nikada više tako drastične kao Nemanja.[traži se izvor]
Na staroj fresci u jednom selu blizu Užica, prikazan je državni sabor na kom se Simeon Nemanja obračunao s bogumilima, iznad čijih glava piše „poluverci“. [traži se izvor]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v g d đ e „Stefan Nemanjić, Žitije svetog Simeona”. Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ^ a b Vladimir Ćorović, Istorija srpskoga naroda, Beograd 2001.
- ^ a b v Željko Fajfrić, Sveta loza Stefana Nemanje, Šid 1998.
- ^ Za sada je Marijinsko jevanđelje iz XI veka najstarija sačuvana srpska knjiga.[traži se izvor]
- ^ „Branko Bjelajac, Srbi i rukopisno Sveto pismo”. Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ^ „Bogumili su u X, XI i XII veku prevodili apokrifne crkvene knjige na ondašnji srpski književni jezik." Navedeno prema: Srećković, Slavkov Pantelija: istorija srpskoga naroda, knjiga prva, Beograd, 1884. godine.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Dragojlović, Dragoljub (1974). Bogomilstvo na Balkanu i u Maloj Aziji. 1. Beograd: Balkanološki institut.
- Dragojlović, Dragoljub (1982). Bogomilstvo na Balkanu i u Maloj Aziji. 2. Beograd: Balkanološki institut.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]- Stefan Prvovenčani, Život Svetog Simeona
- Fajfrić, Željko. Sveta loza Stefana Nemanje. Sremska Mitrovica: Tabernakl. ISBN 86-85269-06-6.
- Vladimir Ćorović, Istorija srpskog naroda
