Pređi na sadržaj

Savezno veće

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Savezno veće
Zastava SFR Jugoslavije
Statusukinuto
Osnovano1946. (po drugi put 1974)
Ukinuto1968. (po drugi put 1992)
NasleđeVeće naroda

Savezno veće je bilo dom Skupštine FNRJ i SFRJ od 1946. do 1968. godine i od 1974. do 1992.

U periodu od 1946. do 1953. pored Saveznog veća postojalo je i Veće naroda. Od 1953. do 1963. drugi dom je bilo Veće proizvođača. Zatim, od 1963. do 1968. osim Saveznog veća postojala su još četiri doma: Privredno veće, Prosvetno-kulturno veće, Socijalno-zdravstveno veće i Organizaciono-političko veće. Od 1968. do 1974. Savezno veće nije postojalo već je opštenadležno veće bilo Veće naroda, a postojala su još četiri doma: Privredno veće, Prosvetno-kulturno veće, Socijalno-zdravstveno veće i Društveno-političko veće. Godine 1974. Savezno veće je ponovno postalo dom Skupštine SFRJ dok je drugi dom bilo Veće republika i pokrajina. Savezno veće je prestalo postojati raspadom SFRJ.

Ustav FNRJ iz 1946.

[uredi | uredi izvor]

Prema ​Ustavu Federativne Narodne Republike Jugoslavije​ (1946) Narodna skupština FNRJ se sastojala iz dva doma: Saveznog veća i Veća naroda. Oba doma bila su ravnopravna i birala su se na mandat od četiri godine. Domovi su zasedali odvojeno, a skupštinska zasedanja je sazivao Prezidijum Narodne skupštine FNRJ.[1]

Savezno veće su birali svi jugoslovenski građani. Na svakih 50.000 stanovnika birao se po jedan poslanik. Veće je imalo predsednika, dva potpredsednika i tri sekretara.[2]

Pravo podnošenja zakonskih predloga imala je Vlada FNRJ, članovi Vlade FNRJ i poslanici oba doma. Nijedan zakonski predlog nije mogao postati zakon, ako nije izglasan većinom glasova u oba doma na sednici na kojoj je prisutna većina poslanika svakog doma.[3]

Predlog za promenu i dopunu Ustava mogao je podneti Prezidijum Narodne skupštine FNRJ, Vlada FNRJ ili trećina poslanika jednog doma. Predlog je trebalo da bude prihvaćen u svakom domu većinom glasova. Bio bi usvojen ako bi za promenu ili dopunu Ustava glasala apsolutna većina od celokupnog broja poslanika u svakom domu. Usvojenu promenu ili dopunu Ustava proglašavala je Narodna skupština FNRJ na zajedničkoj sednici oba doma.[4]

Ustavni zakon iz 1953.

[uredi | uredi izvor]

Prema ​Ustavnom zakonu o osnovama društvenog i političkog uređenja FNRJ i saveznim organima vlasti​ (1953) Savezna narodna skupština FNRJ se sastojala iz dva doma: Saveznog veća i Veća proizvođača. Savezno veće su sačinjavali narodni poslanici koje su birali građani u srezovima i gradovima na osnovu opšteg, jednakog i neposrednog biračkog prava i narodni poslanici koje su iz reda svojih članova birala republička veća i pokrajinsko odnosno oblasno veće. Građani u srezovima i gradovima birali su poslanike po normi: jedan poslanik na 60.000 stanovnika. Republičko veće svake narodne republike biralo je deset poslanika, pokrajinsko veće autonomne pokrajine šest, a oblasno veće autonomne oblasti četiri poslanika.[5]

Sve poslove u nadležnosti Savezne narodne skupštine FNRJ u čijem rešavanju nisu učestvovala ravnopravno ili zajednički oba doma, ili o kojima nije rešavalo samo Veće proizvođača, vršilo je samo Savezno veće.[6] Unutar Saveznog veća, kao posebno zakonodavno telo, postojalo je i Veće naroda.

Ustav SFRJ iz 1963.

[uredi | uredi izvor]

Prema Ustavu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije​ (1963) Savezna skupština SFRJ se sastojala iz pet domova: Saveznog veća (kao veća delegata građana u opštinama i republikama) i Privrednog veća, Prosvetno-kulturnog veća, Socijalno-zdravstvenog veća i Organizaciono-političkog veća (kao veća delegata radnih ljudi u radnim zajednicama).[7]

Svako veće je imalo po 120 poslanika koji su se birali u skladu s normom da se jedan poslanik bira na isti broj stanovnika i da se u jednoj ili više opština, kao izbornoj jedinici, bira po jedan poslanik za svako veće. U Savezno veće biralo je i republičko veće svake republičke skupštine po deset poslanika iz reda svojih članova. U republici koja je u svom sastavu imala autonomne pokrajine pokrajinsko veće svake autonomne pokrajine biralo je u republičku delegaciju za Savezno veće još po pet poslanika iz redova svojih članova ili iz redova članova republičkog veća republičke skupštine koji su izabrani na teritoriji autonomne pokrajine. Poslanike za Savezno veće birale su opštinske skupštine i građani neposredno. Poslaničke kandidate za Savezno veće predlagali su građani na svojim zborovima birača ili grupa građana.[8]

Poslove iz nadležnosti Savezne skupštine SFRJ vršilo je Savezno veće zajedno s drugim nadležnim većem ravnopravno. Određene poslove iz skupštinske nadležnosti vršilo je pojedino veće samostalno, a neke zajednička sednica svih veća.[9] Savezno veće je samostalno: pretresalo pitanja iz oblasti spoljne politike, narodne odbrane i državne bezbednosti i pitanja opšte unutrašnje politike; donosilo zakone i druge akte i ratifikovalo međunarodne ugovore iz oblasti međunarodnih političkih odnosa, narodne odbrane i državne bezbednosti; biralo i razrešavalo predsednika i članove Saveznog izvršnog veća, biralo i razrešavalo predsednika i sudije Ustavnog suda Jugoslavije, Vrhovnog suda Jugoslavije i Vrhovnog privrednog suda, imenovalo i razrešavalo savezne državne sekretare, savezne sekretare, sekretara Saveznog izvršnog veća, zamenika vrhovnog komandanta, kao i funkcionere i članove organa upravljanja organizacija; ostvarivalo prava Savezne skupštine SFRJ u pogledu odgovornosti političko-izvršnih organa i saveznih funkcionera; odlučivalo o naknadama saveznim poslanicima i funkcionerima koje je Savezna skupština SFRJ birala ili imenovala; vršilo druge poslove koji nisu u ravnopravnom delokrugu drugih veća ili u samostalnom delokrugu kog drugog veća.[10]

Godine 1968. Savezno veće kao opštenadležno veće Savezne skupštine SFRJ zamenilo je Veće naroda (veće delegata republika i autonomnih pokrajina). Pored Veća naroda postojala su još četiri veća: Privredno veće, Prosvetno-kulturno veće i Socijalno-zdravstveno veće (kao veća delegata radnih ljudi u radnim zajednicama) i Društveno-političko veće (kao veće delegata građana u opštinama).[11]

Ustav SFRJ iz 1974.

[uredi | uredi izvor]

Prema ​Ustavu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije​ (1974) Skupština SFRJ se sastojala iz dva doma: Saveznog veća i Veća republika i pokrajina.[12] Savezno veće je sačinjavalo po trideset delegata samoupravnih organizacija i zajednica i društveno-političkih organizacija iz svake republike odnosno po dvadeset delegata iz svake autonomne pokrajine. Kandidacioni postupak je sprovodio Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije.[13] Veće je imalo predsednika i potpredsednika. Predsednik je predstavljao Veće, sazivao sednice Veća, predsedavao sednicama Veća i potpisivao odluke i druge opšte akte koje je Veće donosilo. Predsednik i potpredsednik Veća birali su se na četiri godine.[14]

Savezno veće je samostalno: odlučivalo o promeni Ustava SFRJ; utvrđivalo osnove unutrašnje politike i spoljnu politiku; donosilo savezne zakone osim saveznih zakona koje je donosilo Veće republika i pokrajina, davalo autentično tumačenje saveznih zakona koje je donosilo; utvrđivalo politiku izvršavanja saveznih zakona; donosilo budžet federacije i završni račun federacije; odlučivalo o promeni granica Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije; odlučivalo o ratu i miru; ratifikovalo međunarodne ugovore o političkoj i vojnoj saradnji i međunarodne ugovore koji su zahtevali donošenje novih ili menjanje važećih zakona koje je ono donosilo; utvrđivalo osnove organizacije saveznih organa i njihovu nadležnost; pretresalo izveštaje Saveznog izvršnog veća i saveznih organa uprave, vršilo političku kontrolu nad radom ovih organa i svojim smernicama usmeravalo njihov rad; pretresalo mišljenja i predloge Ustavnog suda o ostvarivanju zaštite ustavnosti i zakonitosti pred tim sudom; pretresalo izveštaje Saveznog suda i saveznog javnog tužioca o primenjivanju saveznih zakona, o opštim problemima pravosuđa i o radu Saveznog suda i saveznog javnog tužioca; pretresalo izveštaje, mišljenja i predloge saveznog društvenog pravobranioca samoupravljanja; davalo amnestiju za krivična dela određena saveznim zakonom; vršilo verifikaciju mandata i odlučivalo o mandatno-imunitetskim pitanjima delegata; donosilo poslovnik o svom radu; vršilo i druge poslove iz nadležnosti Skupštine SFRJ koji nisu bili u delokrugu Veća republika i pokrajina ili koje nije vrši ravnopravno sa njim.[15]

Savezno veće i Veće republika i pokrajina ravnopravno su: birali i razrešavali predsednika i potpredsednika odnosno potpredsednike Skupštine SFRJ; birali i razrešavali predsednika i članove Saveznog izvršnog veća, imenovali i razrešavali savezne sekretare i druge određene funkcionere i članove kolegijalnih tela u saveznim organima; birali i razrešavali predsednika i sudije Ustavnog suda i Saveznog suda, imenovali i razrešavali saveznog društvenog pravobranioca samoupravljanja, imenovali i razrešavali saveznog javnog tužioca; birali i razrešavali članove Saveta federacije; ratifikovali međunarodne ugovore koji su zahtevali donošenje novih ili izmenu važećih republičkih i pokrajinskih zakona; donosili odluke o produženju mandata delegata u Skupštini SFRJ; donosili poslovnik o zajedničkom radu veća i o njihovim zajedničkim radnim telima i odluku o organizaciji i radu skupštinskih službi.[16]

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Izvori

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Članovi 52, 56, 57, 58. i 60. Ustava Federativne Narodne Republike Jugoslavije (1946)
  2. ^ Članovi 53. i 59. Ustava FNRJ (1946)
  3. ^ Član 63. Ustava FNRJ (1946)
  4. ^ Član 72. Ustava FNRJ (1946)
  5. ^ Članovi 24, 25, 26. i 27. Ustavnog zakona o osnovama društvenog i političkog uređenja Federativne Narodne Republike Jugoslavije i saveznim organima vlasti (1953)
  6. ^ Član 37. Ustavnog zakona (1953)
  7. ^ Član 165. Ustava Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (1963)
  8. ^ Članovi 166. i 167. Ustava SFRJ (1963)
  9. ^ Član 173. Ustava SFRJ (1963)
  10. ^ Član 178. Ustava SFRJ (1963)
  11. ^ Amandman VIII na Ustav SFRJ (1968)
  12. ^ Član 284. Ustava Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (1974)
  13. ^ Član 291. Ustava SFRJ (1974)
  14. ^ Članovi 310. i 312. Ustava SFRJ (1974)
  15. ^ Član 285. Ustava SFRJ (1974)
  16. ^ Član 288. Ustava SFRJ (1974)

Literatura

[uredi | uredi izvor]


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Савезно_веће&oldid=28754832”