Severni sedmogodišnji rat

Severni sedmogodišnji rat
Napad na Alvsborg 1563. godine
Vreme 1563-1570 Mesto Skandinavija Ishod Status Kvo
Sukobljene strane
Švedska	Danska-Norveška Slobodan grad Libek Poljsko-litvanska unija

Severni sedmogodišnji rat (poznat i kao Severni skandinavski rat, Rat tri krune i Prvi severni rat) vođen je u periodu od 1563. do 1570. godine između Kraljevine Švedske sa jedne i Danska-Norveške, slobodnim gradom Libekom i Poljsko-litvanske unije sa druge strane. Rat je završen mirom u Ščećinu.

Uvod

U težnji da obezbedi prevlast na Baltičkom moru i zaštiti svoje trgovačke interese, Danska je odlučila da se silom suprotstavi ekspanziji Švedske na Baltiku. Šveđani su imali prevlast na moru, a Danci na kopnu.

Rat

Pošto su iskoristili dinastičke borbe za presto u Švedskoj, Danci su 1563. godine zauzeli pomorske tvrđave Helsingborj i Ditmaršen i zatvorili Švedskoj izlaz iz Baltika u Severno more. Do prvog pomorskog sukoba došlo je 1563. godine kod ostrva Bornholma u kome su Danci izgubili tri broda. Naredne godine, 30. i 31. maja danska flota (28 brodova) i flota Libeka (10 brodova) pod admiralom Herlufom Trolom sukobile su se između ostrva Eland i ostrva Gotland sa švedskom flotom (35 brodova) admirala Jakuba Bagea. Danci su izgubili 4 ratna broda i bili su primorani na povlačenje, a Bage je zarobljen. Švedska flota ponovo je 14. avgusta porazila dansku flotu kod severnog rta ostrva Eland. U međuvremenu su Šveđani na kopnu prodrli prema severozapadu, osvojili u septembru oblast Elvsborj, a 1564. godine norveške granične provincije Jemtland, Herjedalen i Tronhejm. Dansko-libečka flota ponovo je trpela poraz 21. maja 1565. godine na pomeranskoj obali, a 4. juna kod Alt Bukova i 7. avgusta između Rigena i Bornholma. Time je švedska obezbedila prevlast na prilazima Baltiku.

Kraj rata

Na kopnu su Šveđani 15. septembra 1565. godine uzeli Varberj na obali Kategata, a 20. oktobra potukli danske trupe kod Falkenberja. U ofanzivi koju je preduzela u jesen 1567. godine, danska vojska pod Danijelom Rancauom nanela je poraz Šveđanima kod Hulvedena i prodrla duboko u teritoriju Švedske. U operacijama od novembra 1567. do januara 1568. godine zauzeli su Smoland, Esterland, a 1569. godine i Varberj.

Do kraja rata nije bilo značajnijih promena. Zbog poraza u operacijama 1567-1569. godine i predstojećeg Livonskog rata protiv Rusije, Švedska je zaključila mir u Ščećinu. Odredbama ovog mira, Libek je obezbedio slobodnu trgovinu sa Narvom, Švedska je povratila Elfsborj, a Danska Gotland. Međutim, osnovni uzrok Severnog sedmogodišnjeg rata nije otklonjen.

Vidi još

• Švedsko-danski ratovi
• Livonski rat

Izvori

• Vojna enciklopedija, tom 8 (536-537)