Seldžučko carstvo

Seldžučko carstvo; دولت سلجوقیان; Büyük Selçuklu Devleti
	; Teritorija Seldžučkog carstva
Geografija
Kontinent	Azija
Regija	Mala Azija, Sredozemno more, Bliski istok, Kavkaz, srednja Azija
Prestonica	Nišapur; (1037–1043); Raj; (1043–1051); Isfahan; (1051–1118); Hamadan, Zapadna prijestolnica (1118–1194); Merv, Istočna prijestolnica (1118–1153)
Društvo
Službeni jezik	*persijski (službeni i dvorski jezik, glavni književni i govorni jezik) turski (jezik učenjaka, nauke i teologije);
Religija	islam
Politika
Oblik države	monarhija
— Sultan
Istorija
Istorijsko doba	srednji vek
— Osnivanje	1037.
— Ukidanje	1194.
— Status	bivša država

Seldžučko carstvo (pers. دولت سلجوقیان; tur. Büyük Selçuklu Devleti, što znači „Velika seldžučka država”) je bilo srednjovekovno tursko-persijsko carstvo, na čelu sa Kunik granom Oguz Turaka. Seldžučko carstvo je kontrolisalo prostor od Hindukuša na istoku, do Anadolije na zapadu i do srednje Azije na severu do Persijskog zaliva na jugu. Iz svoje domovine u blizini Aralskog mora, Seldžuci su najpre prodrli u Horasan, a zatim u Persiju pred konačno osvajanje istočne Anadolije.^[4]

Seldžučko carstvo je osnovao Torgul-beg 1037. godine, nakon pokušaja osnivača Seldžučke dinastije, Seldžuka, u prvoj četvrtini 11. veka. Seldžukov otac je bio visoko pozicioniran u Oguskoj državi i dao je po njemu ime državi i dinastiji. Seldžuci su ujedinili podeljenu političku scenu istočnog islamskog sveta i igrali su glavnu ulogu u prvom i drugom krstaškom ratu. Zahvaljujući njima došlo je osnivanja posebne tursko-persijske kulture [en], usljed visoke persijanizacije u kulturi i jeziku, kao i izvoz persijske kulture u Anadoliju. Turska naselja na severozapadnim delovima carstva, koja su bila od strateške važnosti za carstvo, dovela su do turkizacije tih područja.^[5] Seldžučka vladavina je nastala po uzoru na plemensku organizaciju uobičajenu među turskim i mongolskim nomadima i ličila je na porodičnu federaciju. U okviru ove organizacije vodeći član najveće porodice dodelio je članovima porodice funkcije kroz apanažu.

Carstvo je bilo podeljeno na zapadno i istočno i nije imalo prestonicu, kao ni politički centar. Prestonic su bili gradovi gde su vladari boravili u tom trenutku.

Kao i mnoga druga feudalna carstva ni Seldžučko nije dugo trajalo. Robno - novčani odnosi nisu bili glavni oblik ekonomskih odnosa, pa se ni oblasti nikada nisu ujedinile oko jednog ekonomskog i političkog središta, već je carstvo bilo utemeljeno na vojno - političkoj uniji koja je znatno oslabila kada su okupacija i vojni pohodi prestali. Vremenom su vladari pokrajina bili sve manje voljni da se pokoravaju središnjoj vlasti koji su se intezivirali nakon smrti sultana Malika šaha I. Zbog građanskih ratova i podela među emirima naredni krstaški pohodi nisu mogli da budu sprečeni, pa je carstvo propalo i osnovan je niz sultanata i emirata na teritoriji bivšeg carstva.

Izvori[uredi | uredi izvor]

^ ^a ^b Savory 1976, str. 82
^ Black 2004, str. 38.
^ ^a ^b C.E. Bosworth, "Turkish Expansion towards the west" in UNESCO HISTORY OF HUMANITY, Volume IV, titled "From the Seventh to the Sixteenth Century", UNESCO Publishing / Routledge. str. 391: "While the Arabic language retained its primacy in such spheres as law, theology and science, the culture of the Seljuk court and secular literature within the sultanate became largely Persianized; this is seen in the early adoption of Persian epic names by the Seljuk rulers (Qubād, Kay Khusraw and so on) and in the use of Persian as a literary language (Turkish must have been essentially a vehicle for everyday speech at this time)
^ „Seldžučko carstvo”. Arhivirano iz originala 01. 06. 2023. g. Pristupljeno 10. 07. 2022.
^ Veliko Seldžučko carstvo

Literatura[uredi | uredi izvor]

Black, Edwin (2004). Banking on Baghdad: inside Iraq's 7,000-year history of war, profit and conflict. John Wiley and sons. str. 38.
Savory, R. M. (1976). Introduction to Islamic civilisation. Cambridge University Press. str. 82.

[ReferenceA-1] Savory 1976, str. 82

[FOOTNOTEBlack200438-2] Black 2004, str. 38.

[Bosworth-3] C.E. Bosworth, "Turkish Expansion towards the west" in UNESCO HISTORY OF HUMANITY, Volume IV, titled "From the Seventh to the Sixteenth Century", UNESCO Publishing / Routledge. str. 391: "While the Arabic language retained its primacy in such spheres as law, theology and science, the culture of the Seljuk court and secular literature within the sultanate became largely Persianized; this is seen in the early adoption of Persian epic names by the Seljuk rulers (Qubād, Kay Khusraw and so on) and in the use of Persian as a literary language (Turkish must have been essentially a vehicle for everyday speech at this time)

[4] „Seldžučko carstvo”. Arhivirano iz originala 01. 06. 2023. g. Pristupljeno 10. 07. 2022.

[5] Veliko Seldžučko carstvo

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]