Sestre Bronte
Bronte su bili književna porodica iz devetnaestog veka, rođena u selu Tornton, a kasnije povezana sa selom Hejvort u zapadnom Rajdingu Jorkšira u Engleskoj. Sestre Šarlot (1816–1855), Emili (1818–1848) i En (1820–1849) su poznate pesnikinje i romanopisci.[1] Kao i mnoge savremene spisateljice, objavljivale su svoje pesme i romane pod muškim pseudonimima: Kjurer, Elis i Akton Bel, prvobitno. Njihove priče privukle su pažnju svojom strašću i originalnošću odmah nakon objavljivanja. Šarlotina Džejn Ejr bila je prva koja je doživela uspeh, dok su Emilini Orkanski visovi, Enina Stanarka napuštenog zamka i druga dela kasnije prihvaćena kao remekdela književnosti.
Tri sestre i njihov brat Branvel (1817–1848) bili su veoma bliski. Kao deca, razvijali su svoju maštu prvo kroz usmeno pripovedanje i igru, smeštenu u zamršeni imaginarni svet, a zatim kroz zajedničko pisanje sve složenijih priča smeštenih u njihov izmišljeni svet. Smrt njihove majke i dve starije sestre obeležila ih je i duboko uticala na njihovo pisanje, kao i njihovo izolovano odrastanje. Odgajani su u religioznoj porodici.[2] Rodno mesto Bronteovih u Torntonu je mesto hodočašća, a njihov kasniji dom, župni dvor u Hejvortu u Jorkširu, sadašnji Bronte pariški muzej, svake godine ima stotine hiljada posetilaca.
Porodica koja je izrodila toliko dobrih umjetnika i koju je zadesilo toliko nesreća i tužnih scena u životu je svakako porodica Bronte. Najpoznatije iz porodice su sestre Šarlot, Emili i En. Kada je Šarlot imala samo pet godina umrle su im dvije starije sestre i majka. Tako su tri sestre i njihov brat Branvel ostali sami sa ocem u velikom siromaštvu. Iz najbolje namjere otac ih šalje u internat ne znajući kakvi uslovi tamo vladaju. Taj period života u veoma lošim uslovima ostao im je urezan u pamćenje i često se pojavljivao u njihovim djelima. Da bi imale veće šanse da objave svoja djela sestre su koristile pseudonime. Njihova djela prije iako su bila zapažena nisu bila odmah shvaćena. Ta djela se još uvijek čitaju svuda širom svijeta.
Šarlot Bronte
[uredi | uredi izvor]| Šarlota Bronte | |
|---|---|
 Šarlota Bronte | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 21. april 1816. |
| Mesto rođenja | Tornton, Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Datum smrti | 31. mart 1855. (38 god.) |
| Mesto smrti | Havort, Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Književni rad | |
| Najvažnija dela | Vilet, Profesor, Džejn Ejr, Šerli |
Šarlot je bila najstarija od sestara čuvene trojke, dok je bila treća ćerka svog oca Patrika i majke Marije. Rođena je 1816. godine. Posle smrti majke i sestara odlazi sa svoje dvije sestre u internat. Na nju je taj period u odnosu na druge dvije sestre ostavio najveći utisak. Taj period njenog života opisan je u romanu Džejn Ejr. Ubrzo nakon izlaska iz internata postaje učiteljica a 1842. godine odlazi sa sestrom Emili u Brisel na školovanje. Tu se Šarlot prvi put zaljubljuje i to u svog profesora. Posle te neuzvraćene ljubavi, čiji se tragovi mogu primjetiti u njenim kasnijim djelima, vraća se kući. Već 1846. godine sa En i Emili objavljuje svoje prve romane. Te godine Šarlot je objavila maloprije pomenut roman Džejn Ejr. Obajvila ga je pod pseudonimom Karer Bel. Njen roman bio je najuspješniji. Tri godine kasnije En i Emili umiru od tuberkuloze kao i njihov brat Branvel. Nakon toga odlazi u London i prestaje da piše pod svojim pseudonimom otkrivajući svoj pravi identitet. Konačno se udaje 1854. godine i umire devet mjeseci kasnije 1855. godine na porođaju.
Djela
[uredi | uredi izvor]Emili Bronte
[uredi | uredi izvor]| Emili Bronte | |
|---|---|
 Emili Bronte | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Emili Džejn Bronte |
| Datum rođenja | 30. jul 1818. |
| Mesto rođenja | Tornton, Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Datum smrti | 19. decembar 1848. (30 god.) |
| Mesto smrti | Havort, Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Književni rad | |
| Najvažnija dela | Orkanski visovi |
Emili je rođena u Torontu kao peto dijete svojih roditelja. Kao i Šarlot i En odlazi u internat iz kojeg izlazi 1825. godine i postaje ubrzo guvernanta. Godinu dana kasnije odlazi u Berlin sa sestrom Šarlot. U Berlinu se ne snalazi dobro i jedva čeka povratak kući. Iste godine kada je Šarlot objavila Džejn Ejr, Emili objavljuje roman Orkasnski visovi. Kritike su bile podijeljene. Jedni su ga hvalili dok su ga drugi kudili. Roman je objavila pod pseudonimom Elis Bel. Osim ovog romana i još par pjesama iz njenog djetinjstva ništa nije ostalo sačuvano. Od tri sestre ona se smatra genijem u porodici a njen jedini roman ulazi u same vrhove klasične književnosti. Malo posle smrti brata Branvela dobija tuberkulozu i umire 1848. godine.[3]
Djela
[uredi | uredi izvor]- Orkanski visovi (1846)
- Par sačuvanih pjesama iz njenog djetinjstva
En Bronte
[uredi | uredi izvor]| En Bronte | |
|---|---|
 En Bronte | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 17. januar 1820. |
| Mesto rođenja | Tornton, Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Datum smrti | 28. maj 1849. (29 god.) |
| Mesto smrti | Skarboro, Ujedinjeno Kraljevstvo |
En ili Ana je bila najmlađa od sestara i šesto dijete Patrika i Marije Bronte. Po povratku iz internata nastavila je da se školuje dok su joj sestre bile u Briselu. Već 1846. godine po povratku sestara iz Brisela objavljuje sa njima svoj prvi roman Agnes Grej. Pseudonim koji je koristila bio je Akton Bel. Samo dvije godine poslije objavljuje roman Stanarka napuštenog zamka koji zadobija veliko interesovanje čitaoca. Danas ga smatraju prvim feminističkim romanom. Iako je ostala u sjenci u odnosu na sestre mnogi i danas čitaju njene romane. Posle smrti brata i starije sestre i ona se razbolela i umrla 1849. godine.
Književna evolucija
[uredi | uredi izvor]Deca su se od malih nogu zainteresovala za pisanje, u početku kao igru. Svi su pokazali talenat za pripovedanje, ali je za mlađe postalo zabava da ih razvijaju. U središtu dečjeg stvaralaštva bilo je dvanaest drvenih vojnika koje je Patrik Bronte poklonio Branvelu početkom juna 1826. godine.[4] Ovi vojnici igračke su odmah pokrenuli njihovu maštu i o njima su govorili kao o Mladićima i davali im imena. Međutim, tek u decembru 1827. njihove ideje su poprimile pisani oblik,[5] i nastalo je zamišljeno afričko kraljevstvo Stakleni grad,[6] praćeno Carstvom Angrije. Emili i En su stvorile Gondal, ostrvski kontinent u severnom Pacifiku, kojim je vladala žena, nakon odlaska Šarlote 1831. godine.[7] U početku su ove priče bile napisane u malim knjigama, veličine kutije šibica oko 15 in × 25 in (380 mm × 640 mm)[7] i letimično povezane koncem. Stranice su bile ispunjene sabijenim, sitnim pisanjem, često velikim slovima bez interpunkcije i ulepšane ilustracijama, detaljnim mapama, šemama, pejzažima i planovima zgrada koje su deca kreirala prema svojim specijalnostima. Ideja je bila da knjige budu veličine podesne za čitanje tih vojnika. Kompleksnost priča sazrevala je kako se razvijala dečja mašta, hranjena čitanjem tri nedeljno ili mesečne časopise na koje je njihov otac bio pretplaćen,[4] ili novina koje su svakodnevno kupovane u lokalnoj prodavnici vesti i kancelarijskog materijala Džona Grinvuda.
Književni i umetnički uticaj
[uredi | uredi izvor]Ovi izmišljeni svetovi bili su proizvod plodne mašte hranjene čitanjem, diskusijom i strašću za književnošću. Daleko od negativnih uticaja koji ih nikada nisu napustili i koji su se odrazili na dela njihovih kasnijih, zrelijih godina, Bronte deca su ih upijala raširenih ruku.
Štampa
[uredi | uredi izvor]Časopisi koje je Patrik Bronte čitao bili su rudnik informacija za njegovu decu. Leeds Intelligencer i Blackwood's Edinburgh Magazine, konzervativni i dobro napisani, ali bolji od Kvartalnih pregleda koji su branio iste političke ideje dok su se obraćali manje rafiniranoj čitalačkoj publici (razlog zašto to gospodin Bronte nije čitao),[8] su eksploatisani u svakom detalju. Naročito je Blackwood's Magazine bio ne samo izvor njihovog znanja o svetskim stvarima, već je takođe obezbedio materijal za rano pisanje Bronteovih. Na primer, jedan članak u junskom izdanju 1826. Blekvuda daje komentar o novim otkrićima iz istraživanja centralne Afrike.[9] Mapa priložena uz članak ističe geografske karakteristike na koje se Brontes porodica osvrće u njihovim pričama: Džibel Kumera (Mesečeve planine), Ašanti, i reke Niger i Kalabar. Autor takođe savetuje Britancima da se iz Fernanda Poa prošire u Afriku, gde, primećuje Kristin Aleksander, deca iz Bronte porodice lociraju Veliki stakleni grad.[10] Njihovo poznavanje geografije upotpunila je Goldsmitova Gramatika opšte geografije, koju su Brontovi posedovali i koju su uveliko komentarisali.[11]
Lord Bajron
[uredi | uredi izvor]Od 1833. godine, Šarlot i Branvelove Angrijanske priče počinju da prikazuju bajronske heroje koji imaju snažan seksualni magnetizam i strastveni duh, i pokazuju aroganciju, pa čak i crnodušnost. Opet, u članku objavljenom u Blackwood's Magazine u avgustu 1825. godine prvi put otkrivaju tog pesnika; on je bio preminuo prethodne godine. Od ovog trenutka, ime Bajron postaje sinonim za sve zabrane i smelosti kao da je pokrenulo samu suštinu uspona tih zabranjenih stvari.[12] Branvelova Šarlot Zamorna, jedan od heroja Verdopolisa, teži ka sve dvosmislenijem ponašanju,[13] a isti uticaj i evolucija se ponavljaju kod Bronteovih, posebno u likovima Hitklifa u Wuthering Heights, i gospodina Ročestera u Jane Eyre, koji manifestuju svojstva bajronskog heroja. Brojna druga dela su ostavila traga na Brontove — na primer Hiljadu i jedna noć, koja je inspirisala džina u koje su oni sami postali centar svojih kraljevstava, dodajući pritom dašak egzotike.
Djela
[uredi | uredi izvor]- Agnes Grej (1846)
- Stanarka napuštenog zamka (1848)
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 182. ISBN 86-331-2075-5.
- ^ Backholer, Paul (18. 4. 2022). „Wuthering Heights, Heathcliff, the Brontë Sisters, and their Faith in the Bible and Christianity”. ByFaith.org. Pristupljeno 18. 4. 2022.
- ^ Lamonica 2003, str. 118.
- ^ a b Smith Kenyon 2002, str. 28
- ^ Harrison, David W. (2002). The Brontes of Haworth: Yorkshire's Literary Giants: Their Lives, Works, Influences and Inspirations (na jeziku: engleski). Trafford Publishing. str. 75—76. ISBN 978-1-55369-809-8.
- ^ Smith Kenyon 2002, str. 29
- ^ a b Smith Kenyon 2002, str. 30
- ^ Drabble 1985, str. 105
- ^ Macqueen, James (jun 1826). „Geography of Central Africa. Denham and Clapperton's Journals”. Blackwood's Edinburgh Magazine. 19:113: 687—709.
- ^ Alexander, Christine (1983). The Early Writings of Charlotte Brontë. Oxford: Blackwell. str. 30.
- ^ Alexander & Sellars 1995, str. 68
- ^ Gérin, Winifred (1966) Byron's influence on the Brontës, Keats-Shelley Memorial Bulletin, 17.
- ^ Alexander, Christine Anne; McMaster, Juliet (2005). The child writer from Austen to Woolf. Cambridge University Press. str. 23. ISBN 9780521812931.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Lamonica, Drew (2003). We Are Three Sisters: Self and Family in the Writing of the Brontës. University of Missouri Press. str. 118. ISBN 978-0-8262-6268-4.
- Oxford enciklopedija za mlade; Ben Dupre; Begen d.o.o.; Zagreb 2008.
- Alexander, Christine; Sellars, Jane (1995). The Art of the Brontës. Cambridge University Press. ISBN 9780521438414. Pristupljeno 10. 2. 2017.
- Barker, Juliet R. V. (1995). The Brontës. London: Phoenix House. ISBN 978-1-85799-069-0.
- Drabble, Margaret, ur. (1985). The Oxford Companion to English Literature (Fifth izd.). ISBN 978-0-19-866130-6.
- du Maurier, Daphne (1987) [1960]. The Infernal World of Branwell Brontë. London: Penguin Books. ISBN 978-0-14-003401-1.
- Gaskell, Elizabeth (1857). The Life of Charlotte Brontë.
- Peters, Margot (avgust 1977). Unquiet Soul: Biography of Charlotte Brontë. Futura Publications. ISBN 9780860075608.
- Smith Kenyon, Karen (april 2002). The Brontë Family: Passionate Literary Geniuses. Lerner Publications. ISBN 978-0-8225-0071-1.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- Diskusija o Džejn Ejr
- Vebsajt o muzeju sestara Bronte
- Onlajn edicije Šarlotinih knjiga
- Veb magazin o muzeju Bronte
- Charlotte Brontë – Portet Šarlote Bronte Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. septembar 2007)
- Najveća kolekcija linkova veb stranica o Sestrama Bronte Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. maj 2011)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
