Sindrom bolesnih zgrada
| Sindrom bolesnih zgrada | |
|---|---|
| Sinonimi | Sick building syndrome |
.jpg) | |
| Sindrom bolesnih zgrada povezuje se sa sistemima za klimatizaciju | |
| Specijalnosti | Medicina rada |
Sindrom bolesnih zgrada (akronim SBS od eng sick building syndrome) čini skup simptoma ili zdravstvenih smetnji, povezanih sa boravkom u određenoj zgradi koja je potpuno klimatizovana. Ovaj sindrom ne treba poistovećivati sa bolestima koje se javljaju nakon ili u toku boravka u zgradama sa prisutnim kontaminantima u vazduhu (eng. building related Illnesse - brI), jer kod obolelih od kontaminanata se tačno zna uzrok bolesti (npr. legionarska bolest), a simptomi se brzo povlače po napuštanju zgrade.[1][2]
Definicija
[uredi | uredi izvor]Svetska zdravstvena organizacija je 1986. godine definisala sindrom bolesnih zgrada kao skup bolesti izazvanih ili stimulisanih zagađenim vazduhom u zatvorenim prostorima.[3]
Nacionalni odbor za zdravlje Švedske 2006. godine je preporučio, u medicinskom časopisu Läkartidningen, da se „sindrom bolesnih zgrada“ ne sme koristiti kao klinička dijagnoza. Nakon toga sve ređe su u istraživanjima u upotrebi izrazi kao što su „bolesne zgrade“ i „sindrom bolesnih zgrada“.[4][5]
Međutim, ovaj koncept ostaje živ u popularnoj kulturi i koristi se za označavanje skupa simptoma povezanih sa lošim inženjeringom kuće ili radnim okruženjem. Dok se izraz „bolesna zgrada" koristi najviše u kontekstu zdravlja na radnom mestu.
Istorija
[uredi | uredi izvor]Krajem 1970-tih primećeno je da su stanari u novoizgrađenim objektima, kancelarijama i javnim zgradama ispoljavali nespecifične simptome. U medijima su ove simptome nazvali „kancelarijska bolest". Izraz „sindrom bolesne zgrade" skovala je Svetska zdravstvena organizacija 1986. godine, pošto je procenila da 10-30% novoizgrađenih kancelarijskih zgrada na zapadu ima problema sa vazduhom u zatvorenom prostoru.
Rane danske i britanske studije objavile su prve simptome bolestih zgrada, a studija Švedsko udruženja za alergologiju (SOU 1989: 76) označila je „bolesnu zgradu“ kao uzrok epidemijskih pojava alergije. Sledila su 1990-tih opsežna istraživanja, u okviru kojih je ispitivan uticaj različitih fizički i hemijski faktora u „bolesnim zgradama“. Kako je tom prilikom ukazano na značaj hemijskih supstanci u građevinskom materijalu, mnogi proizvođači građevinskog materijala aktivno su radili na kontroli hemijskog sadržaja i zameni kritičnih aditiva. Dok je industrija za klimatizaciju prostora zagovarala pre svega dobro funkcionisanje ventilacije. Dok su drugi rešenje ovog problema tražili u ekološkoj izgradnji, primenom prirodnih materijala i jednostavne tehnike.
- Suprotstavljeni stavovi
Krajem 1990-ih došlo je do povećanog nepoverenja prema konceptu „bolesne zgrade". Jedna disertacija objavljena na Karolinskom institutu u Stokholmu 1999. godine dovela je u pitanje metodologiju prethodnih istraživanja, a potom je i danska studija iz 2005. godine pokazala nedostatke dosadašnjih istraživanja brojnim eksperimentima. Tada je sugerisano da sindrom bolesne zgrade zapravo nije koherentan sindrom i nije bolest koja se pojedinačno dijagnostikuje, već zbirka čak desetak polu povezanih bolesti.
- Sindrom bolesne gradnje u sudskoj praksi
Sindrom bolesne gradnje napravio je brz put od medija do sudnice, gde su profesionalni inžinjeri i arhitekti proglašeni okrivljenima za pojavu ovog sindroma, njihove interese zastupali su osiguravači za profesionalnu praksu. Postupci su se uvek oslanjali na veštake, medicinske i tehničke stručnjake, zajedno sa rukovodiocima zgrada, izvođačima i proizvođačima dorada i nameštaja, svedočeći o uzroku i posledicama. Većina tih akcija rezultovala je zaključenim sporazumima o nagodbi, a nijedan od njih nije dramatičan. Osiguravačima je bila potrebna odbrana zasnovana na standardima profesionalne prakse da bi se ispunila odluka suda — da u modernoj, u suštini zatvorenoj zgradi, sistemi za provetravanje i klimatizaciju moraju proizvesti vazduh koji je zdrav za disanje i ljudsku upotrebu.
Vremenom, građevinski materijal se menjao s obzirom na potencijal emisije. Pušenje je nestalo i dramatična poboljšanja kvaliteta ambijentalnog vazduha, zajedno sa ventilacijom i održavanjem u skladu sa u međuvremenu propisanim standardima, doprinelo je prihvatljivosti unutrašnjeg vazdušnog okruženja. Samo će vremenom i sudovi reći koliko je sve do sada učinjeno ispravno ili pogrešno.[6][7]
Epidemiologija
[uredi | uredi izvor]Prema izvorima Svetske zdravstvene organizacije na globalnom nivou trenutno ima preko 1,2 miliona poslovnih zgrada (trgovački centri, bolnice, biblioteke, škole i dr.) sa karakteristikama sindrom bolesnih zgrada.[8]
Pojava zdravstvenih tegoba češća je kod osoba ženskog pola, srednjeg i nižeg obrazovnog nivoa, kod onih koji su niže na hijerarhijskoj lestvici u preduzeću i onih koji su izloženi većem stresu na poslu, kao i kod onih sa narušenim imunim sistemom.[9]
Neka zgrada se proglašava „bolesnom“ ako najmanje 20% stanara koji borave u njoj ima neke od simptoma iz grupe sindroma bolesnih zgrada.
Etiopatogeneza
[uredi | uredi izvor]
Prevelika razlika između spoljašnje temperature i temperature u klimatizovanim prostoru može izazvati reakciju ljudskog organizma sličnu onoj koju izaziva stres. Stresor je u ovom slučaju temperaturna razlika na koju organizam nema vremena da se prilagodi (posebno one sa narušenom funkcijom kardiovaskularnog sistema). Prema tome simptomi se najčešće javljaju kod osoba koje borave u klimatizovanim zgradama, sa neadekvatnom mikroklimom koja je posledica lošeg funkcionisanja centralne klimatizacije, ali se mogu javiti i u prirodno neadekvatno provetravanim zgradama, koje su zbog energetske uštede, projektovane sa spoljnim staklenim površinama koje hermetički zatvaraju unutrašnjost, i ne dozvoljavaju ni najmanju mogućnost za prirodnu ventilaciju (smanjenje toplotnih gubitaka).[10]
Vrlo je teško ustanoviti uzrok pojave sindroma bolesnih zgrada, jer se merenjima retko otkriva visoka koncentracije polutanta u vazduhu, a često ni značajno poboljšanje klimatizacije ne daje očekivane rezultate. Verovatno da je niski nivoi različitih polutanata prisutnih u vazduhu deluju sinergistički, izazivajući zdravstvene poremećaje. Međutim ne treba isključiti i značajne osobine ličnosti i drugi psihološki faktora kojima su izložene obolele osobe.[11]
Kliničke manifestacije
[uredi | uredi izvor]Klinički simptomi su:[8]
- privremeni,
- obično neodređeni,
- nespecifični,
- dugo ne izazivaju veću zabrinutost obolelih.
Broj simptoma u okviru sindroma je različit, a i različit je i njihov intenziteta i način ispoljavanja. Najčešće tegobe su:[12]
- suvo grlo,
- glavobolja,
- svrab kože,
- nadražaj nosne sluzokože,
- razdražljivost,
- malaksalost,
- smanjena koncentracija,
- vrtoglavice,
- umor,
- bolovi u mišićima...
Prevencija
[uredi | uredi izvor]Sindrom bolesnih zgrada može se sprečiti pravilnim projektovanjem, izgradnjom i održavanjem poslovnih i stambenih zgrada, kao i redovnim sistematskim pregledima svih zaposlenih kako bi se na vreme uočila pojava ovog sindroma.
Neka od rešenja ovog problema su:
- pravilan način organizovanja rada, bez ekstremnih naprezanja u pojedinom delu dana,
- negovanja prijatne radne atmosfere, između svih korisnika zgrade,
- da se pored svakodnevnih obaveza nađe vremena da se jedan deo dana provede van kancelarija i stanova, u prirodi,
- povremeno bavljenje bilo kojim sportom.[13]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ Sick Building Syndrome (SBS); Environmental Illness Resource
- ^ How to deal with sick building syndrome: Guidance for employers, building owners and building managers; Health and Safety Executive (HSE), 2012
- ^ Theodor D. Sterling, Chris Collett, Davi Rumel, A epidemiologia dos "edifícios doentes Pristupljeno 22. 2. 2020
- ^ Marmot AF, Eley J, Stafford M, et al; Building health: an epidemiological study of "sick building syndrome" in the Whitehall II study. Occup Environ Med. 2006 Apr63(4):283-9.
- ^ Jung, Chien-Cheng; Liang, Hsiu-Hao; Lee, Hui-Ling; Hsu, Nai-Yun; Su, Huey-Jen (2014). „Allostatic Load Model Associated with Indoor Environmental Quality and Sick Building Syndrome among Office Workers”. PLOS ONE. 9 (4): e95791. PMC 3997416
. PMID 24759685. doi:10.1371/journal.pone.0095791 .
- ^ „Sick Building Syndrome - Fact Sheet” (PDF). United States Environmental Protection Agency. Pristupljeno 6. 6. 2013.
- ^ „Sick Building Syndrome”. National Health Service, England. 19. 10. 2017. Pristupljeno 6. 6. 2013.
- ^ a b Burge PS; Sick building syndrome. Occup Environ Med. 2004 Feb61(2):185-90.
- ^ Israeli, Eitan; Pardo, Asher (2011). „The sick building syndrome as a part of the autoimmune (Auto-inflammatory) syndrome induced by adjuvants”. Modern Rheumatology. 21 (3): 235—239. PMID 21188456. S2CID 2709955. doi:10.1007/s10165-010-0380-9.
- ^ Renner, Bertold; Mueller, Christian A.; Shephard, Adrian (2012). „Environmental and non-infectious factors in the aetiology of pharyngitis (Sore throat)”. Inflammation Research. 61 (10): 1041—1052. PMC 3439613 . PMID 22890476. doi:10.1007/s00011-012-0540-9.
- ^ Runeson-Broberg, Roma; Norbäck, Dan (2013). „Sick building syndrome (SBS) and sick house syndrome (SHS) in relation to psychosocial stress at work in the Swedish workforce”. International Archives of Occupational and Environmental Health. 86 (8): 915—922. PMID 23143072. S2CID 21858003. doi:10.1007/s00420-012-0827-8.
- ^ Terr, Abba I. (2009). „Sick Building Syndrome: Is mould the cause?”. Medical Mycology. 47: S217—S222. PMID 19255924. doi:10.1080/13693780802510216.
- ^ Norbäck, Dan; Nordström, Klas (2008). „Sick building syndrome in relation to air exchange rate, CO2, room temperature and relative air humidity in university computer classrooms: An experimental study”. International Archives of Occupational and Environmental Health. 82 (1): 21—30. PMID 18246367. S2CID 22347985. doi:10.1007/s00420-008-0301-9.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Burge, P. S. (2004). „Sick building syndrome”. Occupational and Environmental Medicine. 61 (2): 185—190. PMC 1740708 . PMID 14739390. doi:10.1136/oem.2003.008813.
- Hodgson, M. (2002). „Indoor environmental exposures and symptoms”. Environmental Health Perspectives. 110 (Suppl 4): 663—667. PMC 1241222 . PMID 12194903. doi:10.1289/ehp.02110s4663.
- Appleby, P. H. (1996). „ABC of work related disorders. Building related illnesses”. BMJ (Clinical Research Ed.). 313 (7058): 674—677. PMC 2352011 . PMID 8811763. doi:10.1136/bmj.313.7058.674.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor] | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
| Normativna kontrola: Državne |
|---|
