Soka (Banlok)
| Soka rum. Soca | |
|---|---|
| Naselje | |
  Soka Lokacija u Rumuniji | |
| Koordinate: 45° 22′ 16″ N 21° 9′ 51″ E / 45.37111° S; 21.16417° I | |
| Zemlja |  Rumunija |
| Okrug | Timiš |
| Opština | Banlok |
| Nadmorska visina | 83 m (272 ft) |
| Stanovništvo (2013)[1] | |
| • Ukupno | 535 |
| Vremenska zona | Istočnoevropsko vreme (UTC+2) |
| • Leti (DST) | Istočnoevropsko letnje vreme (UTC+3) |
| Geokod | 666598 |
Soka (rum. Soca) je selo u opštini Banlok, koja pripada okrugu Timiš u Republici Rumuniji. Naselje je značajno po prisutnoj srpskoj nacionalnoj manjini u Rumuniji.
Položaj naselja[uredi | uredi izvor]
Selo Soka se nalazi u istočnom, rumunskom Banatu, na 15 km od Srbije. Seoski atar je potpuno ravničarskog karaktera.
Prošlost[uredi | uredi izvor]
Najstariji pomen naselja u papskim dokumentima 1333. godine. Po "Rumunskoj enciklopediji" novo selo su za vreme Turaka osnovali doseljenici Srbi. Po austrijskom popisu iz 1717. godine zapisano je 30 srpskih kuća.
"Soke" su 1764. godine pravoslavna parohija Giladskog protoprezvirata.[2] Carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da je mesto Soka (Socka) mešovitog nacionalnog sastava, sa Srbima i Rumunima i pripada Jaručkom okrugu.[3] Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir u Soki je bio samo jedan sveštenk. Paroh pop Isak Popović rukopoložen 1788. godine služio se srpskim i rumunskim jezikom.[4]
Mesto je bilo od 1781. godine posed plemića Lazara Karačonija, koji je podigao dvorac Banlok.
Parohija u Soki je 1846. godine bila u Čakovačkom protoprezviratu, i imala 880 pravoslavnih žitelja. Dvadeset godina kasnije, 1867. u mestu je 906 pravoslavaca. Srpska crkvena opština u Soki je 1899. godine bila potpisnik zahteva za sazivanje srpskog crkveno-narodnog sabora u Karlovcima.
Godine 1905. Soka je velika opština u Banlačkom srezu. Tu živi 976 stanovnika u 182 doma. To srpsko mestu kojih ima 880 pravoslavnih duša (ili 90%) sa 172 kuće. Od srpskih javnih zdanja postoji pravoslavna crkva i narodna škola. Na poštu i zbog brzojava su morali stanovnici ići u Banlok.[5]
U septembru 1921, u vreme povlačenja granice između Kraljevine SHS i Rumunije, deputacije sela Gaj i Soka su dolazile u Beograd da traže ostanak na teritoriji KSHS.[6]
Crkva i škola[uredi | uredi izvor]
Na mestu starog hrama iz 1744. godine, podignut je novi 1903. godine, posvećen prazniku Sv. velikomučenika Dimitrija.[7] Stari ikonostas je bio rad nepoznatog zografa iz 18. veka, a ni sadašnjeg nije poznat ikonopisac (1910-1912).[8] Po državnom šematizmu pravoslavnog klira iz 1846. godine, kaže se da je pravoslavno parohijsko zvanje osnovano u Soki u 18. veku, a matrikule krštenih i venčanih vode se od 1789. godine, a umrlih od 1808. godine. Pri pravoslavnom hramu posvećenom Sv. Dimitriju, te 1846. godine, služio je mesni paroh pop Hristifor Komnenović. Tu se u hramu čuvaju stare knjige iz 18. veka: Sv. Jevanđelje iz 1727. godine, zatim dva Trebnika iz 1728. godine i srbljak 1765. godine. Iz popisa katoličke Čanadske biskupije iz 1861. godine u Soki (Szoki) je bilo 25 katolika, 6 Jevreja i 983 pravoslavnih žitelja.
Po protoprezviterskom izveštaja sa kraja 1891. godine u Soki je sledeće stanje: ima jedna crkva sa jednim sveštenikom, a 830 pravoslavnih parohijana Srba stanuje u 160 srpskih kuća. Rumuni se ne pominju u tabeli. Ovsenica je tada njena parohijska filijala, sa crkvom ali bez sveštenika, u kojoj živi 98 Srba u 17 kuća.[9] U parohiji sočanskoj 1892. godine raspisan je stečaj za paroha. Stari paroh Milić je tada otišao u mirovinu, sa pripadajućom penzijom od 400 f. Administrator Parohije pop Kosta Lazić osuđen je zbog bespravno potrošenog novca crkvene opštine. Eparhijske vlasti su 1896. godine intervenisale u Soki da se plata sveštenika urednije isplaćuje, a propisana je na 400 f. Srpska crkvena opština u Soki je 1897. godine kupila parohijski dom. Zbog siromaštva opština je primila 100 f. pripomoći iz eparhijskih fondova. Ona je iste godine uzela zajam od 1500 f. za kupovinu nekretnina i radove. Pop Lazić je 1898. godine prešao u Ferdin, a došao u Soku jeromonah Serafim Rajković. Te 1898. godine je trebalo da uđe u parohiju za administratora, jerej Milivoje Jovanović. Početkom 20. veka tu je srpska crkvena opština, skupština je redovna, pod predsedništvom Sovre Vasića. Paroh je pop Aleksandar Popović rodom iz Modoša, koji je dve godine u mestu. To je parohija najniže šeste klase, ima srpsko pravoslavno groblje i parohijsku sesiju od 28 kj. zemlje.[10] Tražen je sveštenik 1906. godine za parohiji šeste klase u Soki.
Sokinska narodna škola je 1846. godine imala samo 12 učenika, kojima je predavao učitelj Georgije Živanović.[11] Po izveštaju iz 1864. godine tu je već radio učitelj Jovan Jocković, pa je ponovo "naimenovan". Jocković je još 1841. godine završio preparandiju, ali kada je primljen tu, 1863. godine mu je priznat samo status suplenta, i morao je do kraja 1864. godine da položi u preparandiji u Somboru učiteljski ispit. Do toga nije došlo jer je učitelj pokazao svedočanstvo o tom ranije položenom ispitu, koji je bio zagubljen.[12] Opština Soka je 1867. godine uplatila prilog za Školski fond u iznosu od 89 f.[13] Devedesetih godina 19. veka svake godine se otvara stečaj za učitelja, što govori o siromaštvu i neatraktivnom mestu za rad učitelja. Plata sokanskog učitelja 1891. godine je iznosila 150 f. Naređeno je 1900. godine crkvenoj opštini u Soki da školu opravi. Po konkursu iz 1902. godine vidi se da u Soki postoje dve četvororazredne srpske veroispovedne škole (muška i ženska). Predsednik Školskog odbora je Sovra Vasić, školski upravitrlj Živan Gađanski a staratelj školski Svetozar Stojić. Škola u Soki 1905. godine ima jedno školsko zdanje podignuto 1876. godine. Redovnu nastavu pohađa 1905. godine 88 učenika, a u nedeljnu školu dolazi 30 đaka starijeg uzrasta. Učitelji sokinske veroispovedne škole: Dragoljub Vijatović privremeni (1891), Živko Živa Marković rodom iz Samoša (1902-1907) i dr.[10]
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Po poslednjem popisu iz 2002. godine selo Soka imalo je 537 stanovnika. Poslednjih decenija broj stanovništva opada.
Selo je nekada bilo pretežno nastanjeno Srbima, ali su oni danas manjina. Većina su postali Ukrajinci, doseljeni iz drugih delova Rumunije. Nacionalni sastav na pojedinim popisima bio je sledeći:
| Godina popisa | 1910. god. | 1992. god. | 2002. god. |
| Ukupno st. | 1.065 | 535 | 537 |
| Srbi | 906 (85,1%) | 177 (33,1%) | 122 (22,7%) |
| Rumuni | 102 (9,6%) | 103 (19,3%) | 130 (24,2%) |
| Ukrajinci | - (0,0%) | 253 (47,3%) | 283 (52,7%) |
| ostali | 57 (5,4%) | 2 (0,4%) | 2 (0,4%) |
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Statistical Yearbook 2011” (PDF). Comisia Centrală pentru Recensământul Populaţiei şi Locuinţelor. Pristupljeno 2015-07-05.
- ^ "Srpski sion", sremski Karlovci 1905.
- ^ J.J. Erler: "Banat", reprint, Pančevo 2003. godine
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 8/2015.
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ „Politika”, 7. sept. 1921
- ^ Miloš Popović: "Versko-crkveni život Srba u Banatu", Zrenjanin 2001. godine
- ^ Stevan Bugarski, Ljubomir Stepanov: "Istorijski i kulturni spomenici Srba u rumunskom Banatu", Temišvar 2008. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1892. godine
- ^ a b Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno", Buda 1846.
- ^ "Školski list", Novi Sad 1864. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1867. godine
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanična stranica opštine
- Srbi u Rumuniji od ranog srednjeg veka do današnjeg vremena (srpski jezik)
- Etnička slika naselja habzburškog dela Rumunije 1880-2002. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. mart 2009) (mađarski jezik)
