Pređi na sadržaj

Spiritualizam

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Spiritualizam je religiozni pokret zasnovan na uverenju da duhovi mrtvih postoje i da imaju mogućnost i sklonosti da komuniciraju sa živima. [1] Zagrobni život, ili "svet duha", spiritualisti doživljavaju, ne kao statično mesto, već kao ono u kome se duhovi nastavljaju razvijati. Ta dva verovanja - da je kontakt sa duhovima moguć i da su duhovi napredniji od ljudi - vode spiritualiste do trećeg uverenja: da su duhovi sposobni da pruže korisna znanja o moralnim i etičkim pitanjima, kao i o prirodi Boga. Neki će spiritualisti govoriti o konceptu koji nazivaju „vodičima duha“ - specifičnim duhovima, često kontaktiranim, na koje se oslanjaju radi duhovnog vođstva. [2] [3] Spiritizam, grana spiritualizma koju je razvio Alan Kardek i danas se praktikuje uglavnom u kontinentalnoj Evropi i Latinskoj Americi, posebno u Brazilu, posebno naglašava reinkarnaciju. [4]

Spiritualizam se razvio i dostigao vrhunac u članstvu od 1840-ih do 1920-ih, posebno u zemljama sa engleskim govornim područjem. [3] [5] Do 1897. godine, govorilo se da je za spiritulizam bilo više od osam miliona sledbenika u Sjedinjenim Državama i Evropi [6], uglavnom iz srednjih i viših slojeva.

Spiritualizam je cvetao pola veka bez kanonskih tekstova ili formalne organizacije, dostižući koheziju periodičnim časopisima, turnejama predavača, sastancima u kampu i misionarskim aktivnostima ostvarenih medijuma. Mnogi istaknuti spiritualisti bile su žene i poput većine spiritualista podržavale su uzroke poput ukidanja ropstva i ženskog biračkog prava. [3] Krajem 1880-ih verodostojnost neformalnog pokreta je oslabila zbog optužbi za prevaru koja je počinjena od strane medijuma, a formalne spiritualističke organizacije počele su se pojavljivati. [3] Spirualizam se trenutno praktikuje prvenstveno kroz različite denominacijske spiritualističke crkve u Sjedinjenim Državama, Kanadi i Velikoj Britaniji.

Verovanja

[uredi | uredi izvor]

Spiritualizam i njegov sistem verovanja postali su zaštićene karakteristike prema zakonu u Velikoj Britaniji 2009. godine od strane Alana Pauer-a pri UKEAT-u (Apelacioni sud), u Londonu, Engleskoj. [7]

Spiritualisti veruju u mogućnost komunikacije sa duhovima mrtvih koje oni smatraju "odbačenim ljudima". Oni veruju da su duhovni medijumi nadareni za takvu komunikaciju, ali da svako može postati medijum putem učenja i prakse. Oni veruju da su duhovi sposobni za rast i savršenstvo, da napreduju kroz više sfere i da zagrobni život nije statično stanje, već ono u kome se duhovi razvijaju. Dva verovanja - da je kontakt sa duhovima moguć i da duhovi mogu da žive na višem nivou - vode do trećeg uverenja, da duhovi mogu da daju znanje o moralnim i etičkim pitanjima, kao i o Bogu i zagrobnom životu. Mnogi vernici zato govore o "vodičima duha" - specifičnim duhovima, sa kojima često kontaktiraju i na koje se oslanjaju radi ovozemaljskog i duhovnog vođstva. [2]

Prema spiritualistima, svako može primati duhovne poruke, ali formalne sesije komunikacije održavaju medijumi, koji tvrde da primaju informacije o zagrobnom životu. [2]

Religijski pogledi

[uredi | uredi izvor]

Deklaracija principa

[uredi | uredi izvor]

Kao neformalni pokret, spiritualizam nema definisan skup pravila, ali su razne spiritualističke organizacije unutar SAD usvojile varijacije o nekoj ili čitavoj „Deklaraciji principa“, razvijenoj između 1899. i 1944. godine i revidiranoj nedavno 2004. [8] Oktobra 1899. Nacionalno udruženje spiritualista (NSA) na konvenciji u Čikagu u državi Ilinois usvojilo je šest članaka "Deklaracija principa". [9] [10] Dodatna dva principa NSA je dodala u oktobru 1909. godine na konvenciji u Ročesteru u Njujorku. [11] Konačno, u oktobru 1944. godine, na konvenciji u St. Luisu u Misuriju usvojeno je deveto načelo Nacionalnog spiritualnog udruženja crkava. [8]

U Velikoj Britaniji glavna organizacija koja zastupa spiritualizam je Nacionalna unija spiritualista (SNU), čija se učenja bazira na Sedam principa. [12]

Poreklo

[uredi | uredi izvor]

Spirualizam se prvi put pojavio 1840-ih u „Spaljenom okrugu“ u južnom delu Njujorka, gde su se raniji religiozni pokreti, poput milerizma i mormonizma, pojavili tokom Drugog velikog buđenja, iako se milerizam i mormonizam nisu povezali sa spiritualizmom.

Ova regija države Njujork bila je sredina u kojoj su mnogi mislili da je moguća direktna komunikacija s Bogom ili anđelima i da se Bog neće ponašati oštro - na primer, da Bog ne bi osudio nekrštenu decu do večnosti u paklu. [2]

Svedenborg i Mesmer

[uredi | uredi izvor]

U ovom okruženju, spisi Emanuela Svedenborga (1688–1772) i učenje Franc Mesmer (1734–1815) pružaju primer onima koji žele direktno lično znanje o zagrobnom životu. Svedenborg, koji je tvrdio da komunicira sa duhovima dok je budan, opisao je strukturu svetog duha. Dve karakteristike njegovog pogleda posebno su odjeknule kod ranih spiritualista: prvo, da nema ni jednog Pakla ni jednog Neba, već niz viših i nižih nebesa i pakla; drugo, da su duhovi posrednici između Boga i ljudi, tako da ih božansko ponekad koristi kao sredstvo komunikacije. [2] Iako je Svedenborga upozoravao druge da ne traže kontakt sa duhom, čini se da su njegova dela inspirisala želju drugih da to urade.

Svedenborga je nekada bio veoma cenjeni izumitelj i naučnik, postigavši nekoliko inženjerskih inovacija i proučavajući fiziologiju i anatomiju. Tada je „1741. godine takođe počeo da ima niz intenzivnih mističnih iskustava, snova i vizija tvrdeći da ga je Bog pozvao da reformiše hrišćanstvo i uvede novu crkvu“. [13]

Mesmer nije doprineo religioznim uverenjima, ali je donela tehniku, kasnije poznatu kao hipnotizam, za koju se tvrdilo da može da indukuje trans i izazove subjekte da prijavljuju kontakt sa natprirodnim bićima. Bilo je mnogo profesionalnih izlaganja svojstvenih demonstracijama mesmerizma, a praktikanti koji su držali predavanja u Severnoj Americi sredinom 19. veka želeli su da zabave svoju publiku, kao i da demonstriraju metode za lični kontakt s božanskim. [2]

Možda je najpoznatiji od onih koji su kombinovali Svedenborg i Mesmer u posebnoj severnoameričkoj sintezi bio Endru Džekson Dejvis, koji je svoj sistem nazvao "harmoničnom filozofijom". Dejvis je bio mesmerist, iscelitelj vere i vidovnjak iz Njujorka. Na njega su takođe snažno uticale socijalističke teorije forijerizma. [14] Njegova knjiga iz 1847. godine, Principi prirode, njena božanska otkrivenja i glas čovečanstvu, [15] koju je diktirao prijatelju dok je bio u transu, na kraju su postali najbliža stvar kanonskog dela u duhovnom pokretu čiji je ekstremni individualizam isključio razvoj jedinstvenog koherentnog pogleda na svet. [2][3]

Reformski pokreti

[uredi | uredi izvor]

Spiritualisti su često postavljali 31. marta 1848. godine kao početak svog pokreta. Tog datuma Kejt i Margaret Fok iz Njujorka izvestile su da su stupile u kontakt sa duhom za koji se kasnije tvrdilo da je duh ubijenog trgovca čije je telo pronađeno u kući, mada nema podataka da je takva osoba ikada pronađena. Duh je komunicirao kroz bučne zvukove, koje su mogli čuti gledaoci. Dokazi o čulima dopadli su se Amerikancima praktički nastrojenih misli, a sestre Fok postale su senzacija. Kao prvi slavni medijumi, sestre su brzo postale poznate po svojim javnim nastupima u Njujorku. [16] Međutim, sestre Fok su 1888. godine priznale da je taj „kontakt“ sa duhom bio prevara, iako su nedugo zatim povukli to priznanje. [2][3]

Ejmi i Isak Post, kvekeri iz Ročester-a, Njujork, odavno su bili upoznati sa porodicom Fok i odveli su dve devojke u njihov dom u kasno proleće 1848. Odmah ubeđeni u istinitost komunikacija sestara, postali su rane pristalice i uveli su mlade medijume u svoj krug radikalnih prijatelja Kvekera. [17]

Prema tome, mnogi rani učesnici spiritualista bili su radikalni kvarkeri i drugi koji su bili uključeni u reformski pokret sredinom devetnaestog veka. Ovi reformatori su bili neugodni sa uglednijim crkvama, jer su te crkve učinile malo u borbi protiv ropstva, a još manje na unapređivanju prava žena. [3]

Takve veze s reformskim pokretima, često radikalno socijalističkim, već su bile pripremljene u četrdesetim godinama 20. veka, kao što pokazuje primer Endru Džekson Dejvis. Nakon 1848, mnogi socijalisti su postali gorljivi spiritualisti ili okultisti.[traži se izvor] Socijalističke ideje, naročito u furijerističkom pogledu, imale su presudan uticaj na Kardeka i ostale Spiritiste.

Najpopularnija predavačica u transu pre Američkog građanskog rata bila je Kora L. V. Skot (1840–1923). Mlada i lepa, njen izgled na pozornici je očarao muškarce. Njenu publiku pogodio je kontrast između njene fizičke lepote i elokvencije kojom je govorila o duhovnim stvarima, i pronašla je u tom kontrastu podršku za ideje da duhovi govore kroz nju. Kora se udavala četiri puta i svaki put je usvojila prezime svoga supruga. Tokom perioda najveće aktivnosti bila je poznata kao Kora Hač. [3]

Druga poznata žena spiritualist bila je Aša V. Sprag, rođena 17. novembra 1827. u, Vermontu. Kada je imala 20 godina razbolela se od reumatske groznice i posredstvu duhova pripisala je svoj eventualni oporavak. Izuzetno popularna predavačica iz transa, putovala je Sjedinjenim Državama sve do svoje smrti 1861. Sprag je bila abolicionista i zagovornik ženskih prava.[3]

Još jedan istaknuti spiritualista u Građanskom ratu bio je Paskal Beverli Randolf (1825—1875), čovek mešovite rase, koji je takođe igrao ulogu u abolicionistčkom pokretu. [18] Ipak, mnogi reformatori su se držali dalje od duhovnog pokreta; među skepticima bio je i poznat i Frederik Daglas. [19]

Još jedan pokret socijalne reforme sa značajnim spiritualističkim učešćem bio je napor da se poboljšaju uslovi Indijanaca. Kao što Ketrin Troj primećuje u studiji o indijsanskim duhovima u seansama:

Nesumnjivo, na nekom su nivou duhovni stručnjaci prepoznali indijanske prizore koji su se pojavljivali na seansama kao simbol greha i naknadne krivice Sjedinjenih Država u odnosima s Indijancima. Spiritualiste je bukvalno proganjalo prisustvo Indijanaca. Ali za mnoge ta krivica nije uverljiva: radije, da bi se suprotstavili progonjenju i ispravili je, oni su galvanizovani u delo. Stoga je politički aktivizam Spiritualista u ime Indijanaca bio rezultat spajanja krivice i straha od božanskog prosuđivanja s novim osećajem svrhe i odgovornosti. [20]

Vernici i skeptici

[uredi | uredi izvor]

U godinama koje su usledile nakon senzacije koja je pozdravila sestre Fok, demonstracije medijuma (na primer, seanse i automatsko pisanje) pokazale su se kao profitabilan poduhvat i ubrzo su postale popularni oblici zabave i duhovne katarze. Sestre Fok su uspevale zaraditi za život na ovaj način, a ostale bi sledile njihov trag. [2] [3] Spiritualizam je postajao sve važniji deo spiritizma, a vidljivi, zvučni i opipljivi dokazi duhova eskalirali su dok su se medijumi takmičili za plaćanje publike. Kao što su nezavisne istražne komisije više puta uspostavljale, pre svega izveštaj Sejbertove komisije iz 1887. godine, [21] prevara je bila široko rasprostranjena, a neki od tih slučajeva bili su procesuirani na sudovima. [22]

Uprkos brojnih prevara, privlačnost spiritualizma bila je snažna. Istaknuti u redovima njenih pristalica bili su oni koji žale zbog smrti voljene osobe. Mnoge porodice tokom vremena Američkog građanskog rata videle su kako njihovi muškarci odlaze i više se ne vraćaju, a slike ratišta, proizvedene kroz novi medij fotografije, pokazale su da njihovi najmiliji nisu umrli ne samo u ogromnom broju, već i na užasne načine takođe. Jedan dobro poznat slučaj je Mari Tod Linkoln koja je, žaleći zbog gubitka sina, organizovala seanse u Beloj kući na kojima je prisustvovao njen suprug, predsednik Abraham Linkoln. [20] Nalet duhovnosti tokom ovog vremena, a kasnije i tokom Prvog svetskog rata, bio je direktan odgovor na masovne žrtve na bojnom polju.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ McCarthy, Erin (23. 10. 2012). „Silencing the Dead: The Decline of Spiritualism”. The Atlantic (na jeziku: engleski). Pristupljeno 25. 5. 2020. 
  2. ^ a b v g d đ e ž z Bret, Carroll (1997). Spiritualism in Antebellum America. (Religion in North America). Bloomington: Indiana University Press. str. 248. ISBN 978-0-253-33315-5. 
  3. ^ a b v g d đ e ž z i Braude, Ann (2001). Radical Spirits: Spiritualism and Women's Rights in Nineteenth-Century America, Second Edition. Indiana University Press. str. 296. ISBN 978-0-253-21502-4. 
  4. ^ Kardec, Allan (1996). The Spirits' Book, Containing the Principles of Spiritist Doctrine... according to the Teachings of Spirits of High Degree, Transmitted through Various Mediums, Collected and Set in Order by Allan Kardec. str. 33. ISBN 85-7328-022-0. 
  5. ^ Britten, Mrs Emma Hardinge (1884). Nineteenth century miracles; or, Spirits and their work in every country of the earth. A complete historical compendium of the great movement know as "modern spiritualism". unknown library. New York, W. Britten. 
  6. ^ „THREE FORMS OF THOUGHT; M.M. Mangassarian Addresses the Society for Ethical Culture at Carnegie Music Hall”. The New York Times: 200. 29. 11. 1897. 
  7. ^ „Greater Manchester Police Authority v Power [2009] UKEAT 0434_09_1211 (12 November 2009)”. www.bailii.org. Pristupljeno 25. 5. 2020. 
  8. ^ a b Leonard, Todd Jay (2005). Talking to the Other Side: a History of Modern Spiritualism And Mediumship: A Study of the Religion, Science, Philosophy And Mediums That Encompass This American-made Religion (na jeziku: engleski). iUniverse. ISBN 978-0-595-36353-7. 
  9. ^ „6 Jun 1900, 2 - Nanaimo Daily News at Newspapers.com”. Newspapers.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 25. 5. 2020. 
  10. ^ Churches, National Spiritualist Association of (1934). Spiritualist manual issued by the National spiritualist association of the United States of America (a religious body) incorporated under the laws of the District of Columbia, 600 (na jeziku: engleski). Chicago, Press of Printing products corporation. 
  11. ^ Lawton, George (1932). The Drama of Life After Death: A Study of the Spiritualist Religion (na jeziku: engleski). H. Holt. 
  12. ^ Bassett, J (1990). 100 Years of National Spiritualism. The Headquarters Publishing Co. Ltd. str. 144. 
  13. ^ Urban, Hugh B. (2015). New Age, Neopagan and New Religious Movements. Oakland, California: University of California Press. ISBN 978-0520281189. 
  14. ^ Albanese, Catherine (2007). A Republic of Mind and Spirit. A Cultural History of American Metaphysical Religion. Yale University Press. str. 171-176, 208-218. 
  15. ^ Davis, Andrew Jackson (2005). The principles of nature, her divine relations, and a voice to mankind. By and through Andrew Jackson Davis. 
  16. ^ Weisberg, Barbara (2004). Talking to the dead : Kate and Maggie Fox and the rise of spiritualism. SanFrancisco: HarperSanFrancisco. ISBN 9780060566678. 
  17. ^ Braude, Ann (2001). Radical spirits: spiritualism and women's rights in nineteenth-century America (na jeziku: engleski). Bloomington: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-34039-9. OCLC 47785582. 
  18. ^ Deveney, John Patrick (1997). Paschal Beverly Randolph: A Nineteenth-Century Black American Black American Spiritualist, Rosicrucian, and Sex Magician. Sunny Press. ISBN 978-0-7914-3119-1. 
  19. ^ „Telegrams from the Dead”. a PBS television documentary in the "American Experience" series, first aired October 19, 1994. 
  20. ^ a b Kathryn Troy. The Specter of the Indian. SUNY 2017. str. 151. 
  21. ^ Spiritualism, University of Pennsylvania Seybert Commission for Investigating Modern (4. 1. 2004). Preliminary Report of the Commission Appointed by the University of Pennsylvania to Investigate Modern Spiritualism In Accordance with the Request of the Late Henry Seybert. 
  22. ^ Williams, Montagu Stephen (1891). Later Leaves: Being the Further Reminiscences of Montagu Williams, Q.C. (na jeziku: engleski). Macmillan & Company. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Спиритуализам&oldid=28412678”