Spomen-park Čačalica
| Spomen-park Čačalica | |
|---|---|
 Spomenik „Zvezda” | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Požarevac |
| Opština | Požarevac |
| Država |  Srbija |
| Tip kulturnog dobra | Znamenito mesto od velikog značaja |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture Smederevo |
| spomenicikulture | |
Spomen-park Čačalica se nalazi na istoimenom brdu, nadmorske visine 200m,[1] iznad Požarevca. Brdo pripada vencu Sopotskoj gredi koja predstavlja poslednji obronak Karpata. Sam park obuhvata 28 hektara i omiljeno je izletište Požarevljana. U parku se nalaze tri spomenika i nekoliko spomen-ploča.
Park zauzima bitno mesto u urbanoj strukturi grada sa više od 190 dendroloških vrsta i 95.000 sadnica.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Pre 300 godina na ovom mestu se nalazilo močvarno, neprohodno područje o čemu svedoče turski spisi. U istorijskim zapisima pominje se i kao mesto gde je sahranjen Jovan Vukomanović, brat kneginje Ljubice, koji je poginuo u borbi za Požarevac 1815. godine. Knjeginja Ljubica posadila je kraj njegovog groba jablan i jelu, kao simbol ljubavi brata i sestre.[3]
Čačalica je imala i strateški značaj u odbrani ovog dela Srbije od Austrougara i Nemaca. Srpski vojnici su sa ovog položaja topovima i mitraljezima branili Srbiju u Prvom svetskom ratu.
U Drugom svetskom ratu je postala brdo smrti – kosturnica. Šuma je posečena, a Čačalica je ogolela. Okupator je na brdu streljao na hiljade neznanih boraca za slobodu.
Nakon rata počelo je masovno pošumljavanje od strane srednjoškolaca Požarevačke gimnazije. Godine 1958. su prokopani odvodni kanali kojima je odvođen višak vode sa ovog mesta čime je flora postala bujnija, a prostor dobija na značaju i postaje interesantna oaza za odmor i rekreaciju Požarevljana. Memorijalni kompleks posvećen žrtvama Drugog svetskog rata i antifašističkoj borbi formiran je 1962. godine.[4]
Spomen-park Čačalica je proglašen za „Znamenito mesto” 1973. godine, a 1979. godine postao je i kulturno dobro od „Velikog značaja”.[5]
Godine 1997. počela je gradnja Ekološkog doma površine 392 kvadrata.[6] Objekat nije bio u funkciji sve do 2018. godine kada je, nakon rekonstrukcije krova, poveren Centru za kulturu na korišćenje i upravljanje.[7]
Spomenici i spomen ploče[uredi | uredi izvor]
Spomenik streljanim rodoljubima 1941-1944[uredi | uredi izvor]
Na mestu spomeničkog kompleksa je u toku Drugog svetskog rata streljano oko 3.000 simpatizera NOP-a i zarobljenih partizana. Prvobitno je ovde 1944. godine bio podignut jedan veliki i osam manjih krstova. Prvi spomenik na Čačalici streljanim borcima i rodoljubima podignut je 1953. godine. Ovaj spomenik je bio visok 4 metara i napravljen u obliku piramide. Nakon njega je 07.07.1954. godine umesto prvog, podignut drugi spomenik od kamena, na čijem vrhu se nalazila petokraka. Ovaj spomenik je stajao sve do 1963. godine kada je srušen. Sadašnji spomenik, čiji su autori arhitekta Bratislav Stojanović iz Beograda i vajar Stanislav Mićić iz Zagreba, otkriven je 1962. godine. Izgrađen je od belog aranđelovačkog mermera sa puščanim udubljenjima i partizanskim simbolima, a u njegovoj pozadini se nalazi armirani betonski zid koji simbolizuje zid smrti.[8]
Spomen-kosturnica palih boraca Crvene armije 1944. godine[uredi | uredi izvor]
Spomen-kosturnica u kojoj je sahranjen 441 borac Crvene armije otkrivena je 1962. godine. Projekat kosturnice uradio je arhitekta Bratislav Stojanović. U nju su preneta tela crvenoarmejaca poginulih 1944. godine na području od Rudne glave do Mladenovca. Simbolično je 1967. godine ovde zasađena 441 bela breza doneta iz Podmoskovlja u Rusiji. Ispred i nad samom kosturnicom se nalazi crvena aleja gde su Gorani zasadili crvene ruže koje simbolično prikazuju prolivenu krv za slobodu i bolju budućnost.
Spomenik slobode i pobede nad fašizmom „Zvezda”[uredi | uredi izvor]
Treći spomenik u ovom memorijalnom parku podignut je 1985. godine u čast pobede nad fašizmom. Autor spomenika „Zvezda” je vajar Milorad Tepavac.[9] Visok je 32 metara, a njegova metalna konstrukcija teška je 62 tone. Postavljen je na debeloj armirano-betonskoj ploči iz koje na pet krakova polaze metalne cevi.
Spomen-ploča stradalim Jevrejima[uredi | uredi izvor]
Građani Požarevca su 2009. godini postavili spomen-ploču u znak sećanja na sugrađane jevrejske nacionalnosti stradale u holokaustu. Na ploči su uklesana imena 27 stradalih Jevreja iz Požarevca. Najviše njih streljano je 9. decembra 1941. godine na Banjici a neki su likvidirni na begradskom Sajmištu[10].
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Čačalica - Požarevac”. www.topozarevac.rs (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 09. 10. 2020. g. Pristupljeno 1. 10. 2020.
- ^ „Strategija_Odrzivog_Razvoja_2017-2022” (PDF).
- ^ „Rec naroda - 11.08.2009.”. recnaroda.co.rs. Arhivirano iz originala 24. 02. 2020. g. Pristupljeno 17. 07. 2020.
- ^ „Konkursna dokumentacija” (PDF).
- ^ Media, Presenting. „Grad planira formiranje novih planskih drvoreda”. www.ebranicevo.com.
- ^ Media, Presenting. „Centar za kulturu preuzima „Ekološki dom“ ?”. www.ebranicevo.com.
- ^ „Ekološki dom na korišćenje Centru za kulturu”. Boom93 (na jeziku: srpski). 3. 12. 2018. Arhivirano iz originala 19. 09. 2020. g. Pristupljeno 17. 07. 2020.
- ^ Bogdanović Bucić, Dragan (2007). Čačalica. Požarevac.
- ^ „Regionalni zavod za zaštitu spomenika”. spomenicikulture.org.rs. Arhivirano iz originala 30. 09. 2020. g. Pristupljeno 17. 07. 2020.
- ^ Vasić, Piše: Z. „Spomen ploča Jevrejima stradalim u holokaustu”. Dnevni list Danas (na jeziku: srpski).
