Pređi na sadržaj

Srebrenica

Koordinate: 44° 06′ 19″ S; 19° 17′ 48″ I / 44.1053328° S; 19.2967283° I / 44.1053328; 19.2967283
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe, pogledajte Srebrenica (višeznačna odrednica).
Srebrenica
Pogled na Srebrenicu
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
DržavaBosna i Hercegovina
EntitetRepublika Srpska
OpštinaSrebrenica
Stanovništvo
 — 2013.Pad 2.410
Geografske karakteristike
Koordinate44° 06′ 19″ S; 19° 17′ 48″ I / 44.1053328° S; 19.2967283° I / 44.1053328; 19.2967283
Vremenska zonaUTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina340-420 m
Srebrenica na karti Bosne i Hercegovine
Srebrenica
Srebrenica
Srebrenica na karti Bosne i Hercegovine
Ostali podaci
Poštanski broj75430
Pozivni broj056
Veb-sajtwww.srebrenica.gov.ba

Srebrenica je gradsko naselje i sjedište opštine Srebrenica u istočnom dijelu Republike Srpske, BiH. Prema konačnim podacima popisa stanovništva u BiH 2013. godine, Srebrenica ima 2.410 stanovnika, a na teritoriji cele opštine živi 13.409.[1]

Vuk Stefanović Karadžić u Srpskom rječniku (1818) pisao je naziv Srebrnica.[2]

Geografija

[uredi | uredi izvor]

Srebrenica, zajedno sa područjem Osat, zahvata središnje rubno područje istočnog dijela Republike Srpske. Jednim dijelom istočni i cijeli južni dio opštine leži u zavoju Drine i predstavlja sastavi dio šireg, veoma živopisnog geografskog mozaika Podrinja. Geografski, teritorija opštine, ukupne površine 527 km², omeđena je susjednim opštinama: sa juga Rogaticom, sa zapada Vlasenicom i Milićima, a sa sjevera Bratuncem. Njen istočni dio silazi na Drinu, koja je, istovremeno, i granica sa Republikom Srbijom. Urbano područje grada Srebrenice prostire se na sjevernim padinama površi Zeleni Jadar, oko uske dolinske ravni Crvene rijeke i Ćićevačkog potoka, sastavnica Križevice. Srebrenica leži na 360 m nadmorske visine. Grad se razvija prema sjevernoj osi otvorene dolinske ravni, na presjeku koordinata 43º 59′ SGŠ i 19º 26′ IGD.

Po geomorfološkom izgledu reljefa ovdje se može izdvojiti pet cjelina:

  1. Istočni obronci planine Javor — Čine homogenu cjelinu paleozojskih stijena, praćene tercijarnim izlivom lave. Dominiraju ostaci zaobljenih vulkanskih kupa obrasle bujnom šumskom vegetacijom, uskim i strmim tektonskim procjepima, što je i uticalo na njihovu slabu međusobnu povezanost komunikacijama. Prostiru se južno i jugozapadno od Srebrenice. Površina predjela je tektonski razlomljena, naročito u srednjem dijelu, gdje se pojavljuje više dolina kanjonskog i klisurastog tipa sa manjim erozivnim proširenjima.
  2. Površ Zeleni Jadar — Ova blago zatalasana površ izgrađena od krečnjaka i dolomita trijaske starosti, a prekrivena rastinjem i travom. Fluvijalnog je karaktera (oblikovala ju je rijeka Zeleni Jadar sa svojim pritokama). Na stranama iznad površi ima pećinskih otvora, što upućuje na intenzitet karstifikacije unutrašnje krečnjačke mase.
  3. Visoravan Osat — Karakteriše je morfološka razuđenost i orografski slijed dinarskog sistema (sjeverozapad, jugoistok). Na njoj su visovi: Čaurka (1.072 m), Kvarac (1.087 m), Vranjevina (1.104 m), Lučeva ravan (1.150 m), Banjevo brdo (1.128 m), Krk (1.100 m), itd. Perspektiva Osata je u razvoju zimskog turizma, s obzirom na povoljne terene sjeverne ekspozicije i bogatstvo snježnog pokrivača (od novembra do marta).
  4. Planina Sušica — Na krajnjem jugu dominira krečnjački neprohodni masiv Sušica (1.243 m), sa strmim stranama i liticama koje groteskno nadvisuju korito Drine. Tu je i jedno od skrovišta reliktnog četinara Pančićeva omorika.
  5. Kanjon Drine — Ovim kanjonom, svojom grandioznošću, dominiraju strme i bijele litice između krečnjačkih masiva Tare i Sušice. Na tom mjestu dominantna je dubinska, a na izlazu iz klisure, prema Bajinoj Bašti i Skelanima, došla je do izražaja bočna erozija, što je morfološki definasalo kotlinu, prostraniju i ravniju na desnoj, nego na lijevoj obali Drine (Ristanović S, Reka Drina i Podrinje, Beograd 2000).

Istorija

[uredi | uredi izvor]

Na području Srebrenice nalaze se antički lokaliteti Argentarijum i Domavija iz vremena rimske vlasti, kada se to područje nalazilo na krajnjem sjeveroistonom kraju rimske provincije Dalmacije. Na teritoriji Srebrenice otkrivena je i značajna ranovizantijska crkva iz šestog stoleća.[3]

Srednji vijek

[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Srebrenica u srednjem veku

Tokom ranog srednjeg vijeka, Kneževina Srbija se po svjedočenju vizantijskog cara i pisca Konstantina VII Porfirogenita (945-959) prostirala prema sjeverozapadu do oblasti Soli (šire područje oko današnje Tuzle),[4] tako da je uključivala i svo Podrinje.

Srebrenica se pominje od druge polovine 14. vijeka kao važno rudarsko mjesto, koje je dobilo ime po rudnicima srebra.[5]

Ugarski kralj Žigmund Luksemburški je nakon rata protiv Bosne iz njenog sastava izdvojio Srebrenicu i poklonio je srpskom despotu Stefanu Lazareviću 1411. godine.[6] Stefan Lazarević je svoju vladavinu u toj oblasti započeo jednim teškim činom. Kad su se u rudniku Srebrenici pobunili rudari, naredio je da se kolovođe kazne stavljanjem usijanih bjelutaka pod kolena, i tako zauvijek ostanu osakaćeni.[7] U starom ćirilskom srpskom dokumentu koji opisuje kako je Srebrenica osvojena od Bosne, za njene stanovnike se kaže: „Se že vsi jeresi bogomilskie sut.”[8]

U srednjem vijeku je promijenila više gospodara, dok sredinom 15. veka nije potpala pod osmansku vlast.[5]

Novi vijek

[uredi | uredi izvor]

Od sredine 15. vijeka do 1878. godine, Srebrenica se nalazila pod vlašću Osmanskog carstva. Bila je sjedište istoimene nahije i kadiluka, a nalazila se u sastavu Zvorničkog sandžaka, koji je pripadao Bosnskom pašaluku.[9]

Potom je u razdoblju od 1878. do 1918. godine bila u sastavu austrougarske Bosne i Hecegovine.

Moderno doba

[uredi | uredi izvor]

Vojska Kraljevine Srbije je oslobodila Srebrenicu od Austrougarske 18. septembra 1914. godine.[10] Novi period razvoja banje Srebrnica počinje 1930. kada su u glavnom izvoru "Crni guber" pronađene "radijumove emanacije"; vrelo je tada preuređeno i dograđeno tako da je pored flaširanja omogućeno i kupanje.[11]

Drugi svjetski rat

[uredi | uredi izvor]

Za vrijeme Drugog svjetskog rata u Srebrenici je masovno postradalo srpsko stanovništvo. Od Srba koji su živjeli u Srebrenici, ostala je živa samo jedna djevojčica[12] Na drugi dan pravoslavnog praznika Trojica 14. juna 1943, ustaše su pobile 250 srpskih civila.[13] Tog dana ustaše su u Srebrenici pobile preko 150 Srba, jednu petočlanu jevrejsku porodicu i jednog muslimana koji je bio oženjen Srpkinjom sa njegovom porodicom.[13] Istog dana ustaše su pobile 97 Srba u srebreničkom selu Zalazje.[13]

Raspad Jugoslavije

[uredi | uredi izvor]
Glavni članci: Masakr u Kravici i Masakr u Srebrenici

U periodu od 1992. do 1995. godine kontrolu nad gradom su imale bošnjačke naoružane formacije koje su ignorisale rezoluciju 824 Saveta bezbjednosti Ujedinjenih nacija od 6. maja 1993, u kojoj se Srebrenica proglašava demilitarizovanom zonom pod zaštitom Ujedinjenih nacija. Velika količina oružja, međusobno nepoverenje i netrpeljivost, dovodili su do stalnih odmazda nad civilnim stanovništvom, koje je bilo izloženo ubistvima i progonima, uglavnom po etničkoj osnovi. Muslimansko stanovništvo je predalo oružje 19. aprila 1992. godine, a grad je stavljen pod kontrolu Republike Srpske.

U maju iste godine je ponovo preuzimaju snage Armije Republike BiH i kontrolišu do 1995. godine, konstantno izvodeći diverzantska dejstva ka položajima Vojske Republike Srpske i civilnom stanovništvu okolnih sela.[14] Postoje izjave da je za 3 godine ratovanja stradalo više od 3.500 žrtava srpske nacionalnosti.[15] Dok je Armija RBiH pod komandom Nasera Orića vršila zločine u okolnim srebreničkim selima naseljenim uglavnom srpskim stanovništvom, Vojska Republike Srpske je planirala zauzimanje grada. U periodu od 1992. do 1995. godine na području Srebrenice i okoline je ubijeno 3.287 Srba.[16]

Jula 1995. godine, za samo 7 dana snage VRS pod komandom generala Ratka Mladića, u okviru kontraofanzive pod kodnim imenom Krivaja 95, uspostavile su kontrolu nad Srebrenicom. Prema Bošnjacima i većem delu zapadne štampe, kao i po Međunarodnom sudu pravde u Hagu, ovaj zločin je kvalifikovan kao genocid[17] nad bošnjačkim stanovništvom za koji je odgovorna Vojska Republike Srpske i srpske paravojne formacije koji su u toku akcije ubili 7.000—8.000 Bošnjaka.[18] Postoje tvrdnje da je to najveći masovni zločin na prostoru Evrope posle Drugog svjetskog rata,[19][20][21][22][23] što srpska strana — iako je u Memorijalnom centru Potočari do sada već ukopano više od 6.500 pronađenih žrtava[24] — oštro negira i smatra da je broj od 7.000—8.000 znatno preuveličan i da je djelo zapadne propagande i medijskog rata protiv Republike Srpske i srpskog naroda.[traži se izvor] Srpska strana tvrdi da su u popisu srebreničkih žrtava bili isključivo muškarci (vojni zarobljenici),[25] a ne civili (žene, deca, starci i nemoćni) i da je većina izginula tokom proboja prema Tuzli prilikom teških borbi sa VRS,[26] te da je veliki deo žrtava prekopavan i dovožen sa drugih lokacija[26] i da je na Srebreničkim nadgrobnim pločama popisano nekoliko stotina živih ljudi;[27] tadašnji predsjednik „Opštinske organizacije porodica zarobljenih poginulih boraca i nestalih civila Srebrenica”, a kasnije i sam gradonačelnik Mladen Grujičić, izrazio je sumnju da su u Memorijalnom centru u Potočarima kod Srebrenice pokopane i srpske žrtve i prikazane kao bošnjačke.[28] Narodna skupština Republike Srbije je 2010. godine usvojila posebnu Deklaraciju o osudi zločina u Srebrenici.[29]

U znak sjećanja na žrtve, u Srebrenici je podignut Memorijalni centar. Svake godine 11. jula se odaje pošta žrtvama masakra.

Stanovništvo

[uredi | uredi izvor]
Sastav stanovništva – naseljeno mjesto Srebrenica
2013.1991.[30]1981.[31]1971.[32]
Ukupno2 410 (100,0%)5 746 (100,0%)4 512 (100,0%)3 088 (100,0%)
Srbi1 369 (56,80%)1 632 (28,40%)1 406 (31,16%)921 (29,83%)
Bošnjaci998 (41,41%)3 673 (63,92%)12 473 (54,81%)11 858 (60,17%)1
Neizjašnjeni13 (0,539%)–––
Hrvati8 (0,332%)34 (0,592%)56 (1,241%)78 (2,526%)
Muslimani4 (0,166%)–––
Bosanci4 (0,166%)–––
Jugosloveni3 (0,124%)328 (5,708%)496 (10,99%)89 (2,882%)
Romi3 (0,124%)–6 (0,133%)–
Pravoslavci3 (0,124%)–––
Ostali3 (0,124%)79 (1,375%)15 (0,332%)64 (2,073%)
Crnogorci1 (0,041%)–27 (0,598%)46 (1,490%)
Bosanci i Hercegovci1 (0,041%)–––
Albanci––22 (0,488%)17 (0,551%)
Slovenci––6 (0,133%)6 (0,194%)
Makedonci––5 (0,111%)4 (0,130%)
Mađari–––5 (0,162%)
  1. 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
Demografija[1]
Godina Stanovnika
1961. 1.859
1971. 3.088
1981. 4.512
1991. 5.746
2013. 2.241

Galerija

[uredi | uredi izvor]
  • Unutrašnjost pravoslavne crkve
    Unutrašnjost pravoslavne crkve
  • Franjevačka kapela
    Franjevačka kapela
  • Bijela džamija
    Bijela džamija
  • Glavni put sa zapada prema centru
    Glavni put sa zapada prema centru
  • Glavni put sa zapada prema centru
    Glavni put sa zapada prema centru
  • Stari Grad
    Stari Grad
  • Ruševine banje Guber
    Ruševine banje Guber

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b „„Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srpskoj 2013, REZULTATI PO NASELjENIM MJESTIMA”” (PDF). Arhivirano (PDF) iz originala 07. 03. 2017. g. Pristupljeno 03. 06. 2017. 
  2. ^ Karadžić, Vuk Stefanović. Srpski rječnik istolkovan njemačkim i latinskim riječma = Wolf Stephansohn's Serbisch-Deutsch-Lateinisches Wörterbuch = Lupi Stephani F. Lexicon Serbico-Germanico-Latinum, Beč (Wien, Viennae) : Gedruckt bei den P. P. Armeniern, 1818, str. 787.
  3. ^ Srpska, RTRS, Radio Televizija Republike Srpske, Radio Television of Republic of. „Srebrenica: Ostaci crkve iz šestog vijeka za vjerske obrede, nastavu i turiste (FOTO)”. DRUŠTVO - RTRS. Arhivirano iz originala 07. 03. 2021. g. Pristupljeno 2021-03-08. 
  4. ^ Ferjančić 1959, str. 58-59.
  5. ^ a b Kovačević-Kojić 2010.
  6. ^ „[Projekat Rastko] Dr. Zeljko Fajfric: Kotromanici”. Rastko.rs. Pristupljeno 2. 11. 2012. 
  7. ^ „Svečovek — Ustrojstvo”. Rastko.rs. Arhivirano iz originala 30. 03. 2017. g. Pristupljeno 2. 11. 2012. 
  8. ^ Glasnik Srpskog učenog društva, Sv. XX., knj. III. g. 1866, str. 148.
  9. ^ Šabanović 1959.
  10. ^ Politika, br. 3.812 od nedelje 7. septembra 1914, naslovna strana
  11. ^ „„Politika”, 7. jul 1935”. Arhivirano iz originala 28. 09. 2021. g. Pristupljeno 28. 09. 2021. 
  12. ^ Ristić, Slobodan N. (mart 2004). „Oklevetani rat, Posledice prećutanih uzroka”. Beograd: Srpski list: Glasnik Srpskog kluba br. 5,. str. 147—149. Pristupljeno 27. 1. 2011. [mrtva veza]
  13. ^ a b v „Srebrenica: parastos za žrtve ustaškog zločina”. Radio-televizija Republike Srpske. 4. 6. 2012. Pristupljeno 5. 6. 2012. 
  14. ^ „Magazin NIN — 2424, 13 JUN 1997”. Nin.co.rs. Arhivirano iz originala 08. 09. 2009. g. Pristupljeno 2. 11. 2012. 
  15. ^ „Novi Reporter: Savez logoraša Republike Srpske”. Novireporter.com. 28. 4. 2010. Arhivirano iz originala 05. 11. 2020. g. Pristupljeno 2. 11. 2012. 
  16. ^ „Srpska pravoslavna crkva: Spisak Srba postradalih u Srebrenici i okolini 1992—1995.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 26. 09. 2015. g. Pristupljeno 03. 06. 2017. 
  17. ^ „Vesti online / Vesti / Srbija / MSP je presudio: Srebrenica je genocid”. Vesti-online.com. Arhivirano iz originala 02. 12. 2013. g. Pristupljeno 2. 11. 2012. 
  18. ^ (PDF) http://www.icty.org/x/file/Outreach/view_from_hague/jit_srebrenica_en.pdf. Arhivirano (PDF) iz originala 29. 07. 2014. g.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
  19. ^ Srebrenica genocide: worst massacre in Europe since the Nazis Gardijan
  20. ^ From Srebrenica to Baghdad Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. januar 2017), Njuzvik
  21. ^ „Srebrenica: Worst European atrocity since WWII”. Arhivirano iz originala 06. 03. 2012. g. , CNN
  22. ^ Thousands rally on Srebrenica anniversary Arhivirano 2012-09-09 na sajtu Archive.today, MSNBC
  23. ^ Mladic could be extradited as early as Monday Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. oktobar 2020), seattletimes.com
  24. ^ „potocarimc.org”. Arhivirano iz originala 18. 04. 2017. g. Pristupljeno 03. 06. 2017. 
  25. ^ „Zašto (Ni)Su Popisivani Zarobljenici U Novoj Kasabi | Sense Agency | Vest”. Sense Agency. Arhivirano iz originala 02. 12. 2013. g. Pristupljeno 19. 1. 2014. 
  26. ^ a b „Kovačević: Najviše srebreničana stradalo u proboju”. Glassrpske.com. Pristupljeno 19. 1. 2014. 
  27. ^ „Srebrenica Genocide Blog: 500 victims alive? Not true”. Arhivirano iz originala 09. 06. 2024. g. Pristupljeno 9. 4. 2013. , 21. april 2010.
  28. ^ „Grujičić: U Potočarima pokopani i Srbi”. Arhivirano iz originala 03. 12. 2013. g. Pristupljeno 9. 4. 2013. , RTRS
  29. ^ „Deklaracija Narodne skupštine Republike Srbije o osudi zločina u Srebrenici (2010)”. Arhivirano iz originala 25. 05. 2024. g. Pristupljeno 25. 05. 2024. 
  30. ^ „Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991.(str. 97/8)” (PDF). fzs.ba. Arhivirano (PDF) iz originala 22. 12. 2018. g. Pristupljeno 30. 12. 2015. 
  31. ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Arhivirano (PDF) iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 30. 12. 2015. 
  32. ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Arhivirano (PDF) iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 30. 12. 2015. 

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сребреница&oldid=28968291”