Srednjovekovno utvrđenje Železnik

Srednjovekovno utvrđenje Železnik
Utvrđenje Železnik
Opšte informacije
Mesto	Niš
Država	Srbija
Vreme nastanka	14. vek
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Vlasnik	Grad Niš
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture

Srednjovekovno utvrđenje Železnik su ostaci srednjovekovnog grada, oko dva kilometra izvan sela, kraj puta koji iz Miljkovca vodi u Cerje. Kao nepokretno kulturno dobro imaju status spomenika kulture.

Arheologija

[uredi | uredi izvor]

Očuvani su delimično ostaci zapadnog i južnog zida utvrđenja, a gotovo u prvobitnoj visini zidovi višespratne kule, izgrađenoj na najvišoj steni steni vrha ove čuke. Od kule je sačuvan u potpunosti severni i istočni zid. U zidovima kule sačuvane su originalne drvene grede santrača. Zidovi utvrđenja građeni su od lomljenog i pritesanog kamena u krečnom malteru. Meštani ovaj srednjovekovni grad nazivaju Kula, dok se u izvorima XIX veka pominje kao Železnik.^[1]

Sa južne strane Železnika nalazi se lokalitet Gradište, kako meštani nazivaju jedno uzvišenje sa stenovitom strmom liticom na levoj strani Toponičke reke. Narodna tradicija vezuje Gradište sa Železnikom pričom o prelaženju iznad reke preko razapetog platna. Na Gradištu ima vidljivih ostataka crkve i utvrđenja iz VI veka.

Srednjovekovno utvrđenje Železnik se ne pominje u istorijskim izvorima. Nastalo je, svakako, u drugoj polovini XIV veka, kada je Niš pripadao Srbiji kneza Lazara Hrebeljanovića (1371—1389). Utvrđenje se pominje u izvorima tek u XIX veku. Sačuvan je zapis na margini crkvene knjige Pentikostar o buni 16 niških sela protivu Turaka, početkom 1835. godine, i sukobu kod Železnika. Zapis glasi ‘’16. januara 1835 godine beše se na Železnik".

Austrijski putopisac i arheolog Feliks Kanic navodi za utvrđenje Železnik i naziv Železna vrata, koja su bila na ulazu u dolinu Svrljiškog Timoka. Dakle, utvrđenje Železnik, odnosno Železna vrata, čuvalo je prolaz iz oblasti Niša u Svrljišku dolinu, i obratno.

Spomenik kulture

[uredi | uredi izvor]

Ostaci srednjovekovnog grada Železnik stavljeni su 1986. godine pod zaštitu zakona.

Reference

[uredi | uredi izvor]

^ B. Andrejević, Spomenici Niša, Prosveta, Niš, 1984.

p r u Nepokretna kulturna dobra u Nišavskom upravnom okrugu
Aleksinac	Manastir Lipovac Crkva Svete Trojice u Gornjem Adrovcu Zgrada Osnovne škole „Ljupče Nikolić“ u Aleksincu Crkva Svetog Nikole u Aleksincu Zgrada Učiteljske škole - zgrada Suda u Aleksincu Zgrada Muške osnovne škole - Centar za obrazovanje pri Radničkom univerzitetu u Aleksincu Zgrada Zavičajnog muzeja u Aleksincu Građanska kuća u Ul. Momčila Popovića 7 u Aleksincu Građanska kuća u Ul. Momčila Popovića 13 u Aleksincu Građanska kuća u Ul. Dr Tihomira Đorđevića 16 u Aleksincu Građanska kuća u Ul. Tihomira Đorđevića 24 u Aleksincu Gradska vila u Ul. Kosovskoj 28 u Aleksincu Građanska kuća u Ul. Dragčeta Milovanovića 34 u Aleksincu Grobljanska kapela Dr Stevana Dimitrijevića u Aleksincu Šančevi iz Prvog srpskog ustanka na Deligradu
Doljevac	Srednjovekovni grad Koprijan (Kurvingrad) Crkva Svetog Jovana kod Orljana
Gadžin Han	Crkva Sv. Nikole u Donjem Dragovlju Stara crkva Sv. Vaznesenja u Velikom Krčimiru Crkva Uspenja Sv. Bogorodice u Grkinji Crkva Sv. Ilije u Jagličju
Merošina	Arheološko nalazište Kulina (Balajnac)
Niš	Ćele kula Latinska crkva u Gornjem Matejevcu Manastir Svete Bogorodice Sićevo Manastir Svete Petke Iverica Spomen logor „12. februar“ Niška tvrđava Barutana u Niškoj tvrđavi Antičke terme u Niškoj tvrđavi Antička ulica sa građevinom pod svodovima i bazilikom u Niškoj tvrđavi Vizantijska ulica u Niškoj tvrđavi Ranovizantijska grobnica u Jagodin Mali Ranohrićanska grobnica sa Hristogramom u Jagodin mali u Nišu Zgrada Oficirskog doma u Nišu Kuća Mišićevih u Nišu Zgrada Istorijskog arhiva u Nišu Zgrada Pasterovog zavoda Kuća Stambolijskih Kuća u Ul. Dimitrija Dimitrijevića 52 (Episkopska 52) u Nišu Zgrada Starog načelstva - zgrada Univerziteta u Nišu Zgrada Narodnog pozorišta u Nišu Zgrada Južnomoravske banke u Nišu Zgrada u Ul. Stanka Paunovića 7 (Generala Milojka Lešjanina 7) u Nišu Zgrada u Ul. Svetozara Markovića 14 u Nišu Kuća trgovca Milorada Vasića u Nišu Kompleks sa crkvom Sv. Nikole u Miljkovcu Crkva Sv. Nikole u Manastiru Crkva Sv. Arhanđela Mihaila u Donjem Matejevcu Džamija u Ul. Stanka Paunovića (Generala Milojka Lešjanina) Spomenik na grobu Atanasija Petrovića Spomenik na grobu pukovnika Milovana Nedića Spomenik oslobodiocima u Nišu Grobnica sa bistom Pavla Stojkovića Stara kuća u Nišu Zgrada sa kazandžijskim radionicama u Nišu Grobnica sa spomenikom serdaru Jolu Piletiću Grobnica sa spomenikom Todoru Stankoviću Spomenik na grobu Stanka Vlasotinačkog Ratno vojno groblje Britanskog Komonvelta u Nišu Spomenik na grobu Nikole Rašića Spomen grobnica na Sinđelićevom trgu Grobnica sa spomenikom Proki Jovkiću Spomen kosturnica učesnicima Topličkog ustanka Stara seoska kuća Todora Kocića Saborna crkva Sv. Trojice u Nišu Zgrada u Ul. Lole Ribara 2 (Apelova zgrada) u Nišu Zgrada u Ul. Orlovića Pavla 12 u Nišu Zgrada u Ul. I ustanka 2 (Hilandarska 2) u Nišu Vojna bolnica Niš Grupa zgrada koje čine nedeljivu celinu na Trgu Oslobođenja (Trgu kralja Milana) u Nišu Zgrada Opštinske konferencije SSRN u Nišu Zgrada Andona Andonovića u Nišu Zgrada inžinjerijske kasarne u Nišu Srednjovekovni lokalitet sa ostacima crkve Sv. Pantelejmona i nekropolom Zgrada komunističke opštine u Nišu Zgrada hotela „Park“ u Nišu Grupa zgrada koje čine nedeljivu celinu u Nišu Zgrada u Obrenovićevoj 22 Zgrada u Obrenovićevoj 28 Zgrada u Obrenovićevoj 30 Zgrada u Obrenovićevoj 32 Zgrada u Obrenovićevoj 67 Zgrada u Obrenovićevoj 122 Zgrada Crvenog krsta u Nišu Kuća Popovića u Nišu Zgrada Predsedništva SO Niš Crkva Svetih arhanđela Mihaila i Gavrila u Nišu Srednjovekovno utvrđenje „Železnik“ Zgrada u Ul. Svetozara Markovića 40 u Nišu Zgrada u Ul. Jug Bogdanovoj 3 u Nišu Zgrada na Keju 29. decembra 10-12 u Nišu Zgrada u Ul. Nade Tomić 21 u Nišu Zgrada bivšeg zatvora specijalne policije u Nišu Stara kuća zv. „Turska ambasada“ u Nišu Staro niško groblje Vizantijska grobnica kod Jagodinmalskog mosta Zgrada u Ul. Prijezdina 5 u Nišu Zgrada u Ul. Stanka Paunovića 36 (Generala Milojka Lešjanina 36) u Nišu Zgrada Umetničke kolonije u Sićevu Zgrada u Ul. Stanka Paunovića 39 (Generala Milojka Lešjanina 39) u Nišu Crkva Sv. Petke kod Donjeg Matejevca Manastir Sv. Jovana Krstitelja kod Donjeg Matejevca Zgrada Hranta Mumdžijana Zgrada Pošte 1 u Nišu Zgrada Radio stanice u Nišu Zgrada trgovca Todora Cekića Zgrada Sreskog načelstva u Nišu Zgrada Učiteljskog doma u Nišu Zgrada Simfonijskog orkestra u Nišu Zgrada Gimnazije „Stevan Sremac“ u Nišu Zgrada Prve javne biblioteke u Nišu Stara hidroelektrana „Sv. Petka“ u Ostrovici Crkva Sv. Nikole u Nišu Crkva Sv. Nikole u Kamenici Zgrada na Trgu Pavla Stojkovića br. 10-10a u Nišu Zgrada Narodnog muzeja u Nišu Zgrada na Trgu Pavla Stojkovića br. 6 u Nišu Zgrada na Trgu Pavla Stojkovića br. 12 u Nišu Zgrada u ul. Obilićev venac br. 20 u Nišu Zgrada u ul. Obilićev venac br. 18 u Nišu Porodična kuća Branka Miljkovića u Nišu Staro kupatilo sa bazenima 3 i 4 u Niškoj Banji Vila apotekara Veličkovića u Niškoj Banji
Ražanj	Kuća „Moravka“ u Ražnju Crkva Sv. Proroka Ilije u Ražnju Manastir Sv. Roman Kuća Save Jeremića u Poslonu
Svrljig	Svrljiški grad Crkva Sv. Ilije u Niševcu Zgrada sa apotekom u Svrljigu Rašinački manastir Sv. Arhanđela Kuća u kojoj je živeo i radio narodni heroj dr. Milenko Hadžić u Svrljigu Grob sa spomenikom narodnog heroja dr. Milenka Hadžića na groblju u Svrljigu Gugulova vodenica u selu Niševcu Grnčarska vodenica u Svrljigu

{{portal bar|Srbija|Niš|Arhitektura}