Српска митологија: У веровању, обичајима и ритуалу

Srpska mitologija : u verovanju, običajima i ritualu
Srpska mitologija : u verovanju, običajima i ritualu
	Korice izdanja knjige Srpska mitologija : u verovanju, običajima i ritualu na srpskom jeziku, 2014. godina
Nastanak i sadržaj
Autor	Sreten Petrović
Zemlja	Srbija i Crna Gora
Jezik	Srpski
Žanr / vrsta dela	etnološka građa
Izdavanje
Izdavač	Dereta
Datum	2004.

Srpska mitologija : u verovanju, običajima i ritualu je knjiga iz oblasti etnologije, autora Sretena Petrovića, prvi put objavljena 2004. godine u izdanju Narodne knjige - Alfa.^[1] Novo, prošireno izdanje, 1. Deretino izdanje objavljeno je 2014. godine.^[2]

O autoru[uredi | uredi izvor]

Sreten Petrović rođen 1940. godine u Svrljigu, je bio srpski filozof, kulturolog i naučnik. Studirao je filozofiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu, gde je i radio od 1969, a od 1982. dobio zvanje redovnog profesora. Godine 1971. je dobio doktorsku titulu za tezu o Šelingovoj estetici, mitologiji i filozofiji. Predavao je na Ljubljanskom univerzitetu (1975—1980), na Filozofskom fakultetu u Nišu (1971—1981), na Filozofskom fakultetu u Beogradu (1982—2002), na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu (1985—2002). Petrović je bio član je AICA (Association internationale des critiques d’art), glavni i odgovorni urednik časopisa Etno-kulturološki zbornik, član redakcije Rečnika pojmova iz likovne umetnosti pri SANU. Dobitnik je više nagrada i priznanja. Autor je značajnih dela iz oblasti estetike, filozofije, sociologije i psihologije umetnosti.^[3] Sreten Petrović je preminuo 2022. godine u Beogradu.^[4]

O knjizi[uredi | uredi izvor]

Srpska mitologija : u verovanju, običajima i ritualu je jedna od najobimnijih studija srpske i slovenske mitologije u kojoj su izloženi rezultati dugogodišnjeg istraživanja profesora Sretena Petrovića na ovom polju.^[5]

Knjiga je namenjena za sve one koji žele da se upoznaju sa osnovama etnokulturoloških studija mitološkog sistema Starih Slovana, posebno Srba, ali i naroda iz bliskog okruženja, ali i onima koji se profesionalno bave ovom temom, a kojima će ono biti nezaobilazna referenca u istraživanjima.^[5]

Petrović u knjizi setematizuje ulogu Slovena u širokom kontekstu celokupne civilizacije, ali i iznosi njihovu karakterologiju koja doprinosi ideji konstituisanja kompaktnijeg sistema slovenske mitologije i njenog odnosa prema drugim mitologijama, razmatra i opšte principe religioznosti od animologije i demonologije pa sve do sistematskog zasnivanja mitološkog sistema, kao i srpsko-slovenski mit u običajnoj praksi.^[5]

Knjigu čine četiri dela; u prva tri poglavlja prvog dela izložene su osnovne činjenice o poreklu Slovena, njihovoj mitologiji, običajima i folkloru, na osnovu postojećih istorijskih izvora. U drugom delu - u teorijsko-hipotetičkom delu ove knjige autor raspravlja o mitu, mitologiji, religiji, magiji i običajima, žrtvenom obredu itd. U trećem i četvrtom delu autor izlaže temelje srpske mitologije, animologije i demonologije, obrazlaže svoju tezu o Jastrebačkom panteonu, jedinstvenom tumačenju u našoj modernoj etnologiji. Vrlo iscrpno razmatra mitologiju i magiju u ritualu i običajnoj praksi i svetkovinama vezanim za godišnje običajne cikluse, hrišćanskim praznicima kao zameni za drevne svetkovine, agrarnoj magiji, slavi i zavetini, kultnim i demonskim mestima u srpskoj religiji.^[6]

Knjiga je obogaćena brojnim ilustracijama i mapama.^[5]

Srpska mitologija : u verovanju, običajima i ritualu na skoro 900 strana, velikog formata, u luksuznoj opremi, pruža odgovore na najrazličitija pitanja iz slovenske i srpske mitologije.^[7]

Sadržaj[uredi | uredi izvor]

Knjiga sadrži sledeće celine i poglavlja:^[5]

PREDGOVOR
Prvi deo - SLOVENI NA SVETSKOJ I EVROPSKOJ ISTORIJSKOJ SCENI
- Poreklo Slovena i njihovo prisustvo u Evropi
- Ime Sloven i Srbin
- Praslovenski jezik i njegova diferencijacija
- Sloveni u svetskoj kulturnoj istoriji. Karakterologija Slovena
- Diferencijacija Slovena
Drugi deo - TEORIJSKI PROBLEMI ZASNIVANjA SLOVENSKE I SRPSKE MITOLOGIJE
- A. OSNOVNI TEORIJSKI POJMOVI
  - Pojam mita i mitologije
  - Mitologija i druge nauke o duhu
  - Struktura mita. Kult i ritual
  - Religija, magija i običaj
  - Smisao magije i njena funkcija
  - Žrtveni obred. Žrtvenici i hramovi
- B. IZVORI ZA REKONSTRUKCIJU SLOVENSKE I SRPSKE MITOLOGIJE
  - Istorijski izvori
  - Običaji i folklor kao izvor za rekonstrukciju mitologije
  - Problem interpretacije folklornog materijala
  - Prilog nauke o jeziku u rekonstrukciji mitologije
- V. PRETPOSTAVKE MITOLOGIJE STARIH SLOVENA
  - Pitanja metode i zahtev za sintezom. Suština slovenskog mita
  - Da li su Stari Sloveni bili bez mitologije
  - Dijalektika slovenske i indoevropskih mitologija
  - Problem zasnivanja slovenske filozofije mitologije
  - Šta čini osnovu slovenskih mitova?
  - Rezultati istorijsko-filozofskih, etnoloških i arheoloških istraživanja slovenske mitologije
  - Slovenski panteoni u posebnim derivacijama
Treći deo - SRPSKA MITOLOGIJA, ANIMOLOGIJA I DEMONOLOGIJA
- A. OSNOVI ANIMOLOGIJE
  - Principi animologije
- B. OSNOVI DEMONOLOGIJE
- Bezlični demoni i božanstva
  - Religija i kult kamena
  - Religija i kult drveta, biljaka, vatre, vode i izvora
  - Zmija kao demonsko biće
  - Zmija i zmaj
  - Vuk i pas kao demonska bića
  - Konj – demonsko biće srpske religije
  - Petao u liku demonskog bića
  - Koza i mečka
- Demoni u ljudskom i poluljudskom obliku
  - Vampir
  - Veštica i mora. Štriga i vampir
  - Krsnik
  - Aždaja i ala
  - Divovi
  - Vile
  - Suđenice – suđaje – usud
  - Navi, svirci i drugi zli demoni
  - Patuljci kao dobri duhovi – demonska bića
  - Malik, macvalić, pulić
  - Zduhači – zmajevi
  - Kuga, čuma, mora, babice
  - Psoglavi
  - Karakondžula
  - Đavo
- V. OSNOVI MITOLOGIJE
- DREVNIJI MITOLOŠKI SISTEM SRBA
  - Pojam „boga“ i problem sistematizacije slovenskih mitologija
  - Pretpostavke srpskog mitološkog sistema
  - Kako sistematizovati drevni srpski panteon
  - O vrhovnom bogu srpskog panteona
  - Odlike vrhovnog božanstva
  - Da li je Svetovid božanstvo najvišeg ranga u slovenskoj mitologiji?
  - Svetovid u srpskoj i južnoslovenskoj mitologiji
  - Da li je Triglav kruna južnoslovenskog mitološkog panteona?
  - Tragovi Triglavovog kulta kod Južnih Slovena
  - Trojan – vrhovni bog srpskog mitološkog sistema?
  - Trojan u kultu i legendama kod Srba
- Bogovi prolećnog i letnjeg ciklusa
  - Svarog – Svarožić – Koledo
  - Svarog i Svarožić u srpskoj mitologiji
  - Koledo
- Muška božanstva sa posebnim funkcijama
  - Dažbog – Dajbog
  - Dažbog kao najviši bog Srba
  - Perun kod Srba i drugih Južnih Slovena
  - Kupalo
  - Volos/Veles
  - Belobog i Jutrobog
  - Radigost/Radgost
  - Jarilo/Jarovit
  - Rujevit
  - Hors
  - Prova – Prove – Pravda
- Bogovi jesenjeg i zimskog ciklusa
  - Crnobog
  - Podzvižd (Pogoda), Stribog i Porevit
  - Davor
- Ženska božanstva
  - Živa/Živana
  - Mokoša/Makoša
  - Suđenice – rođenice
  - Lada – Ljelja – Poljelja; Ljelj i Poljelj
  - Vesna
  - Devica – Deva
  - Baba
  - Rusalke
  - Morena – Moran(a) – Vodan
- JASTREBAČKI PANTEON: NOVIJI MITOLOŠKI SISTEM SRBA
- Epski politeizam – mlađi oblik mitologije
  - Istorijski mit kao antropološko transponovanje kosmogonije
  - Mitska genealogija srpskih zmajevitih junaka
  - Rođenje prostonarodnih zmajevitih junaka
  - Smisao „alovitosti“ srpskih srednjovekovnih vladara
  - Alegorijski metod tumačenja epskih struktura
  - Implicitni erotizam Zmaja
  - Obeležja mitskoga Zmaja
  - Moralno-istorijski, implicitni erotizam Zmaja
  - Vrhovni bog Jastrebačkog mitološkog sistema
  - Legenda o Milošu
Četvrti deo - MITOLOGIJA I MAGIJA U RITUALU I OBIČAJNOJ PRAKSI
- A. MITOLOGIJA I MAGIJA U ANTROPOLOŠKOM CIKLUSU: „RITUAL PRELAZA“
  - Rođenje
  - Svadba
  - Smrt
  - Prokletije i lapot
  - Božanstva i demoni – zaštitnici kuće
  - Magija brojeva, leva i desna strana, dani u nedelji
- B. MITOLOGIJA I MAGIJA U SVETKOVINAMA IZ GODIŠNjEG CIKLUSA OBIČAJA
  - Hrišćanski praznici – supstituti drevnih svetkovina posvećenih teriomorfnim bićima
  - Hrišćanski praznici – supstituti drevnih svetkovina posvećenih mitološkim bićima
    - Zimski praznici.
    - Prolećni običaji
    - Letnji običaji
    - Jesenji praznici
- V. AGRARNA MAGIJA I MITOLOGIJA
  - Vreme setve
  - Žetvene svečanosti
  - Običaji za dobijanje i prestanak kiše. Dodole i prporuše
  - Magijske radnje za proterivanje gradonosnih oblaka
- G. SLAVA I ZAVETINA
  - Slava
  - Zavetina
- D. KULTNA I DEMONSKA MESTA U SRPSKOJ RELIGIJI
  - Kuća
  - Rituali prilikom gradnje javnih objekata: škola i ćuprija
  - Izvor žive vode i kult vode uopšte
  - Kult kamena
  - Kult drveta, šuma
  - Raskršća i groblja
UMESTO ZAKLjUČKA

Reference[uredi | uredi izvor]

^ „Srpska mitologija : u verovanju, običajima i ritualu”. plus.cobiss.net. Pristupljeno 26. 12. 2022.
^ „Srpska mitologija : u verovanju, običajima i ritualu”. plus.cobiss.net. Pristupljeno 26. 12. 2022.
^ „Sreten Petrović: DOMINACIJA MITA I VERE NAD UMETNOŠĆU”. sloven.org.rs. Pristupljeno 26. 12. 2022.
^ „IN MEMORIAM: Sreten Petrović 1940 – 2022”. svrljig.info. Pristupljeno 26. 12. 2022.
^ ^a ^b ^v ^g ^d Petrović, Sreten (2014). Srpska mitologija : u verovanju, običajima i ritualu (Novo, prošireno izd., 1. Deretino izd. izd.). Beograd: Dereta. str. korice knjige, 981—985. ISBN 978-86-7346-889-1. CS1 održavanje: Tekst viška (veza)
^ CVJETKOVIĆ, JOVO. „Jastrebački panteon Srpska mitologija u verovanju, običajima i ritualu”. knjizara.com. Pristupljeno 26. 12. 2022.
^ „Jedinstvo u različitosti”. knjizara.com. Pristupljeno 26. 12. 2022.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] „Srpska mitologija : u verovanju, običajima i ritualu”. plus.cobiss.net. Pristupljeno 26. 12. 2022.

[2] „Srpska mitologija : u verovanju, običajima i ritualu”. plus.cobiss.net. Pristupljeno 26. 12. 2022.

[sloven.org.rs-3] „Sreten Petrović: DOMINACIJA MITA I VERE NAD UMETNOŠĆU”. sloven.org.rs. Pristupljeno 26. 12. 2022.

[svrljig.info-4] „IN MEMORIAM: Sreten Petrović 1940 – 2022”. svrljig.info. Pristupljeno 26. 12. 2022.

[књига-5] v ^g ^d Petrović, Sreten (2014). Srpska mitologija : u verovanju, običajima i ritualu (Novo, prošireno izd., 1. Deretino izd. izd.). Beograd: Dereta. str. korice knjige, 981—985. ISBN 978-86-7346-889-1. CS1 održavanje: Tekst viška (veza)

[knjizara.com2-6] CVJETKOVIĆ, JOVO. „Jastrebački panteon Srpska mitologija u verovanju, običajima i ritualu”. knjizara.com. Pristupljeno 26. 12. 2022.

[knjizara.com-7] „Jedinstvo u različitosti”. knjizara.com. Pristupljeno 26. 12. 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]