Staniša Kastriot
Staniša Kastriot (lat. Stanissa; oko 1421. — 1445) bio je albanski plemić, pripadnik porodice Kastriota i stariji brat Đurađ Kastriota Skenderbega.
Njegov otac Ivan Kastriot bio je albanski velikaš koji je imao posjede u dolini rijeke Mat.[1] Njegova majka Vojislava, ima nejasno porijeklo.[2][3] Nepoznato je kada su Staniša i njegova braća rođeni, dok je njegov mlađi brat Đurađ rođen 1405. godine. Imao je još dva brata Repoša i Konstandina i pet sestara Maru, Jelenu, Angelinu, Vlajku i Mamicu.[4] Imena Staniše i većine njegovih srodnika su slovenska.[3] Njegov otac je postao osmanski vazal na kraju 14. vijeka, i kao takav je plaćao danak i obezbjeđivao vojnu službu (kao u bici kod Angore 1402).[5] Godine 1409, jedan od braće, za koga Anamali i Frašeri vjeruju da je Staniša, poslat je na osmanski dvor kao talac, kako bi se osigurala lojalnost Ivana Kastriota sultanu.[4][6] Ivan je prihvatio sizerenstvo Mletačke republike 1413. godine, ali je ponovo osmanski vazal postao 1415. godine.[7] U razdoblju 1419—1426. Ivan je bio saveznik srpskog despota Stefana Lazarevića, koji je takođe bio osmanski vazal,[8] a tokom Drugog skadarskog rata (1419—1423) obavjestio je Mletke da je bio prisiljen da svog sina da kao taoca despotu Stefanu. Fanu S. Noliju, to je bio Staniša koga je poslao njegov otac, zajedno sa pomoćnim snagama, kako bi pomogao srpskim snagama u borbama sa Mlecima kod Skadra.[9]
Ivan je izdao povolju na srpskoslovenskom manastiru Hilandaru 1425/1426. godine, u kojoj je darovao dva sela Radostuše (zajedno sa crkvom) i Trebište Hilandaru, i u njoj pominje imena svoja četiri sina.[10] U povelji Hilandaru između 1425. i 1431. godine, manastir je Ivanu i njegovim sinovima, osim Staniši, odobrio privremeno kupovanje adelfata (pravo na prebivalište na monaškoj teritoriji i dobijanje dotacija iz monaških resursa) pirga Svetog Đorđa (kasnije nazvan „Arbanaški pirg” u njihovu čast).[10] Naučnici su primjetili da se Staniše ne pominje ni u ovoj drugoj povelji i smatra se da je bio poturčen poslije 1426., vjerovatno oko 1428. godine.[10] Ova tvrdnja nije potvrđena dokumentima.[10] Takođe se vjerovalo i da je „nestao”, međutim, otkriveno je da se pominje kao sin preminulog Ivana u mletačkim dokumentima od 12. februara 1445. godine.[10] Taj dokument ne donosi nikakve zaključke o mogućem turčenju Staniše.[10] Mletačka vlada ranije je potvrdila da dužnosti koje je obavljao Đurađovi i Stanišin otac i obećali im mletačko državljanstvo i sklonište ukoliko bi ih protjerali sa njihove zemlje.[11]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Bartl 2001, str. 40.
- ^ Schmitt 2009, str. 44–45.
- ^ a b Petrovski 2006.
- ^ a b Anamali 2002, str. 341.
- ^ Fine 1994, str. 422.
- ^ Frashëri 2002, str. 86.
- ^ Fine 1994, str. 515.
- ^ Fine 1994, str. 516.
- ^ Noli 1947, str. 22.
- ^ a b v g d đ Sindik 1991.
- ^ Redakcija za istoriju Crne Gore 1970b, str. 214.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Anamali, Skënder (2002). Historia e popullit shqiptar në katër vëllime (na jeziku: albanski). I. Botimet Toena. OCLC 52411919.
- Bartl, Peter (2001) [1995]. Albanci: od srednjeg veka do danas (na jeziku: srpski). Prevod: Milenković, Ljubinka. Belgrade: Clio. ISBN 9788671020176. OCLC 51036121.
- Fine, John Van Antwerp, Jr. (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-08260-5.
- Frashëri, Kristo (2002). Gjergj Kastrioti Skënderbeu: jeta dhe vepra, 1405–1468 (na jeziku: albanski). Botimet Toena. ISBN 978-99927-1-627-4.
- Noli, Fan S. (1947). George Castrioti Scanderbeg (1405–1468). International Universities Press. OCLC 732882.
- Petrovski, Boban (2006). „Voisava Tribalda” [Voisava Tribalda] (PDF) (na jeziku: makedonski). Skopje.
- Redakcija za istoriju Crne Gore (1970b). Istorija Crne Gore (2): Crna Gora u doba oblasnih gospodara. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 214. OCLC 492555897.
- Schmitt, Oliver Jens (2009). Skanderbeg: Der neue Alexander auf dem Balkan (na jeziku: nemački). Regensburg: Verlag Friedrich Pustet. OCLC 441151026.
- Sindik, Dušan (1991). „Dve povelje u Hilandaru o Ivanu Kastriotu i sinovima”. Stanovništvo slovenskog porijekla u Albaniji: Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa održanog na Cetinju 21, 22. i 23. juna 1990. godine. Titograd: Istorijski institut SR Crne Gore.